Ogrody Królewskie na Wawelu

Proces tworzenia ogrodów miał miejsce prawdopodobnie po pożarze wschodniego skrzydła zamku w 1536 roku. Ogród był zorganizowany w formie przemyślanego układu krzyżujących się chodników, z cegieł starannie układanych na mocnej zaprawie. Kwatery, które znajdowały się między nimi, były zasilane czarną ziemią, co umożliwiało hodowlę roślin. W dębowych skrzyniach uprawiano cenne zioła i przyprawy, co podkreślało ich znaczenie w królewskim gospodarstwie.

Poniżej ogrodu królowej Bony znajdował się ogród jej męża, króla Zygmunta I Starego, który miał charakter wypoczynkowy. Na terenie tego ogrodu mogła znajdować się altana znana jako „Raj”, a archiwalne rachunki wspominają o istnieniu winnicy oraz ptaszarni. Co ciekawe, w obrębie ogrodu króla odkryto doskonale zachowany fragment „drogi królewskiej”, wykonanej z cegły, która prowadziła niegdyś do królewskiej łaźni. To unikalne znalezisko jest obecnie uznawane za najstarszą ceglaną renesansową drogę w Polsce.

Choć ogrody królewskie były zaniedbywane za czasów Wazów, przetrwały na Wawelu przez dwa stulecia. Ich los pogorszył się podczas potopu szwedzkiego, kiedy to zniszczono królewską łaźnię, a później zniszczenia zostały pogłębione przez przebudowę fortyfikacji w XVIII wieku. Największe spustoszenie ogrody doznały jednak podczas zaborów w XIX wieku, kiedy Austriacy przybyli z zamiarem utworzenia swoich koszar wojskowych w tym historycznym miejscu.

W okresie międzywojennym zrodziły się pierwsze plany rekonstrukcji ogrodów, które na nowo miały odzwierciedlić ich dawny blask. W trakcie II wojny światowej, na terenie ogrodów, generał-gubernator Hans Frank zbudował korty tenisowe. Dodatkowo, w okresie wojny, wybudowano basen przeciwpożarowy, który czasami błędnie uznawany jest za osobisty basen Hansa Franka.

Obecnie, dzięki prowadzonym pracom oraz udostępnionej turystom ekspozycji, starano się jak najwierniej odtworzyć wygląd ogrodów z czasów ich powstania, czyli z okresu renesansu. Dzięki historycznym przekazom oraz badaniom archeologicznym możliwe było wierne zrekonstruowanie układu ogrodów na dwóch tarasach. Na dolnym tarasie wciąż trwają badania, a w dębowych skrzyniach znowu znajdują się zioła i przyprawy. W niewielkich kwaterach, utworzonych przez ceglany układ, posadzono rośliny sięgające swoimi korzeniami XVI wieku, które pojawiają się w historycznych zapisach wawelskich.

Na zrekonstruowanej pergoli zasadzono winorośl oraz starą odmianę róży francuskiej, sprowadzaną do Polski od około 1600 roku, której odtworzeniem zajmuje się jedyna w Polsce szkółka ratująca historyczne odmiany roślin w Inowrocławiu. Wokół ceramicznych donic, w których posadzono oleandry, fuksje i kasje, powstaje unikatowy przykład niewielkiego renesansowego ogrodu królewskiego, poświęconego zarówno uprawom roślin, jak i wypoczynkowi. Dyrekcja oraz opiekunowie ogrodu zapewniają, że oferta roślinności ogrodu będzie się systematycznie wzbogacać o kolejne gatunki historycznych odmian roślin, które uprawiane były w XV i XVI wieku.