Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

---

Historia

Starania o utworzenie Akademii Sztuk Pięknych (1745–1818)

Pierwsze działania mające na celu powołanie szkoły artystycznej w Krakowie, której celem było kształcenie malarzy, mają swoje korzenie w 1745 roku. Wówczas, rektor Akademii Krakowskiej, Kazimierz Pałaszowski, udzielił zgody malarzom, którzy do tej pory związani byli z Kongregacją Malarską, aby mogli podjąć studia. Kolejny istotny krok nastąpił w 1747 roku, kiedy to piętnastu członków cechu malarskiego rozpoczęło naukę w Akademii Krakowskiej, co zostało zatwierdzone przez króla Augusta III. Ta inicjatywa była przełomowym momentem w historii Polski, gdyż oznaczała podjęcie prób odejścia od tradycyjnych struktur cechowych i wprowadzenia nowoczesnego systemu edukacji artystycznej, mającego na celu podniesienie kwalifikacji i statusu społecznego malarzy.

Nowy etap w tej historii przypada na rok 1777, kiedy to Hugo Kołłątaj, działając jako wizytator Komisji Edukacji Narodowej, przystąpił do reformy Akademii Krakowskiej. Kluczową postacią w tych wysiłkach był Dominik Österreicher, który w 1782 roku objął stanowisko profesora rysunku i malarstwa. Mimo że jego pracownia miała na celu edukację przyszłych artystów, nie doprowadziła do powstania Akademii Sztuk Pięknych. W grudniu 1794 roku, w wyniku aresztowania Kołłątaja przez Austriaków w czasie powstania kościuszkowskiego, a potem zwolnienia Österreicher’a kolejny krok w rozwoju instytucji został wstrzymany. Z powodu III rozbioru Polski wszystkie działania artystyczne zostały wstrzymane na czas nieokreślony.

W 1815 roku, po decyzjach kongresu wiedeńskiego, stworzono nową jednostkę polityczną, znaną jako Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków. To wydarzenie przyczyniło się do wprowadzenia reform w Krakowskiej Akademii, prowadzących do powrotu do nauczania w dziedzinie sztuk pięknych. W odpowiedzi na te zmiany, w 1816 roku profesorami rysunku i malarstwa zostali Józef Brodowski oraz Józef Peszka.

Akademia Sztuk Pięknych przy Uniwersytecie Jagiellońskim (1818–1833)

W styczniu 1816 roku, Józef Brodowski oraz Józef Peszka, niezależnie od siebie, przedstawili dwa różne projekty założenia Akademii Sztuk Pięknych Komisji Organizacyjnej Wolnego Miasta Krakowa. Komitet Akademicki, mający na celu ustalenie zasad funkcjonowania uniwersytetu, zaakceptował te postulaty. Formalne otwarcie nowej uczelni miało miejsce 16 października 1818 roku wraz z wprowadzeniem nowego statutu Uniwersytetu Jagiellońskiego.

„Dla rozszerzenia nauk sztuk pięknych, dołączona została do Uniwersytetu Akademia tychże sztuk.”

Akademia Sztuk Pięknych powstała jako instytut w ramach Oddziału Literatury na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Statut zawierał szereg artykułów dotyczących Akademii, a wśród jej głównych postaci znajdowali się jej współzałożyciele: Józef Brodowski oraz Józef Peszka, którzy zapewnili sobie status profesorów rysunku i malarstwa. W ich ramach funkcjonował także trzeci profesor, odpowiedzialny za nauczanie rzeźby, którym został Józef Riedlinger.

Grono pedagogiczne na początku Akademii tworzyli Józef Brodowski, Józef Peszka oraz Józef Riedlinger. W 1822 roku, po śmierci Riedlingera, rolę profesora rzeźby objął Józef Schmelzer, natomiast w 1826 roku Akademia została przekształcona i podzielona, podlegając wówczas bezpośrednio rektorowi Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1831 roku Akademią pokierował Józef Peszka, a następnie Józef Brodowski, a w tym samym roku do grona profesorów dołączyli Wojciech Korneli Stattler, Jan Nepomucen Głowacki, oraz Jan Nepomucen Bizański. Rola Staattlera obejmowała nauczanie malarstwa, Głowackiego kurs krajobrazu, a Bizański odpowiadał za perspektywę i anatomię. W 1831 roku Wojciech Korneli Stattler przygotował Projekt do urządzenia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie na polecenie rektora Alojzego Estreichera.

Propozycja ta wskazywała na nowoczesne podejście do nauczania, aczkolwiek nie została zrealizowana z powodu wybuchu powstania listopadowego, w które zaangażowali się zarówno studenci, jak i profesory ASP. W tragicznych okolicznościach w 1831 roku zginął profesor Józef Schmelzer, a po porażce powstania krakowska niepodległość została silnie ograniczona.

Szkoła Rysunku i Malarstwa (1833–1873)

1 września 1833 roku ogłoszono reskrypt reorganizacyjny, w wyniku którego Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie została włączona do Instytutu Technicznego jako Szkoła Rysunku i Malarstwa. Chociaż szkoła straciła swoje akademickie oblicze, to jednak pod kierownictwem Wojciecha Korneli Stattlera, znanego ze swojego intelektualnego wpływu, pozostała wciąż rozpoznawalna. Proces nauczania stawał się bardziej nowoczesny oraz dostępny dla studentów.

