Park im. Wisławy Szymborskiej w Krakowie

---

Historia

„Teren, na którym zrealizowano park, ma bogatą historię, sięgającą XIX wieku, kiedy to pełnił funkcję placu apelowego wchodzącego w skład kompleksu koszar im. Franciszka Józefa I Armii Austro-Węgier, zlokalizowanego przy ulicy Rajskiej 1–3. Budynek koszar powstał w latach 1858–1862, według projektu Feliksa Księżarskiego. Od 1992 roku w tym gmachu mieści się Wojewódzka Biblioteka Publiczna. Po zakończeniu periodu militarnego, teren ten przez długi czas był wykorzystywany jako parking, jednak z ograniczonym rozwojem infrastruktury.

Pomysł stworzenia parku w miejsce parkingu przy ulicy Karmelickiej został zgłoszony do budżetu obywatelskiego Miasta Krakowa w 2019 roku. Zyskał on uznanie i poparcie ponad 9 tysięcy głosów, co pozwoliło mu stać się częścią zwycięskich projektów. W kwietniu 2020 roku odbyły się konsultacje społeczne dotyczące koncepcji tego miejsca. W czerwcu tego samego roku pojawiła się inicjatywa, aby nowopowstający park nosił imię Wisławy Szymborskiej – znanej poetki i laureatki Nagrody Nobla w literaturze z 1996 roku. Ponad 3 tysiące osób poparły ten pomysł, podpisując internetową petycję „TAK dla parku im. Wisławy Szymborskiej”.

Wizję parku opracowało biuro projektowe Gajda Architektura Krajobrazu, a generalnym wykonawcą inwestycji została spółka Krisbud Sp. z o.o. Teren budowy został przekazany wykonawcy 14 grudnia 2021 roku. Pierwszym krokiem było przeprowadzenie badań archeologicznych. Usunięcie nawierzchni utwardzonej, takiej jak asfalt, beton oraz gruz po dawnym parkingu, stanowiło początek realizacji projektu.

W październiku 2022 roku, podczas prac budowlanych, odkryto w ziemi stary granat (najprawdopodobniej RG-42 produkcji radzieckiej) oraz pistolet, który znajdował się w zaawansowanym stanie rozkładu. Militaria były zaniedbane, a granat został zabezpieczony przez saperów i unieszkodliwiony na poligonie. Pistolet został skierowany do dalszych badań balistycznych.

Na początku kwietnia 2023 roku, w zachodniej części parku, przy ulicy Dolnych Młynów, odkryto pozostałości dawnych budowli. 17 kwietnia zebrała się komisja konserwatorska, która podjęła decyzję o wykonaniu inwentaryzacji architektonicznej fundamentów. Zdecydowano także, że nasadzenia drzew będą przebiegać w sposób, który nie kolidowałby z podziemnymi reliktami, które starano się zachować.

Uroczyste otwarcie parku miało miejsce 2 lipca 2023 roku, w setną rocznicę urodzin Wisławy Szymborskiej. Uroczystość ta była połączona z piknikiem organizowanym przez miasto, przy współpracy z Fundacją Wisławy Szymborskiej oraz innymi partnerami, zaangażowanymi w obchody Roku Wisławy Szymborskiej, ustanowionego przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej w 2023 roku.

Kompozycja i roślinność

Park, w którym możemy podziwiać piękno przyrody, został starannie zaprojektowany jako zespół ogrodowych przestrzeni, które wzajemnie się przenikają i uzupełniają. Każde z tych wnętrz charakteryzuje się odmiennym stylem. Główna aleja parku biegnie wzdłuż jego południowej granicy, łącząc ulicę Karmelicką z Dolnymi Młynami. Wzdłuż tej alei stworzono element wodny w postaci strumienia, który kaskadowo spływa do zbiorników wodnych usytuowanych na terenie parku. Takie rozwiązanie nie tylko poprawia mikroklimat, ale także obniża temperaturę, co jest szczególnie istotne w cieplejsze dni. Dzięki temu wprowadzono do flory parku rośliny wodne, co znacząco wpływa na bioróżnorodność. Zbiorniki nawiązują do tradycyjnych stawów rybnych, które historycznie występowały na Piasku. Pełnią również funkcję retencyjną dla wód opadowych pochodzących z parku oraz pobliskich budynków, w tym dachu Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej.

