Stanisław Frenkiel

---

Życiorys

Stanisław Frenkiel przyszedł na świat w rodzinie Artura-Arnolda Frenkiela oraz jego małżonki Bronisławy. Jego ojciec zmarł tuż po I wojnie światowej, będąc ofiarą epidemii grypy „hiszpanki”, co spowodowało, że wychowanie w dużej mierze spadło na barki matki.

Po ukończeniu gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Krakowie w 1937 roku, rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych. Wśród jego wykładowców znajdowali się wybitni artyści, tacy jak Xawery Dunikowski, Eugeniusz Eibisch, Kazimierz Sichulski oraz Władysław Jarocki. Dwa lata później wyruszył z pasją w podróż artystyczną do Paryża, zatrzymując się po drodze w Berlinie, gdzie miał okazję zobaczyć kontrowersyjną wystawę sztuki wynaturzonej, zorganizowaną przez hitlerowców. Tam poznał rodaków, takich jak Moïse Kisling, Jana Wacława Zawadowskiego oraz Efraima Mandelbauma, którzy mieli wpływ na jego artystyczną drogę oraz Georges’a Rouaulta, którego dzieła zrobiły na nim niezwykle silne wrażenie.

W sierpniu 1939 roku, wrócił do Krakowa z myślą o swojej narzeczonej, Annie Leonorze Neuman. Po kilku miesiącach okupacji, zdecydował się na niebezpieczny krok, by razem z Anną udać się na Węgry. Gdy plany te spełzły na niczym, pod namową Eugeniusza Eibischa dotarli do Lwowa. Tam Frenkiel został aresztowany przez NKWD za odmowę przyjęcia radzieckiego obywatelstwa, co doprowadziło go do łagru w Suchobezwodnoje w pobliżu Gorkiego. W 1941 roku, po śmierci matki w Zakliczynie, przeżywał trudne chwile, ale dzięki swojemu talentowi malarskiemu, otrzymywał jedzenie za portrety strażników obozowych.

W końcu 1941 roku ogłoszono amnestię, co pozwoliło mu na opuszczenie obozu. Po dotarciu do Tomska dowiedział się, że Anna została deportowana do Jakucji. Zdołał dotrzeć do Ałma-Aty, korzystając z pomocy Związku Artystów Kazachstanu, gdzie malował portrety lokalnych polityków. Dzięki nieustannym poszukiwaniom udało mu się odnaleźć Annę w Ferganie, gdzie spotkali się przypadkowo w kolejce po chleb. Para została deportowana do Kirgizji, a w czasie podróży oboje zachorowali na tyfus. Po wyzdrowieniu, w pierwszej połowie 1942 roku, pobrali się w osadzie Kurshab.

W tym samym roku dołączył do Armii Andersa. Z portu Krasowodsk wyruszył przez Morze Kaspijskie do Iranu, gdzie spotkał Annę, która dołączyła do grupy cywili idących za armią. W Teheranie, gdzie Frenkiel pełnił funkcję tłumacza w głównym dowództwie, zastał Annę. Po szkoleniu oficerskim w Iraku i Palestynie, został wysłany do Egiptu, planując udział w kampanii włoskiej. Niestety, operację odwołano po sprzeciwie Stalina. Pozostał w Egipcie do końca wojny, a następnie udał się na urlop do Beirutu, gdzie Anna studiowała medycynę na Uniwersytecie Amerykańskim.

Od listopada 1945 roku Frenkiel kształcił się na Libańskiej Akademii Sztuk Pięknych, którą ukończył w 1947 roku. Jego prace, w tym rysunki przedstawiające codzienne życie społeczności, zyskały uznanie, a także przetrwały do dzisiaj. Swoją pierwszą wystawę zorganizował na Uniwersytecie Amerykańskim, współpracując następnie z polskimi emigracyjnymi czasopismami, takimi jak Pion czy Dziurka od klucza, której był współzałożycielem, obok Zygmunta Mazura i Józefa Galuby. W tym okresie poznał także wiele ważnych osobistości, w tym Hankę Ordonównę oraz Michała Tyszkiewicza.

Z racji rozporządzenia brytyjskich władz, które wydały ultimatum Polakom, Frenkiel zdecydował się na powrót do Egiptu, tam wstąpił do Armii Brytyjskiej, co doprowadziło go do Wielkiej Brytanii, gdzie najpierw przebywał w obozie w hrabstwie Staffordshire. Z żoną oraz ich nowo narodzonym synem połączył się w styczniu 1948 roku, a kilka miesięcy później został demobilizowany.

Dzięki wsparciu Edwarda Raczyńskiego oraz Interim Treasury Committee for Polish Questions, Frenkiel pozyskał stypendium, które umożliwiło mu kontynuację nauki w Sir John Cass Technical College. Jego prace brały udział w wystawie zorganizowanej przez British Council pod koniec 1948 roku, a w 1949 roku miała miejsce jego pierwsza indywidualna wystawa w Cadogan Gardens w Londynie. Wspólnie z Janem Wieliczko oraz Stefanem Knappem założył Związek Młodych Artystów w Wielkiej Brytanii, a przez pierwsze półtora roku po przybyciu do Londynu pracował w metrze, najpierw jako portier, a później sygnalista. W 1951 roku podjął pracę jako nauczyciel w Bennett College w Sheffield.

Od lat pięćdziesiątych Frenkiel był współautorem artykułów na temat sztuki współczesnej, publikowanych w „Wiadomościach”. W 1954 roku z Anną obydwoje otrzymali brytyjskie obywatelstwo, a Stanisław stał się jednym z współzałożycieli APA – Zrzeszenia Plastyków Polskich w Wielkiej Brytanii. Od 1958 roku był wykładowcą w Wimbledon College, a od 1965 roku na Gipsy Hill College. Studiował także historię sztuki na Courtauld Institute of Art, gdzie uzyskał dyplom w 1966 roku, a następnie podjął pracę na Uniwersytecie Londyńskim, gdzie po czterech latach awansował na docenta.

Frenkiel przez lata często podróżował do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził wykłady na uczelniach takich jak Penn State, Harvard czy Baltimore Art College. Od 1965 roku był również dyrektorem w departamencie sztuki londyńskiego Institute of Education. Należał do różnych stowarzyszeń artystycznych, w tym do Zrzeszenia Artystów Polskich w Wielkiej Brytanii oraz Royal West of England Academy of Arts. Od 1978 roku był członkiem Grupy London, w ramach której wystawiał swoje prace w Londynie, Buenos Aires, Hamburgu, Monachium i na wystawie sztuki religijnej w Stuttgarcie.

Zmarł 17 czerwca 2001 roku w Londynie. Jego pamięć uczczono, gdyż w 1994 roku Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie nadała mu tytuł doktora honoris causa, a w 1997 roku Prezydent Polski uhonorował go Krzyżem Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Spoczywa na cmentarzu Putney Vale.

---

Oceń: Stanisław Frenkiel

---