Prowadzący pracownię krajobrazu, Aleksander Płonczyński, zachęcał do pracy w plenerze, co wzbogacało program nauczania. Wprowadzenie grafiki, za którą początkowo odpowiedzialny był Józef Dębski, także dodało innowacji w kursach. W 1839 roku, w ramach renowacji nauczania rzeźby, Karol Ceptowski zdobijając tytuł profesora, przyczynił się do wznowienia kursów po sześciu latach przerwy.

W 1846 roku, po próbie wywołania powstania narodowego, która zakończyła się klęską w Krakowie, Wolne Miasto Kraków zostało włączone pod panowanie austriackie, co zmieniło status Szkoły Rysunku i Malarstwa, która znalazła się pod jurysdykcją Ministerstwa Oświaty w Wiedniu. Po emeryturze Wojciecha Korneli Stattlera w 1857 roku, Władysław Łuszczkiewicz zaznaczył swoją obecność jako nowa postać w szkole. Organizując wycieczki artystyczno-naukowe, w dalszym ciągu podkreślał wagę obserwacji natury w procesie nauczania. Metody jego nauczania były stosowane również przez Henryka Kossowskiego, nowego profesora rzeźby, od 1847 roku.

Obydwie osobowości, Stattler i Łuszczkiewicz, wywarły duży wpływ na kształtowanie się Szkoły Rysunku i Malarstwa, a jednym z ich najzdolniejszych studentów był Jan Matejko, który podjął naukę w tej szkole w latach 1851–1858.

Szkoła Sztuk Pięknych (1873–1900)

W 1873 roku Szkoła Rysunku i Malarstwa oddzieliła się od Instytutu Technicznego, zdobywając niezależność i status Szkoły Sztuk Pięknych. To uwolnienie od przynależności do innych instytucji pozwoliło na dynamiczny rozwój placówki. Autonomia polityczna oraz okres autonomii galicyjskiej znacznie wpłynęły na działalność krakowskiej szkoły artystycznej.

Na czoło Szkoły Sztuk Pięknych stanął Jan Matejko, malarz znany z międzynarodowego uznania i w pełni akceptowany przez polskie społeczeństwo jako twórca wizji historycznych dziejów narodowych. W latach 1878–1879 powstał nowy gmach Szkoły według projektu Macieja Moraczewskiego usytuowany przy Rynku Kleparskim.

W uczelni funkcjonowały cztery wydziały: rysunkowy, malarski, kompozycyjny i rzeźby. Oddział kompozycyjny, także nazywany oddziałem malarstwa historycznego, służył jako pracownia mistrzowska, gdzie Jan Matejko kształcił wielu znanych artystów, wśród nich Leona Wyczółkowskiego, Jacka Malczewskiego, Juliana Fałata, Józefa Mehoffera oraz Stanisława Wyspiańskiego.

Po śmierci Matejki w 1893 roku, o objęcie pozycji dyrektora ubiegali się m.in. Józef Brandt, Władysław Czachórski, Henryk Siemiradzki, Piotr Stachiewicz czy Henryk Rodakowski. Do 1893 roku dyrektorem szkoły był Władysław Łuszczkiewicz, a swoją rolę dyrektora ostatecznie objął Julian Fałat w 1895 roku.

Akademia Sztuk Pięknych na początku XX wieku (1900–1914)

Julian Fałat miał na celu podniesienie statusu Szkoły Sztuk Pięknych do rangi Akademii. Realizacja tego zamierzenia zakończyła się sukcesem 24 lutego 1900 roku, kiedy to decyzją cesarza Franciszka Józefa szkoła uzyskała status Akademii Sztuk Pięknych z uroczystym otwarciem 5 grudnia 1900 roku w nowym gmachu przy placu Matejki. Akademia wróciła do swojej pierwotnej nazwy, jednak tym razem jako samodzielna instytucja edukacyjna.

Fałat wprowadził nowoczesne podejście, zatrudniając profesorów otwartych na innowacyjne prądy sztuki europejskiej, w tym Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkowskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera, Teodora Axentowicza, Jana Stanisławskiego, Wojciecha Weissa, Józefa Pankiewicza oraz Konstantego Laszczkę. Młodopolscy artyści wprowadzili nowoczesny zmysł, a także skierowali uwagę uczniów ku różnorodnym nurtom sztuki, jak impresjonizm, symbolizm i secesja.

Wzrost liczby studentów przy równoczesnym braku odpowiedniej bazy lokalowej doprowadził do przeludnienia gmachu. Oczekiwania dotyczące otwarcia nowych kierunków kształcenia rosły, a decyzja o wprowadzeniu katedry architektury była jeszcze odkładana. W 1906 roku Józef Pankiewicz nauczał grafiki, a postulaty o umożliwieniu studiowania kobietom stały się realną kwestią, co doprowadziło do strajku studentów w listopadzie 1909 roku, w wyniku którego Fałat ustąpił ze stanowiska.

W roku akademickim 1909/1910 obowiązki rektora pełnił Leon Wyczółkowski. Zmieniono zasady wyboru rektora, który miał być wybierany przez grono profesorów na jeden rok, bez ograniczeń kadencyjnych. Pierwszym wybranym rektorem został Teodor Axentowicz, który objął urząd w roku akademickim 1910/1911, a przez cały okres swego panowania stawiał na mistrzów polskiej sztuki.

