Pomnik Piotra Skargi w Krakowie

---

Opis

Pomnik Piotra Skargi, znajdujący się w Krakowie, jest niezwykłym dziełem sztuki, które składa się z eleganckiej kolumny oraz postaci kaznodziei. Kolumna umiejscowiona jest na podwyższeniu, które pokryte jest drobnymi kostkami, co dodaje monumentowi wyjątkowego charakteru. Na jego metalowej podstawie widoczne są celowe zniszczenia, które mają na celu nadanie mu historycznego wymiaru.

Centralnym elementem pomnika jest inskrypcja, która głosi:

KS. PIOTR SKARGA-PAWESKI S.J.
WIELKI KAPŁAN I PATRIOTA, AUTOR „KAZAŃ SEJMOWYCH”
ZAŁOŻYCIEL ARCYBRACTWA MIŁOSIERDZIA, STARANIEM KTÓREGO POMNIK TEN WZNIESIONO
W MILLENNIUM BISKUPSTWA KRAKOWSKIEGO I W ROKU WIELKIEGO JUBILEUSZU CHRZEŚCIJAŃSTWA
KIEDY NA STOLICY PIOTROWEJ ZASIADAŁ JAN PAWEŁ II – PAPIEŻ Z RODU POLAKÓW, CZŁONEK ARCYBRACTWA MIŁOSIERDZIA
ANNO DOMINI 2000

Pomnik został wzniesiony dzięki staraniom wielu zasłużonych osób, których listy znajdują się na podstawie. Wśród członków komitetu budowy wymienieni są:

• Paweł Pytko – przewodniczący,
• Stanisław Abrahamowicz,
• Małgorzata Chojnacka,
• Ewa Daniec,
• Andrzej Gaczoł,
• Andrzej Kadłuczka,
• Krystyna Jelonek-Litewka,
• Aleksander Litewka,
• ks. Józef Andrzej Nowobilski,
• Krystyna Sieniawska,
• ks. Adam Żak T.J.

Nie zabrakło również przedstawicieli honorowego komitetu budowy:

• ks. Franciszek kardynał Macharski – arcybiskup metropolita krakowski,
• ks. biskup Stanisław Dziwisz – prefekt Domu Papieskiego Ojca Świętego Jana Pawła II,
• prof. dr hab. Andrzej Gołaś – prezydent Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa,
• Stanisław Handzlik – przewodniczący Rady Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa,
• dr Ryszard Masłowski – wojewoda małopolski,
• ks. doc. dr hab. Marian Jakubiec – proboszcz parafii WW Świętych,
• prof. dr hab. Tadeusz Chrzanowski – SKOZK,
• prof. dr hab. Franciszek Ziejka – rektor UJ,
• mec. Zbigniew Chojnacki – brat starszy Arcybractwa Miłosierdzia.

Na kamiennym trzonie kolumny umieszczono pozłacany napis: X. PIOTR SKARGA S.J. 1536-1612. Kapitel kolumny jest kompozytowy, a na nim spoczywa abakus z figurą Piotra Skargi. Rzeźba, mająca pełną postać, prezentuje kaznodzieję w sutannie i ze stułą na szyi, z podniesioną prawą ręką, w której trzyma książkę. Z jego szaty spływa element przypominający kolec, co nadaje mu dynamiczny charakter. Twarz kaznodziei jest szczegółowo uformowana, co kontrastuje z ostrymi krawędziami pozostałej części posągu, co czyni ten pomnik wyjątkowym i bardzo symbolicznym.

Kontrowersje

Pomnik Piotra Skargi, od momentu jego ustawienia, był źródłem licznych kontrowersji. Krytyka dotyczyła nie tylko jego lokalizacji i wyglądu, ale również sposobu, w jaki został zrealizowany. Ustawienie pomnika odbyło się bez wcześniejszego przeprowadzenia konkursu oraz bez konsultacji z ekspertami, co sam rzeźbiarz, Dźwigaj, określił jako bzdurę. Zadanie wykonania rzeźby powierzono Arcybractwu Miłosierdzia, co oznacza, że miasto nie miało w tym decyzji. Co ciekawe, radni dowiedzieli się o pomniku dosłownie z zaproszenia na jego odsłonięcie.

Na postawienie pomnika ks. Piotra Skargi, które miało miejsce na placu św. Marii Magdaleny, zgodził się Prezydent Miasta Krakowa, wydając decyzję nr 182/1A/01 z dnia 16 marca 2001 roku. Decyzja ta była poprzedzona zezwoleniem konserwatorskim nr 300/00 z dnia 2 grudnia 2000 roku, które wydał Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Warto jednak zauważyć, że projekt zagospodarowania placu, autorstwa Józefa Białasika i Michała Szymanowskiego, wyłoniony w drodze konkursu w 1995 roku, nie zakładał umieszczania na nim żadnych dominujących obiektów.

Ustawienie pomnika spotkało się z protestem ze strony jego twórców, którzy argumentowali, że decyzja miasta narusza ich prawa autorskie. W odpowiedzi, Stowarzyszenie Architektów Polskich wniosło pozew przeciwko gminie, jednak Sąd Apelacyjny w Krakowie 18 czerwca 2003 roku wydał wyrok (sygn. akt IACa 510/03), który oddalił apelację oraz nałożył obowiązek zwrotu kosztów na powodów.

Prof. Tadeusz Chrzanowski był zaskoczony, gdy dowiedział się o swoim członkostwie w komitecie honorowym budowy pomnika, wyłącznie z napisu umieszczonego na cokole. Ponadto, dr hab. Marek Zgórniak krytycznie ocenił walory artystyczne pomnika, wskazując na jego nieprawidłowe proporcje i chwiejne ustawienie. Wielu krytyków podzielało jego zdanie. Prof. Jacek Purchla określił rzeźbę jako patetyczny realizm, porównując ją do pomników wodzów z ubiegłych epok, a prof. Jacek Woźniakowski zauważył, że wygląd księdza Skargi sugeruje skrajne emocje.

Monika Branicka również wyrażała negatywną opinię o pomniku, określając go jako „brzydki” oraz wskazując na jego „cepeliowską” estetykę. Rzesza krytyków zwiększyła się, a w „Gazecie Wyborczej” swoje zdanie na ten temat wyraził dziennikarz Stanisław Mancewicz. Krótko po odsłonięciu pomnika, nieznana osoba przymocowała do niego kartkę z hasłem: Czesław, nie Dźwigaj więcej takich pomników, bo znów będą same Skargi.

Ruch sprzeciwiający się pomnikowi jest kontynuowany przez takie organizacje jak: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Związek Polskich Artystów Plastyków oraz Stowarzyszenie Architektów Polskich. W 2001 roku pomnik został uznany za najgorszą budowlę Krakowa w plebiscycie Archi-Szopa.

Przeciwnicy usunięcia rzeźby, jak Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. ks. Piotra Skargi, wysłali list protestacyjny do Prezydenta Krakowa, podnosząc systematyczne oddziaływanie liberalnych kręgów na życie społeczne miasta. Na początku 2008 roku prezydent miasta Jacek Majchrowski oraz sam Dźwigaj zgodzili się na przeniesienie pomnika na dziedziniec Collegium Broscianum, co powinno mieć miejsce podczas planowanego remontu nawierzchni placu Marii Magdaleny.

---

Oceń: Pomnik Piotra Skargi w Krakowie

---