Ulica Adama Asnyka w Krakowie

---

Historia

Obszar, na którym obecnie znajduje się ulica Adama Asnyka, był kiedyś częścią historycznej jurydyki miejskiej Garbary, leżącej tuż pod Krakowem. Do początków XX wieku, ta ulica funkcjonowała jako nieoznakowana droga wzdłuż brzegu Rudawy, dokładniej mówiąc – jej odnogi, zwanej Młynówki Królewskiej.

W rejonie, gdzie dziś znajduje się posesja pod numerem 6 ulica Asnyka, niegdyś ulokowany był Młyn Górny. Uważa się, że budowniczym tego obiektu był Mikołaj Gerlak, który przeprowadzał budowę całego kanału Młynówki Królewskiej. Młyn, zbudowany z drewna, powstał na przełomie XIII i XIV wieku. W 1335 roku nieocenionego znaczenia nabrał syn Gerlaka, Bieniasz, który otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego przywilej, przyznający mu jedną trzecią praw do młyna.

Bieniasz, po pewnym czasie, postanowił sprzedać swoją część konwentowi Bożego Ciała, znajdującemu się na Kazimierzu. W 1769 roku nastąpiła znacząca zmiana, ponieważ młyn został przebudowany na murowany, dzięki wysiłkom Wojciecha Tyrankiewicza oraz Jana Hermana. Struktura ta była użytkowana aż do początku XX wieku, kiedy to wertykalne wykorzystanie budynku zmieniło się na skład mąki oraz częściowo jako budynek mieszkalny.

Z tego powodu w późniejszych latach, na końcu XIX wieku, ulica Asnyka zyskała przydomek „ulicy Górnych Młynów”, a także „Łaziennej”. Od 1912 roku, ulica nosi nazwę Adama Asnyka, która funkcjonuje do dzisiaj. Przedtem dokumentacja z lat 1878, 1885 i 1906 wskazywała na nazwy takie jak ulica Łazienna oraz Na Łazienkach, ostatecznie ustalając nazwę Górnych Młynów w 1900 roku.

Zabudowa

Na zabudowę ulicy Adama Asnyka w Krakowie składają się przede wszystkim czynszowe kamienice, które reprezentują styl historyzmu, z wyraźnymi elementami architektury neobarokowej, które zdobią fasady budynków. Poniżej przedstawiamy kluczowe obiekty znajdujące się przy tej ulicy:

• ul. Asnyka 1 (ul. Basztowa 1) – Kamienica znana jako Dom Popielów, zbudowana na miejscu XVIII-wiecznego dworku, wyróżniająca się cechami architektury modernistycznej. Jej autorami są Wacław Krzyżanowski oraz Józef Pakies (1909–1910),
• ul. Asnyka 2–4 (ul. Garbarska 1) – Pałac Tyszkiewiczów, znany również jako Dom „Pod Bałwanami”, wzniesiony w 1882 roku dla rodziny Mostowskich, a przebudowany w 1898 roku dla Tyszkiewiczów. Jego styl eklektyczny z cechami neorenesansu i neobaroku, stylizowany był w duchu modernizmu. Autorem pierwotnego projektu oraz przebudowy był Tadeusz Stryjeński,
• ul. Asnyka 3 – Kamienica zaprojektowana w stylu neorenesansowym przez Waleriana Zwolińskiego (1892),
• ul. Asnyka 5 – Kamienica wyróżniająca się stylem historyzującym, której projektantem był Sylwester Zabłocki (1887),
• ul. Asnyka 7 – Kamienica z 1890 roku,
• ul. Asnyka 9 (ul. Biskupia) – Kamienica z 1907 roku,
• ul. Asnyka 10 – Kamienica w stylu modernistycznym, zaprojektowana przez Jakuba Spirę (1936),
• ul. Asnyka 12 (ul. Biskupia 1) – Kamienica, w skład której wchodzi zespół budynków Zakładu Energetycznego, uwzględniający także budynek dawnej podstacji elektrowni. Obiekt ten, usytuowany w narożu ulicy Biskupiej i Łobzowskiej, nie posiada własnego wejścia. Jego projektantem był Jan Rzymkowski (1908),

Te historyczne kamienice stanowią ważny element architektury Krakowa, łącząc w sobie bogatą historię oraz różnorodne style architektoniczne.

Źródła

Oto lista istotnych źródeł, które można wykorzystać do zgłębienia wiedzy na temat ulicy Adama Asnyka w Krakowie:

• Elżbieta Supranowicz, Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6,
• Asnyka Adama, ulica. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13325-2. Brak numerów stron w książce,
• Praca zbiorowa Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1, s. 111–112.

---

Oceń: Ulica Adama Asnyka w Krakowie

---