ASP w okresie I wojny światowej (1914–1918)

Podczas I wojny światowej Akademia nie została zamknięta, mimo że austriackie władze okazały zainteresowanie wykorzystania jej budynków dla celów militarnych. W ciągu czterech lat wojenna rzeczywistość pozostała aktywna za sprawą rektora Józefa Mehoffera, który skutecznie zarządzał Akademią. W szeregi Legionów Polskich wstąpiło blisko stu wykładowców i studentów ASP, wśród nich Leon Chwistek oraz Mariusz Zaruski. Korespondentami wojennymi byli również byli rektorzy, Julian Fałat oraz Leon Wyczółkowski, którzy uwieczniali życie na froncie w swoich dziełach. W 1916 roku Józef Piłsudski regularnie gościł w Akademii, pozując Konstantemu Laszczce do popiersia, a studenci wystosowali uroczysty list „adresem” do komendanta.

ASP w okresie międzywojennym (1918–1939)

Rok 1918 przyniósł stulecie istnienia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Choć w turbulentnych czasach nie udało się zainaugurować uroczystości, to odzyskanie przez Polskę niepodległości w rocznicę powstania uczelni miało ogromne znaczenie symboliczne. Warto dodać, że premierem II Rzeczpospolitej został Jędrzej Moraczewski, syn architekta gmachu ASP. Godność pierwszego rektora w odrodzonej Polsce objął Wojciech Weiss.

W 1919 roku akademickim rozpoczęto przepisywanie kobiet do krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Był to wynik długotrwałych starań, które podjęte zostały jeszcze za czasów pana Juliana Fałata. Z drugiej strony, sporą rolę w umożliwieniu kobietom edukacji na ASP odegrała Maria Dulębianka, której niezłomne dążenia przyczyniły się do decyzji dotyczącej utworzenia wydziału dla żeńskiego grona studentek. W 1896 roku planowano, aby kierownictwo tego wydziału objęła Olga Boznańska, jednak ta odmówiła. Mimo to, wprowadzenie kobiet do grona studentów stało się sukcesem. Z kolei Zofia Baltarowicz-Dzielińska jako pierwsza kobieta rozpoczęła naukę w ASP w 1917 roku, a dwa lata później wszystkie kobiety mogły być full-bławionymi studentkami, biorąc udział w zajęciach współpracujących z mężczyznami.

W 1919 roku rektorat objął Józef Gałęzowski, kierujący także nowo utworzonym kursie architektury. W 1922 roku, po Gałęzowskim, na czoło Akademii wysunął się Adolf Szyszko-Bohusz, wybitny polski architekt i konserwator zabytków. Jego kadencje, obejmujące lata 1919–1929, nazywane są „dekadą architektów” z powodu intensywnego rozwoju uczelni. W tym czasie dobudowano trzecie piętro gmachu Akademii zaś w 1925 roku utworzono Wydział Architektury obok Wydziału Malarstwa oraz Rzeźby. Nowa struktura miała na celu równoległe kształcenie w dziedzinie sztuk plastycznych oraz projektowych. W 1929 roku, Akademię przywrócono do wcześniejszej struktury, nie biorąc pod uwagę wcześniejszych wydziałowych podziałów.

W okresie międzywojennym zainicjowano wiele innowacji, takich jak otwarcie Oddziału Paryskiego ASP, wydawanie miesięcznika „Sztuki Piękne”, utworzenie galerii portretów rektorów oraz nadawanie tytułu profesora honorowego, jak również przejęcie przez Akademię Domu Plenerowego na Harendzie w Zakopanem. Działalność profesorów i studentów powróciła na zamek królewski na Wawelu, co umożliwiło rektorowi odpowiedzialnemu za renowację, Adolfowi Szyszko-Bohusz, przywrócenie świetności tego miejsca.

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie była również polem testowym nowych programów artystycznych, które miały wpływ na modernizację polskiej sztuki, otwierając nowe kierunki jej rozwoju. W ramach pracowni Józefa Pankiewicza powstał nurt koloryzmu, a studenci ASP stawali się częścią awangardowych ruchów, tworząc formistów i uczestników Grupy Krakowskiej.

ASP w czasie II wojny światowej (1939–1945)

W październiku 1939 roku Akademia rozpoczęła kolejny rok akademicki, jednak w grudniu została zamknięta przez niemieckie władze okupacyjne. W miejsce ASP powstała Staatliche Kunstgewerbeschule, kontynuująca działalność zorganizowanego już w 1938 roku Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych, który dysponował wyższym poziomem edukacji artystycznej niż szkoły średnie. Frederyk Pautsch, ostatni rektor przedwojenny, stanął na czoło Kunstgewerbeschule. Jednak, jego niemożność osiągnięcia oczekiwań okupantów doprowadziła do jego usunięcia z zajmowanego stanowiska w marcu 1941 roku. Zastąpił go Wilhelm Heerde, który jednak nie był szczególnie gorliwym członkiem partii hitlerowskiej.