Wschodnia część założenia to sad owocowy, który przywodzi na myśl niegdysiejsze sady Karmelitów, dominujące na Piasku. W centrum umieszczono otwartą łąkę, co nawiązuje do historycznych łąk, które istniały w tej okolicy przed rozbudową miasta. Łąka ma półokrągły kształt, porastają ją trawy oraz kwiaty, a od północy otacza ją łukowa aleja, podczas gdy od południa znajduje się główna aleja ze „strumieniem”. W zachodniej części parku, najbliżej ulicy Dolnych Młynów, zaprojektowano niewielki lasek, który nawiązuje do lasów krakowskiego Zwierzyńca. Ta przestrzeń ma również na celu wygłuszenie hałasów z pobliskiej ulicy oraz tworzenie ram dla widoków w kierunku dawnej fabryki cygar przy ulicy Dolnych Młynów.

W zachodniej części parku kwitnące byliny oraz rośliny cebulowe zapełniają niskie piętra roślinności. Na południowej granicy parku, jak i wzdłuż głównej alei, wprowadzono szpaler lip, który uzupełniono krzewami o białych kwiatach i owocach. Istotnym elementem kompozycji są ogrody sensoryczne, które składają się z rabat bylinowych o różnorodnej kolorystyce, zapachach oraz formach roślinności. W parku urządzono ogrody: Czerwony, Zielony, Żółty i Niebieski. Te cztery ogrody nawiązują do zamkniętych przestrzeni ogrodowych na Starym Mieście w Krakowie. Rośliny zostały tak dobrane, aby przez cały okres wegetacji prezentowały zróżnicowane efekty.

W parku zasadzono aż 125 drzew, w tym kasztanowce, klony, dęby, graby oraz topole. Spośród drzew owocowych występują jabłonie, grusze, wiśnie, wiśnie ptasie oraz śliwy. W niższej roślinności znajduje się ponad 1500 krzewów, w tym bez czarny, lilak pospolity, kalina, róża, hortensja dębolistna, świdośliwa Lamarcka, kielichowiec wonny oraz porzeczka biała. Zielone przestrzenie są także bogate w około 18 500 bylin, wśród których możemy znaleźć przywrotniki, lilowce, olszewniki himalajskie, floks oraz astry, a także 70 800 cebul, takich jak szafrany, śnieżyczki, przebiśniegi i rannik zimowy. Ponadto, park wzbogacają ponad 1000 roślin wodnych, w tym kosaćce żółte, przetaczniki bobowniczki, krwawnice pospolite i grzybienie białe.

Do parku prowadzi pięć różnych wejść. W projekcie wprowadzono także udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami, takie jak elementy wzdłuż strumienia, które mają pomoc w orientacji osobom niedowidzącym, umożliwiając im uniknięcie wpadnięcia do wody. Aleje parku wyposażono w zróżnicowane nawierzchnie, co poprzez zmienną frakcję, strukturę i wydawane dźwięki ma ułatwić poruszanie się osobom z dysfunkcją wzroku.

Cała kompozycja parku została dodatkowo wzbogacona elementami, które nawiązują do jego patronki, Wisławy Szymborskiej. Spotkamy tu parasolki, które są odniesieniem do anegdot o poetce, która często je gubiła. Na zabytkowym murze powstała kompozycja ścienna, odzwierciedlająca jej pasję kolekcjonowania różnorodnych artefaktów. W skład tych elementów wchodzą zarówno ruchome, jak i nieruchome przedmioty, które mogą wydawać dźwięki, pełnić funkcje użytkowe lub być wyłącznie ozdobne. Park zyskał również instalacje składające się z trzech dwustronnych ścianek z obrotowymi płytkami ułożonymi w kształt litery „Y”, gdzie na płytkach umieszczone są słowa i obrazki, które można łączyć w zdania. Pierwsza ścianka zawiera słowa proste, druga to ich angielskie odpowiedniki, a trzecia zawiera bardziej skomplikowane wyrazy. Inspiracją dla tych instalacji były wyklejanki tworzone przez Szymborską z wycinków gazet. W parku znalazły się także głazy oraz stalowe litery przedstawiające fragmenty wiersza „Możliwości”.

Na znajdującej się obok parku ścianie sąsiedniego budynku przy ulicy Karmelickiej 28 powstał mural zaprojektowany przez grafików z firmy Medicine. Przedstawia on tekst jednego z wierszy Szymborskiej – „Nic dwa razy” oraz grafiki, które nawiązują do kolaży, będących kolejną dziedziną jej artystycznej działalności. Dominującymi kolorami na muralu są czerń i biel. Ta koncepcja powstała w ramach inicjatywy „101 Murali dla Krakowa”, będącego rocznym programem tworzenia kontekstowych, wielkoformatowych malowideł naściennych we współpracy z Fundacją Wisławy Szymborskiej oraz Osti Hotele.

---

Oceń: Park im. Wisławy Szymborskiej w Krakowie

---