Przemysław Olszewski

---

Życiorys

Był synem Bronisława, artysty malarza i pedagoga, oraz Stanisławy Anny z Dundaczków, nauczycielki. W 1931 roku ukończył krakowskie Liceum Nowodworskiego, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Swoje zainteresowania badawcze, związane z rybactwem i hydrobiologią, rozwijał podczas studiów, uczestnicząc w kursach limnologicznych w Stacji Hydrobiologicznej nad Wigrami oraz kursach oceanograficznych w Stacji Oceanograficznej na Helu. W 1937 roku obronił dyplom inżyniera, przedstawiając pracę pt. „Kilka danych dla chemizmu wód okolic Hali Gąsienicowej”. Po uzyskaniu absolutorium w 1936 roku, rozpoczął pracę w Zakładzie Ichtiobiologii i Rybactwa UJ, a w 1939 roku uzyskał tytuł starszego asystenta. W tym okresie był zaangażowany w organizację Rybackiej Stacji Doświadczalnej UJ w Mydlnikach koło Krakowa, prowadząc badania nad biologią planktonu oraz zanieczyszczeniami wody.

W 1940 roku okupacyjne władze utworzyły na bazie Zakładu Ichtiobiologii i Rybactwa UJ placówkę usługową dla rybactwa pod nazwą Institut für Fischerei, wchodzącą w skład Landwirtschaftliche Forschungsanstalt des Generalgouvernements in Krakau, gdzie Olszewski pracował aż do końca wojny. Dodatkowo prowadził kursy w Krajowym Towarzystwie Rybackim i od 1942 roku uczył w Liceum Rybackim w Krakowie. 20 grudnia 1945 roku uzyskał stopień doktora nauk rolnych, na podstawie pracy „Zimowe stosunki tlenowe większych jezior tatrzańskich”, a wkrótce potem został adiunktem w Zakładzie Rybactwa UJ. Pracował tam aż do 1951 roku, kiedy to Zakład przekształcono w Oddział Hodowli Ryb na Wydziale Rolniczym UJ.

Równolegle, od 1948 roku, Olszewski rozwijał swoje naukowe zainteresowania na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UJ. W roku akademickim 1950/51 prowadził wykłady z hydrochemii na Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, jednocześnie kontynuując nauczanie w Liceum Rybackim w Krakowie. Jego wykłady były publikowane w formie skryptów dla szkół średnich, takich jak „Mieszkańcy wód. Najważniejsze rośliny i zwierzęta wodne” (Cieszyn 1947).

W swoej działalności Olszewski koncentrował się na hydrochemii jezior tatrzańskich, prowadząc pionierskie badania dotyczące natlenienia wód oraz termiki jezior górskich. Po utworzeniu Jeziora Rożnowskiego w 1942 roku, również badał dynamikę ruchów wód w jeziorach zaporowych, współpracując z naukowcami w tej dziedzinie po wojnie. Angażował się w teoretyczne analizy dotyczące rozpuszczalności gazów w wodzie jeziora oraz zajmował się rygorystycznymi badaniami jakości wód. Po zakończeniu wojny, jako rzeczoznawca rybacki, wziął udział w pracach nad badaniami Wisły oraz Rady Naukowej Komitetu Ochrony Rzek przed Zanieczyszczeniami, wykonując inwentaryzację jezior mazurskich i oceniając możliwości ich zagospodarowania rybackiego. W 1947 roku opublikował „Rybactwo słodkowodne na Ziemiach Odzyskanych”.

Z czasem Olszewski poszerzał swoje badania limnologiczne, co skłoniło go do przeprowadzki z Krakowa do Giżycka, gdzie pracował w Biologicznej Stacji Rybackiej Instytutu Rybactwa Śródlądowego, a następnie do Olsztyna, gdzie współtworzył Wydział Rybacki na Wyższej Szkole Rolniczej. Tam został zastępcą profesora oraz kierownikiem Zakładu Hydrochemii. Później objął kierownictwo katedry Limnologii, w której skład wchodził Zakład. W 1956 roku został profesorem nadzwyczajnym, a od 1965 roku profesorem zwyczajnym. Wydział Rybacki, którym kierował w latach 1958-1960, stał się największą placówką tego typu w Europie, przyciągając wielu zagranicznych studentów oraz przyczyniając się do prestiżu swojej uczelni.