Na Kunstgewerbeschule wykładały liczne znane osobistości z dawnej ASP, w tym Ignacy Pieńkowski, Józef Mehoffer oraz Stanisław Kamocki. Uczniami byli także znani artyści, m.in. Jerzy Nowosielski, Janina Kraupe, Tadeusz Brzozowski, Adam Hoffmann, Jerzy Skarżyński, Jan Szancenbach, Mieczysław Porębski, Jerzy Panek oraz Franciszek Bunsch. Choć Kunstgewerbeschule miała status szkoły zawodowej, jej wykładowcy i uczniowie dążyli do podtrzymania akademickiego poziomu nauczania, jednak 31 marca 1943 roku szkoła została zamknięta, a gmach Akademii wykorzystano jako niemiecką szkołę handlową, sierociniec dla dzieci oraz koszary wojskowe.

ASP w okresie PRL (1945–1989)

W styczniu 1945 roku rozpoczęto działalność sekretariatu Akademii Sztuk Pięknych. Nauka trwała od marca do lipca tegoż roku, co zaliczono jako rok akademicki 1944/1945. Funkcję rektora ponownie objął Fryderyk Pautsch, jednak zgodnie z poleceniem nowych władz, jego miejsce zajmował Eugeniusz Eibisch. W pierwszych latach po wojnie Akademia stała się polem narodzin nowych ugrupowań artystycznych, które wyznaczały kierunki nowej sztuki.

Do Grupy Młodych Plastyków należeli tacy artyści, jak Tadeusz Kantor, Tadeusz Brzozowski, Jerzy Nowosielski, Jerzy Skarżyński, Adam Hoffmann oraz Janina Kraupe. Z kolei w Grupie Samokształceniowej, kierowanym przez Andrzeja Wróblewskiego, znajdował się m.in. Andrzej Wajda. Na przełomie 1948 i 1949 roku odbyła się I Wystawa Sztuki Nowoczesnej, organizowana przez Klub Artystów, kontynuując tradycje Grupy Młodych Plastyków, co utwierdziło silną pozycję sztuki nowoczesnej w Polsce. W 1949 roku, podczas konferencji w Nieborowie, przeciwko wprowadzeniu socrealizmu protestowali wybitni artyści związani z Akademią, w tym Tadeusz Kantor, Maria Jarema oraz Jerzy Nowosielski. To w Krakowie zrodził się wyraźny sygnał kresu socrealizmu, co miało miejsce podczas wystawy obrazów z 1955 roku, w której wzięli udział m.in.: Maria Jarema, Jadwiga Maziarska, Erna Rosenstein oraz Kazimierz Mikulski. Wystawa ta stanowiła wyraźny manifest polskiej awangardowej sztuki.

W sierpniu 1950 roku, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie połączyła się z Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych, tworząc jedną uczelnię pod nazwą Akademia Sztuk Plastycznych w Krakowie. Do Wydziału Malarstwa oraz Wydziału Rzeźby, utworzonych w 1949 roku, przydzielono kolejne wydziały, takie jak Wydział Grafiki, Wydział Architektury Wnętrz, Wydział Włókienniczy oraz Wydział Konserwacji. Nowa struktura znacząco zmieniła charakter uczelni, rozszerzając zakres realizowanej twórczości artystycznej. ASP zyskała nową siedzibę przy ul. Humberta 3 po byłej PWSSP oraz przejęła budynek z ul. Smoleńsk 9 po Muzeum Techniczno-Przemysłowym, razem z jego biblioteką – najstarszą i największą biblioteką artystyczną w Polsce. W okresie PRL Akademia powróciła do swojej historycznej nazwy w 1957 roku.

W 1952 roku, krakowska Akademia Sztuk Plastycznych przejęła Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Katowicach, która od tej pory działała jako filia ASP do 2001 roku, kiedy to uzyskała status Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach.

W miarę upływu lat przekształcenia wydziałów, doprowadziły do zaniku studiowania scenografii i włókiennictwa w ramach osobnych wydziałów. W 1964 roku utworzono Wydział Form Przemysłowych. W 1979 roku Jan Matejko stał się oficjalnym patronem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

W wyniku przemian demokratycznych roku 1980, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie stała się miejscem zaangażowania w ruch samorządowy, przyczyniając się do pojawienia się struktury NSZZ „Solidarność”. Na tej płaszczyźnie wspierała wszelkie inicjatywy dążące do uzyskania autonomii w szkolnictwie wyższym.

ASP po 1989 roku

W III Rzeczypospolitej Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie kontynuowała swoją działalność jako uczelnia wyższa oraz instytucja kulturotwórcza. Działano na rzecz doskonalenia programów studiów, poszerzenia bazy lokalowej oraz przezwyciężenia problemów ekonomicznych początku lat 90. XX wieku. Akademia prowadziła szereg wystaw, które promowały sztukę i artyzm studentów, odbywającą się zarówno w kraju, jak i za granicą.

W 1992 roku przywrócono tradycję nadawania tytułów honorowych Akademii, a jubileusz tytułu nadanego Józefowi Czapskiemu symbolicznie podkreślał kontinuację związku współczesnej ASP z jej historią II Rzeczypospolitej, kiedy to Czapski był studentem krakowskiej uczelni. W 2011 roku powołano najmłodszy wydział ASP – Wydział Intermediów.

