Stopień Wodny Przewóz

---

Historia

To niezwykle istotny obiekt hydrotechniczny, pierwszy zbudowany po zakończeniu II wojny światowej na górnej Wiśle. Stanowi on ostatnią istniejącą budowlę spiętrzającą, która wchodzi w skład kaskady Górnej Wisły; przed nim zlokalizowany jest stopień wodny Dąbie. Należy zauważyć, że planowany stopień wodny w Niepołomicach, mający powstać w dalszym biegu rzeki, nigdy nie został zrealizowany. Skutkuje to generowaniem niskich stanów wód w dolnej części wydobycia, co często prowadzi do problemów z transportem jednostek pływających. Z tego powodu, konieczne są także regularne, kosztowne remonty dolnego stanowiska jazu, gdzie uszkodzenia wynikać mogą z obniżającego się dna.

Historia budowy tego stopnia wodnego łączy się z powstaniem Huty im. Lenina, która potrzebowała dostępu do spiętrzonej wody przemysłowej, a także z koniecznością zbliżenia portu rzecznego z myślą o usprawnieniu transportu. W ten sposób, wraz z zaporą, zbudowano port Kujawy typu basenowego, który wyposażony został w pionowe nabrzeże oraz bocznicę kolejową.

Pomimo istnienia portu, nigdy nie zdołał on obsłużyć żeglugi, a obecnie dotyka go problem silnego zamulenia.

Elementy hydrotechniczne

Stopień wodny jest kompleksowym obiektem hydrotechnicznym, który obejmuje kilka kluczowych komponentów, takich jak jaz piętrzący, elektrownia wodna przepływowa, przepławka oraz oddzielna śluza wodna.

Jaz

Jaz składa się z czterech przęseł o szerokości 20 metrów, które są wyposażone w zasuwy płaskie z klapą lodową. Każdy filar oraz przyczółek posiada osobne budki sterownicze, które zawierają mechanizmy do zarządzania zasuwa.

Elektrownia

Siłownia wodna jest usytuowana w bezpośrednim sąsiedztwie filaru przepławkowego, który zamyka prawy brzeg jazu. Obecnie elektrownia Przewóz stanowi jedną z sześciu elektrowni, które tworzą Zespół Elektrowni Wodnych Rożnów. W skład tego zespołu wchodzą również: Elektrownia Rożnów, Elektrownia Czchów, Elektrownia Dąbie, Elektrownia Olcza oraz Elektrownia Kuźnice.

Parametry elektrowni przedstawiają się następująco:

• moc osiągalna – 4 MW,
• liczba hydrogeneratorów – 2 (po 2 MW),
• przepływ przez turbiny – 130 m³/s,
• średnia roczna produkcja energii – 18,5 mln kWh.

Śluza

Integralną część stopnia wodnego stanowi śluza, która znajduje się około 300 metrów na północny wschód od jazu. Jest ona oddzielona od jazu wyspą Pleszowską, która powstała w wyniku budowy przekopu, mającego na celu skrócenie dużego zakola starego koryta rzeki. Na wyspie znajdują się obecnie ogródki działkowe, a ich właściciele oraz pracownicy elektrowni mają wyłączny dostęp do tego terenu.

Śluza umożliwia obsługę jednostek pływających o nośności do 1000 ton. Niemniej jednak, ze względu na niskie stany wody dolnej, możliwe jest śluzowanie tylko małych jednostek o maksymalnej głębokości zanurzenia wynoszącej 50 cm.

Wartości charakterystyczne dla śluzy to:

• długość – 85 m,
• szerokość – 12 m,
• projektowany spad – 3,7 m,
• orientacyjny czas śluzowania – 20 minut.

Wpływ na środowisko przyrodnicze

Realizacja budowy stopnia Przewóz miała znaczące konsekwencje dla naturalnego środowiska rzeki Wisły. Zatrzymanie transportu materiału wleczonego w rzece doprowadziło do intensywnej erozji dennaj koryta poniżej nowego stopnia. Co więcej, dno Wisły w tej okolicy obniżyło się o przeszło 2 metry, co w dalszej perspektywie doprowadziło do osuszenia urokliwej doliny Wisły oraz pewnych obszarów Puszczy Niepołomickiej.

Na szczególną uwagę zasługują również ujścia dopływów Wisły w rejonie poniżej stopnia Przewóz, które znalazły się w sytuacji zawieszonej. Niektóre z nich, w wyniku obniżenia poziomu wody, wystają teraz nawet na wysokości 2,5 metra. Działania związane z budową zapory znacząco utrudniły migrację ryb, które są kluczowe dla zachowania bioróżnorodności w tym ekosystemie. Niestety, obowiązująca obecnie przepławka techniczna nie umożliwia migracji większości gatunków ryb, co sugeruje konieczność jej przebudowy w celu poprawy warunków życia tych organizmów.

---

Oceń: Stopień Wodny Przewóz

---