Pomnik Martyrologii – Rozstrzelanych w Grębałowie

W dniu 29 stycznia 1944 roku, w tym miejscu, Niemcy przeprowadzili egzekucję 80 Polaków. Był to odwet za działania partyzantów, którzy zaatakowali dwa pociągi niemieckie kursujące na trasie między Krakowem a Miechowem oraz zabili dwóch strażników kolejowych. Ciała ofiar zostały pochowane w nieznanym miejscu, a ich nazwiska pozostają nieznane.

Po dokonaniu tej strasznej zbrodni, w miejscu egzekucji pozostały kałuże krwi oraz szczątki ciał pomordowanych. To one skłoniły Antoniego Grzesiaka, dozorcy fortu w Grębałowie, do ich zebrania i pochowania. W celu upamiętnienia ofiar tego tragicznego wydarzenia, teren został ogrodzony, usypano kopczyk oraz ustawiono krzyż.

W dziewiętnastą rocznicę tych tragicznych wydarzeń, 29 stycznia 1963 roku, odsłonięto pomnik, który jest świadectwem pamięci o ofiarach. Powstał on z inicjatywy Koła ZBoWiD Huty im. Lenina, a jego fundatorem była załoga kombinatu. Pomnik zaprojektowali Jadwiga Horodziska, M. Grodzicki oraz Z. Trzebiatowski. Wykonany z piaskowca monument przedstawia kobiecą postać w geście rozpaczy, która oddaje dramatyzm tamtych dni.

Obok monumentu znajduje się tablica z inskrypcją, która na zawsze będzie przypominać o tych tragicznych wydarzeniach i ludziach, którzy stracili życie w wyniku przemocy i nienawiści.