W latach 1996–2021 publikowano kwartalnik „Wiadomości ASP”, który od 2021 roku przekształcono w „Restart”, poświęcony nowym ideom w sztuce oraz kulturze, gdzie umieszczane są artykuły, eseje, wywiady oraz dokumentacje ciekawych wystaw. Ponadto w 2021 roku uruchomiono czasopismo „Elementy. Sztuka i Dizajn”, które analizuje problemy sztuki na wyższym poziomie refleksji.

W 2018 roku odbył się jubileusz 200-lecia istnienia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W ramach obchodów zorganizowano ekscytujące wystawy, spotkania, konferencje, koncerty oraz publikacje albumów i książek, nawiązujące do bogatej historii uczelni oraz ukazujące ambicje na przyszłość. Inauguracja roku akademickiego 2018/2019 odbyła się w Teatrze im. Juliusza Słowackiego, przypadając w dniu wydania statutu Uniwersytetu Jagiellońskiego, na mocy którego Akademia została założona.

Od 2021 roku, Akademia Sztuk Pięknych współorganizuje Open Eyes Art Festival, który stał się katalizatorem wielkich wydarzeń artystycznych, odbywających się zarówno na terenie Akademii, jak i poza jej murami. Różnorodna oferta festiwalu zyskała uznanie zarówno wśród odbiorców, jak i artystów, wykazując, że Akademia, dbając o swoją tradycję, nieustannie ukazuje nowe formy twórczej wypowiedzi i reaguje na współczesne wyzwania, opowiadając o nich poprzez uniwersalny język sztuki.

Historia kobiet na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie

Walka o prawa do studiowania

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie przyjęła kobiety dopiero po 100 latach swojego istnienia. Niemniej jednak już w XIX wieku kobiety podejmowały ogromny wysiłek, aby zdobyć dostęp do edukacji artystycznej w tym mieście.

XIX wiek

W 1868 roku Adrian Baraniecki uruchomił Wyższe Kursy dla Kobiet, które wspólnie z Muzeum Techniczno-Przemysłowym znalazły swoją siedzibę w klasztorze oo. franciszkanów przy ul. Franciszkańskiej 4. Na tych kursach studentki miały do wyboru trzy wydziały: Historyczno-Literacki, Przyrodniczy oraz Sztuk Pięknych. W gronie nauczycieli znaleźli się znakomici uczeni, w tym profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pierwszym kierownikiem Wydziału Sztuk Pięknych, znanym również jako Wydział Artystyczny, był Władysław Łuszczkiewicz (1868–1875), a następnie Jan Matejko (1875–1893).

W latach 80. XIX wieku znana polska emancypantka – Maria Dulębianka – zgłosiła się do pracowni Matejki, pragnąc kształcić się w szkole pod jego przewodnictwem. Bezskutecznie apelowała również o zapewnienie kobietom dostępu do edukacji artystycznej w Krakowie.

Po upływie dziesięciu lat, gdy Julian Fałat objął kierownictwo w Szkole, Maria ponownie wystąpiła z postulatem umożliwienia kobietom uczestnictwa w Szkołach Sztuk Pięknych. Naciskała na utworzenie wydziału dedykowanego kobietom, którym sama chciała kierować. Fałat, mimo że nie był przeciwny tej idei, nie poświęcił jej należytej uwagi w kontekście podniesienia rangi Szkoły Sztuk Pięknych do poziomu Akademii. Jego objęcie stanowiska dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie okazało się przełomowym momentem w walce kobiet o możliwość ubiegania się o studia w tej historycznej uczelni.

W 1896 roku 10 uczennic Wyższych Kursów dla Kobiet im. A. Baranieckiego złożyło petycję do Ministerstwa Wyznań i Oświaty, Koła Polskiego oraz Rady Państwa. Grono profesorskie zgodziło się na przyjęcie kobiet, dostrzegając korzyści z tego dla studentów, w postaci zdrowej rywalizacji, która mogła pobudzać ich do nauki. Aby zrealizować ten postulat, konieczne było zapewnienie nowych przestrzeni dla kobiet oraz zwiększenie liczby wykładowców. Podkreślono, że w przypadku braku spełnienia tych warunków, ministerstwo mogłoby rozważyć przekształcenie kursów dla kobiet prowadzonych przez Baranieckiego. Na spotkaniu z uczennicami Julian Fałat osobiście zapewnił je o swoim wsparciu.

XX wiek

Wkrótce po przekształceniu Szkoły w Akademię, w listopadzie 1900 roku, wpłynęło kolejne podanie do Ministerstwa Wyznań i Oświaty. Autorkami były osiem kobiet: Nina Bobieńska, Emilia de Laveaux Karcz, Wanda Nusbaum, Maria Czajkowska, Jadwiga Malinowska, Celina Wiśniewska, Cybulska i Maria Niedzielska, które zwróciły się z prośbą o przyjęcie ich jako wolnych słuchaczek (hospitantek) do Akademii Sztuk Pięknych. W związku z wymaganiami ministerstwa kobiety wniosły o przydzielenie osobnej sali do nauki.