W latach 1967–1969 Olszewski był prodziekanem Wydziału Rybackiego, a w 1970 przyczynił się do powołania Wydziału Ochrony Wód i Rybactwa Śródlądowego, odzyskując w ten sposób status jedynej takiej jednostki w Europie. W latach 1970–1972 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Hydrobiologii i Ochrony Wód. Zaangażował się również w działalność Akademickiego Senatu, a także był współzałożycielem i przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego „Zeszytów Naukowych” Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie.

W ciągu swojej kariery Olszewski był członkiem wielu instytucji i towarzystw naukowych krajowych oraz zagranicznych, m.in. Komitetu Hydrobiologicznego Polskiej Akademii Nauk oraz Rady Naukowej Instytutu Rybactwa Śródlądowego. W 1959 roku był współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego, a rok później współtworzył Oddział Olsztyński tego towarzystwa. W latach 1961–1970 pełnił funkcję prezesa. Jego prace koncentrowały się również na badaniach warunków środowiskowych jezior Pojezierza Mazurskiego, obejmując analizy ponad 400 dotychczas niebadanych jezior.

Olszewski szczególnie zainteresowany był problemem zanieczyszczenia zbiorników wodnych. Opracował nowatorską metodę rekultywacji jezior, używając specjalnego rurociągu do zamknięcia odpływu wód powierzchniowych. Metoda ta została po raz pierwszy zastosowana na Jeziorze Kortowskim, przynosząc pozytywne rezultaty. Po śmierci Olszewskiego eksperyment kontynuował jego uczeń, prof. Czesław Mientki.

Olszewski jest autorem licznych publikacji dotyczących limnologii, hydrochemii i ochrony wód. Nawet 40 lat po jego śmierci pozostaje najczęściej cytowaną osobą w tych dziedzinach. Jego wykłady cieszyły się ogromną popularnością, przyciągając również osoby spoza branży. Dbał o edukację swoich studentów, organizując dla nich wycieczki w malownicze miejsca Polski, takie jak Tatry oraz Pieniny. Zjeżdżali się oni na coroczne „Goplany”, na których prezentowali zabawne inscenizacje związane z podwodnym życiem.

Otrzymał wiele nagród, w tym trzykrotną nagrodę ministra edukacji (1964, 1965, 1973), Złoty Krzyż Zasługi (1957) oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1960). Interesował się także słowianoznawstwem, badając pochodzenie i migracje Słowian, a także dążył do odtworzenia rodzimych nazw geograficznych na Warmii i Mazurach. Jego pasja obejmowała również narciarstwo, a władze komunistyczne zażądały od niego ekspertyzy dotyczącej Siklawy w Pięciu Stawach Polskich, lecz Olszewski znalazł przekonujące argumenty, aby ocalić to piękne miejsce.

Z małżeństwa z Ireną Marią Szybemówną, córką znanego krakowskiego doktora medycyny oraz artystki, miał dwoje dzieci – córkę Irenę, lekarza weterynarii, oraz syna Wiesława, który był Dyrektorem Państwowego Gospodarstwa Rybackiego i przedsiębiorcą po 1989 roku. Olszewski zmarł, zostawiając po sobie niezatarte ślady w nauce oraz edukacji o ochronie wód. Został pochowany na cmentarzu komunalnym. W 1991 roku Rada Miejska Olsztyna nadała imię Przemysława Olszewskiego jednej z głównych ulic olsztyńskiego osiedla Brzeziny. Po jego śmierci sala wykładowa, w której prowadził zajęcia, otrzymała jego imię, a w nowym budynku, związanym z obchodami 50-lecia „rurociągu Olszewskiego” (2006), odpowiednio podkreślono jego wkład w rozwój hydrobiologii.

---

Oceń: Przemysław Olszewski

---