Witold Wilkosz

---

Życiorys

Witold Wilkosz był synem polonisty, Jana Wilkosza, oraz Józefy Vopalko. Od najmłodszych lat wyróżniał się zdolnościami zarówno w matematyce, jak i w językach obcych. Maturę zdał w Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego. W okresie swojej młodości nawiązał bliską przyjaźń ze Stefanem Banachem. Przed przystąpieniem do matury, Wilkosz napisał artykuł dotyczący semitologii, za który został nagrodzony stypendium oraz członkostwem w towarzystwie naukowym Morgenländische Gesellschaft, co umożliwiło mu rozpoczęcie studiów na uniwersytecie w Beirucie. Po zaledwie kilku miesiącach powrócił do kraju i rozpoczął studiowanie filologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po dwóch latach zmienił jednak kierunek na matematykę, studiując zarówno w Krakowie, jak i Turynie. Na podstawie pracy o całkach Lebesgue’a napisanej pod okiem Stanisława Zaremby uzyskał doktorat, a następnie związał się z uczelnią jako wykładowca matematyki. W roku 1920 uzyskał habilitację, a w 1936 roku został mianowany profesorem.

Druga Wojna Światowa

W wyniku tragicznych wydarzeń, 6 listopada 1939 roku, Wilkosz został aresztowany wraz z innymi profesorami krakowskimi po wykładzie inauguracyjnym, który wygłosił SS-Sturmbannführer Bruno Müller. Ze względu na ciężką chorobę, Niemcy uznali go za niezdolnego do umieszczenia w obozie, co zaowocowało uwolnieniem go 9 listopada 1939 roku. Po powrocie do domu był w stanie chorobowym i załamanym, 14 listopada 1939 roku otrzymał nakaz opuszczenia zajmowanego wraz z rodziną mieszkania zlokalizowanego przy Placu Inwalidów 4. W odpowiedzi na trudną sytuację, zgodził się na zatrudnienie w szkole handlowej, która mieściła się w dawnym Instytucie Matematycznym. Dodatkowo podjął się pracy w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych przy ulicy Łobzowskiej 39.

Osłabiony stanem zdrowia, Wilkosz zmagał się z coraz to większymi problemami zdrowotnymi, a zimne pomieszczenia szkolne przyczyniały się do nasilenia przeziębienia. Zalecony mu przez lekarzy wyjazd do Sanatorium Ubezpieczalni Społecznej w Radziszowie koło Skawiny okazał się bezskuteczny. Po powrocie do Krakowa, 31 marca 1941 roku zmarł na zapalenie płuc, pozostawiając swoją rodzinę w trudnej sytuacji materialnej. Pomoc w tym trudnym czasie oferowała jedynie Rada Główna Opiekuńcza. Witold Wilkosz został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze Z po stronie wschodniej.

Innowacje i osiągnięcia

Wilkosz wprowadził liczne innowacje, które miały istotny wpływ na rozwój branży radiotechnicznej oraz popularyzację nauki w Polsce. Jego zamiłowanie do radia ukazywało się w wieloraki sposób, obejmując zarówno aspekty techniczne, jak i matematyczne zastosowania w elektrotechnice.

Pracując nad konstrukcją i doskonaleniem odbiorników radiowych, stworzył prosty oraz przystępny cenowo odbiornik jednolampowy, który zapisał się w historii radiotechniki jako „aparat Wilkosza”. Na podstawie jego projektu powstał przed wojną pierwszy miniaturowy odbiornik zasilany z baterii kieszonkowych, znany jako „Vademecum”, który stał się pierwowzorem niepodobnego po wojnie urządzenia „Szarotka”.

Wilkosz również założył w Krakowie wytwórnię oraz poradnię radiową pod nazwą „Teleradio”, w której chętnie dzielił się wiedzą z radioamatorami i udzielał im cennych porad. W latach 1927-1930 regularnie publikował artykuły w „kurierze radiowym”, w których prezentował swoje odkrycia techniczne oraz innowacyjne rozwiązania.

W 1931 roku zrealizował projekt budowy nadajnika krótkofalowego na życzenie profesora Józefa Latkowskiego, który prowadził badania nad oddziaływaniem fal krótkich na organizmy ludzkie oraz zwierzęta. Wilkosz był również współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Fultograficznego, które pobudzało rozwój technologii odbioru obrazów z zagranicznych stacji oraz konstrukcji aparatów fultograficznych, będących pierwowzorami współczesnych faksów. Ekspertował także w zakresie ich zastosowania w wydawnictwie Ilustrowany Kurier Codzienny.

Jego osiągnięcia były na tyle istotne, że zdobył oferowane mu stanowisko kierownika-konstruktora przez holenderską firmę „Philips”, jednak zdecydował się odmówić, ceniąc sobie niezależność w prowadzeniu badań naukowych.

Jako znakomity matematyk, Wilkosz badał zastosowania równań różniczkowych w elektrotechnice, zwłaszcza w kontekście generowania fal radiowych. Jego praca zatytułowana „O równaniu relaksacyjnym” poświęciła się temu zagadnieniu, jednak nie została opublikowana przez brak polskiej terminologii w tej dziedzinie.

Upamiętnienie

Obchody upamiętniające Witolda Wilkosza są szczególnie istotne dla środowiska matematycznego. Witold Wilkosz, znany ze swojego wkładu w popularyzację matematyki, został uhonorowany w niezwykły sposób. Jego imię nosi konkurs PTM, który ma na celu wyróżnianie najlepszych prac popularyzujących matematykę.

Twórczość

Witold Wilkosz był niezwykle płodnym twórcą, którego prace miały ogromny wpływ na rozwój nauk matematycznych oraz technologicznych. W jego dorobku znajdziemy wiele znaczących dokonań, które wniosły nowe idee i rozwiązania. Oto przegląd niektórych z nich:

• 1918: Z teorii funkcji absolutnie ciągłych i całek Lebesgue’a (doktorat),
• 1920: O funkcjach ściśle mierzalnych i Duhamelowskich wraz z zastosowaniami do teorii równań całkowych i różniczkowych (rozprawa habilitacyjna),
• 1929: Fultograf i fultografia, Wydane przez Towarzystwo Fultograficzne, Kraków,
• 1929: Fultograf – teczka montażowa, schemat, plany budowy i Szczegółowy opis działania, Polskie Towarzystwo Fultograficzne, Kraków,
• 1931: Les proprietés topologiques du plan euclidien, Paryż,
• 1938: Liczę i myślę, Kraków, Warszawa 1951,
• 1938: Jak powstała liczba,
• 1938: Przedmowa do książki Jana Ciechotnego: Liczba i kształt. Wstęp do elementarnego kursu radio-techniki, Katowice,
• Miniaturowy odbiornik dwulampowy, Wydane przez Laboratorium doświadczalne „Teleradio”, Kraków,
• 1946: Człowiek stwarza naukę, Kraków.

Każda z tych prac przyczyniła się do pogłębienia rozumienia nie tylko teorii matematycznych, ale również ich praktycznych aplikacji w różnorodnych dziedzinach życia. Wilkosz pozostaje postacią, która inspirowała i nadal inspiruje kolejne pokolenia badaczy i entuzjastów nauki.

---

Oceń: Witold Wilkosz

---