W 1901 roku profesorowie zatwierdzili pozytywną decyzję o obecności kobiet na uczelni, ponownie podkreślając, że ich udział może przynieść korzyści pozostałym studentom. Grupa nauczycieli postanowiła przyjąć kobiety na dwuletni okres próbny. Chociaż rozpoczęcie wyglądało obiecująco, napotkano trudności związane z niedoborem odpowiednich pomieszczeń. Namiestnictwo poprosiło o przedstawienie kosztorysu, zobowiązując się wspierać finansowo po zaprezentowaniu projektu przez uczelnię. Sprawa nie została jednak rozwiązana, co pozostawiło kwestię w zawieszeniu.

W 1907 roku do Akademii wpłynęła kolejna petycja kobiet, ponownie poruszająca problem braku przestrzeni lokalowych. Temat ten wrócił w 1913 roku na spotkaniu Grona Profesorów. Konstanty Laszczka, Teodor Axentowicz oraz Józef Mehoffer opowiedzieli się za umożliwieniem kobietom studiowania w akademii, jednak przy ustaleniu osobnych pracowni dla nich, co wymagało uprzedniego rozwiązania problemów lokalowych. Józef Pankiewicz i Wojciech Weiss opowiadali się za równym traktowaniem kobiet oraz mężczyzn, bez jakichkolwiek ograniczeń, o ile poprawi się otoczenie uczelni. Z kolei ówczesny rektor – Jacek Malczewski zdecydowanie sprzeciwiał się przyjęciu kobiet do akademii.

W 1917 roku do Krakowa przybyła Zofia Baltarowicz-Dzielińska, prezentując swoje prace profesorowi Malczewskiemu, a następnie Laszczce i rektorowi Mehhoferowi. Wyraziła chęć studiowania rzeźby mimo trwającego zakazu. Grono profesorskie jednomyślnie uznało, że talent Zofii uprawnia ją do rozpoczęcia nauki w roli hospitantki. Rzeźbiarka rozpoczęła pracę w pracowni profesora Laszczki na początku października, co otworzyło drzwi innym kobietom do Akademii. W następnym roku do pracowni Weissa dołączyła Iza Polakiewicz, a następnie Zofia Rudzka. Miesiąc przed oficjalnym zatwierdzeniem obecności kobiet w pracowni Laszczki, dołączyła Janina Reichert. Zofia studiowała aż do 1920 roku, a potem powróciła po latach, aby zakończyć dwa ostatnie lata nauki razem z córką, Danutą Dzielińską, która również została rzeźbiarką. Ostateczny przydział dyplomu ukończenia ASP uzyskała 19 sierpnia 1948 roku.

14 grudnia 1918 roku, podczas posiedzenia Grona Profesorów pod przewodnictwem rektora Wojciecha Weissa, podjęto oficjalną uchwałę dotyczącą dopuszczenia kobiet do studiów w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Kobiety mogły przystąpić do egzaminów wstępnych w październiku 1919 roku.

Pierwszymi studentkami Akademii w Krakowie były:

• Maria Stanisława Gutkowska,
• Helena Kozłowska,
• Irena Bojarska,
• Irena Borzęcka,
• Janina Kopysteńska,
• Stefania Feillowa,
• Halina Miączyńska,
• Olga Plutecka,
• Maria Fromowiczówna,
• Bala Lesserówna,
• Janina Narzymska,
• Helena Loriówna,
• Zofia Marsówna,
• Natalia Milan,
• Olga Niewska,
• Janina Reichertówna,
• Romana Szereszewska,
• Izabela Koziebrodzka.

Lista ta powstała na podstawie zapisu zaliczenia półrocza normalnych studiów, który miał miejsce 30 lipca 1920 roku.

Obecnie

W 2018 roku Akademia świętowała 100-lecie obecności kobiet w jej murach. Dziś przeważająca liczba studentów to kobiety, które wielokrotnie obejmowały stanowisko dziekana. Jak dotąd, żadna kobieta nie zajmowała pozycji rektora.

Wśród wykładowczyń Akademii znajdują się takie artystki jak: Hanna Rudzka-Cybisowa, Zofia Medwecka, Ewa Janus, Iwona Demko, Joanna Zemanek, Kinga Nowak, Joanna Kubicz, Agata Kwiatkowska-Lubańska, Marta Bożyk, Marta Antoniak, Gabi Buzek, Czesława Frejlich, Teresa Kotkowska-Rzepecka, Janina Kraupe-Świderska, również Joanna Kubicz, Lilla Kulka, Jadwiga Smykowska, Edyta Sobieraj, oraz Danuta Urbanowicz.

Rektorzy

W ramach Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie wyróżnia się lista rektorów, którzy pełnili tę zaszczytną funkcję od momentu powstania szkoły. Rozpocznijmy od jej pierwszego dyrektora, którym był Jan Matejko. Jego kadencja trwała od 1873 do 1893 roku, kładąc podwaliny pod przyszły rozwój akademii.

Po nim, krótkotrwałe przewodnictwo wywarł Władysław Łuszczkiewicz w latach 1893–1895, a następnie dzięki znanemu malarzowi Julianowi Fałatowi, który zasiadał na tym stanowisku od 1895 do 1900 roku. Przez kolejne dekady rektorem był również Leon Wyczółkowski (1909–1910) oraz Teodor Axentowicz, który pełnił tę funkcję w latach 1910–1911.

Warto również zauważyć, że w latach 1911–1912 rektorat objął Konstanty Laszczka, po którym nastał Jacek Malczewski (1912–1914). W trudnym czasie I wojny światowej, szczególnie istotne było przewodnictwo Józefa Mehofera, który dyrektorował w latach 1914–1918.

W 1918 roku przyszedł czas na Wojciecha Weissa, który sprawował stanowisko rektora do 1919 roku, a następnie Józefa Gałęzowskiego, który trwał w tej roli do 1922 roku. Kontynuując, Adolf Szyszko-Bohusz prowadził akademię w latach 1922–1927, a następnie w 1928 roku powrócił na krótko.

W kolejnych latach rektorami byli Fryderyk Pautsch, a także ponownie Józef Mehoffer w latach 1932–1933, zaś Wojciech Weiss i Fryderyk Pautsch niepełnili obowiązków rektora w latach 1933–1939.

Po II wojnie światowej, w latach 1945–1949 na czoło wyłonił się Eugeniusz Eibisch, a jego następca, Zbigniew Pronaszko, pełnił funkcję do 1950 roku. W latach 1950–1952 rządził Zygmunt Radnicki, a po nim Konrad Srzednicki, który przewodził przez dwa lata. Kolejne kadencje to Mieczysław Wejman oraz dalsze zmiany, które objęły różne postacie, takie jak Marian Konieczny, Włodzimierz Kunz, oraz Jan Szancenbach, który sprawował urząd w latach 1987–1993.

W latach 1996–2002 szkołą kierował Stanisław Rodziński, a od 2002 roku rektorat powierzyli Janowi Pamułowi. Po nim w latach 2008–2012 na czoło powrócił Adam Wsiołkowski. Od 2012 roku do 2020 roku uczelnią zarządzał Stanisław Tabisz, a aktualnym rektorem od 2020 roku jest Andrzej Bednarczyk.

Matejko	Fałat	Wyczółkowski	Axentowicz	Malczewski	Mehoffer	Wyspiański
Autoportrety rektorów i profesorów

Wykładowcy

W tej sekcji poruszamy niezwykle ważny temat, który dotyczy wykładowców związanych z Akademią Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie.

Absolwenci

Z tym zagadnieniem związana jest kategoria dotycząca absolwentów Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki znajdującej się w Krakowie.

Wydziały

Wydział Malarstwa

W ramach tego wydziału znajdują się różnorodne katedry oraz pracownie, które mają na celu rozwijanie umiejętności artystycznych studentów.

• Katedra Malarstwa
• – Pracownia Malarstwa I,
• – Pracownia Malarstwa II,
• – Pracownia Malarstwa III,
• – Pracownia Malarstwa IV,
• – Pracownia Malarstwa V,
• – Pracownia Malarstwa VI,
• – Pracownia Malarstwa VII,
• – I Pracownia Malarstwa i Rysunku I roku studiów,
• – II Pracownia Malarstwa i Rysunku I roku studiów.

Kolejnym ważnym aspektem jest Katedra Rysunku, która również składa się z licznych pracowni, takich jak:

• – Pracownia Rysunku I,
• – Pracownia Rysunku II,
• – Pracownia Rysunku III,
• – Pracownia Rysunku IV,
• – Pracownia Rysunku V,
• – Pracownia Rysunku VI,
• – Pracownia Rysunku VII.

Ponadto, studenci mają możliwość eksplorowania kreatywnych granic w Katedrze Interdyscyplinarnej, gdzie znajdują się:

• – I Pracownia Interdyscyplinarna,
• – II Pracownia Interdyscyplinarna,
• – Pracownia Malarstwa Ściennego,
• – Pracownia Tkaniny Artystycznej,
• – Pracownia Papieru Czerpanego.

Wydział wzbogacony jest także o Katedrę Scenografii, w ramach której funkcjonują:

• – Pracownia Scenografii Teatralnej,
• – Pracownia Scenografii Teatralnej i Filmowej,
• – Pracownia Kształtowania Przestrzeni Teatralnej.

Kończąc opis tego wydziału, warto wspomnieć o Katedrze Edukacji Artystycznej oraz niezależnej jednostce: Galerii Malarstwa.

Wydział Rzeźby

Ten wydział również oferuje szeroka gamę katedr, każda z nich z różnymi pracowniami, które koncentrują się na różnych aspektach rzeźby oraz sztuk plastycznych.

• Katedra Podstaw Kształcenia Kierunkowego
• – Pracownia Podstaw Rzeźby,
• – Pracownia Podstaw Kompozycji Przestrzennej,
• – Pracownia Rysunku i Kompozycji na Płaszczyźnie,
• – Warsztat odlewniczy.

Dalszym istotnym elementem jest Katedra Rzeźby I, która obejmuje pracownie takie jak:

• – Pracownia Rzeźby I,
• – Pracownia Rzeźby II,
• – Pracownia Rzeźby III,
• – Pracownia Rzeźby IV.

Katedra Rzeźby II zajmuje się bardziej zaawansowanymi technikami rzeźbiarskimi:

• – Pracownia Rzeźby w Drewnie,
• – Pracownia Rzeźby w Kamieniu,
• – Pracownia Rzeźby w Ceramice,
• – Pracownia Rzeźby w Metalu,
• – Pracownia Intermedialne Rozszerzenie Warsztatu Rzeźbiarskiego.

Nie można zapomnieć o Katedrze Rysunku, w obrębie której funkcjonują pracownie:

• – Pracownia Rysunku I,
• – Pracownia Rysunku II,
• – Pracownia Rysunku III.

Kończąc, wspomnijmy o Katedrze Projektowania Architektoniczno – Rzeźbiarskiego, która wprowadza do świata rzeźby w przestrzeni publicznej oraz technik prezentacji i kreacji cyfrowej.

Wydział Grafiki

Ten wydział koncentruje się na specjalistycznych aspektach grafiki i posiada bogaty wachlarz katedr oraz pracowni:

• Katedra Grafiki Warsztatowej
• – Pracownia Drzeworytu,
• – Pracownia Litografii,
• – Pracownia Miedziorytu,
• – Pracownia Serigrafii,
• – Pracownia Wklęsłodruku.

W ramach Katedry Rysunku i Malarstwa znajdują się:

• – Pracownia Malarstwa I,
• – Pracownia Malarstwa II,
• – Pracownia Rysunku I,
• – Pracownia Rysunku II,
• – Pracownia Rysunku III,
• – Pracownia Malarstwa dla I roku,
• – Pracownia Rysunku dla I roku,
• – Pracownia Struktury Dzieła.

Katedra Grafiki Projektowej rozwija kreatywne umiejętności w obszarze projektowania reklam oraz plakatów:

• – Pracownia Form Reklamowych,
• – Pracownia Projektowania Książki,
• – Pracownia Liternictwa i Typografii,
• – Pracownia Projektowania Plakatu,
• – Pracownia Projektowania Wstępnego.

Nie można pominąć Katedry Filmu Animowanego, Fotografii i Mediów Cyfrowych:

• – Pracownia Fotografii I,
• – Pracownia Fotografii II,
• – Pracownia Fotografii III,
• – Pracownia Obrazowania Cyfrowego,
• – Pracownia Filmu Animowanego.

Wydział Architektury Wnętrz

W ramach tego wydziału studenci uczą się projektowania przestrzeni i mebli:

• Katedra Projektowania Wnętrz i Mebli
• – I Pracownia Projektowania Architektury Wnętrz,
• – II Pracownia Projektowania Architektury Wnętrz,
• – III Pracownia Projektowania Architektury Wnętrz,
• – IV Pracownia Projektowania Architektury Wnętrz,
• – V Pracownia Projektowania Architektury Wnętrz,
• – I Pracownia Mebli i Elementów Wyposażenia Wnętrz,
• – II Pracownia Mebli i Elementów Wyposażenia Wnętrz,
• – Laboratorium Modeli i Makiet.

W kontekście wystaw, Katedra Projektowania Wystaw oferuje:

• – I Pracownia Projektowania Wystaw,
• – II Pracownia Projektowania Wystaw,
• – Pracownia Projektowania Graficznego,
• – Pracownia Technik Prezentacyjnych A,
• – Pracownia Technik Prezentacyjnych B.

Katedra Projektowania Ogólnego nastawiona jest na rozwijanie ogólnych umiejętności projektowych:

• – Pracownia Podstaw Projektowania,
• – Pracownia Metodologii Projektowania,
• – Pracownia Projektowania Architektonicznego.

W kontekście kształcenia ogólnoplastycznego mamy:

• – I Pracownia Rysunku i Malarstwa,
• – II Pracownia Rysunku i Malarstwa,
• – I Pracownia Rzeźby,
• – II Pracownia Rzeźby.

Na zakończenie, możliwość pracowania w laboratoriach takich jak:

• Wydziałowe Laboratorium komputerowe,
• Wydziałowe Laboratorium prototypów.

Wydział Form Przemysłowych

Wydział ten oferuje kształcenie w zakresie projektowania w różnych dziedzinach przemysłowych:

• Katedra Podstaw Projektowania
• – Pracownia Podstaw Projektowania,
• – Pracownia Technik Przekazu,
• – Pracownia Projektowania Modelowego.

W ramach Katedry Metodyki Projektowania studenci zajmują się:

• – Pracownia Projektowania I,
• – Pracownia Projektowania II,
• – Laboratorium Badań Użytkowych.

Katedra Kształtowania Środków Pracy koncentruje się na ergonomii:

• – Pracownia Projektowania Ergonomicznego,
• – Pracownia Ergonomicznych Podstaw Projektowania,
• – Pracownia Projektowania Produktu.

Ponadto, Katedra Komunikacji Wizualnej wprowadza w tematykę wizualnego przekaz:

• – Pracownia Projektowania Komunikacji Wizualnej A,
• – Pracownia Projektowania Komunikacji Wizualnej B,
• – Laboratorium Badań Wizualnych.

Ostatnie katedry to Katedra Przestrzeni i Barwy oraz Katedra Sztuk Wizualnych, które również oferują różne pracownie.

• – Pracownia Wiedzy o Barwie,
• – Pracownia Projektowania Przestrzeni i Barwy,
• – Laboratorium Barwy,
• – Pracownia Projektowania Ubioru,
• – Pracownia Działań Wizualnych A,
• – Pracownia Działań Wizualnych B,
• – Pracownia Działań Wizualnych C,
• – Pracownia Działań Wizualnych D.

W tym wydziale znajdują się także jednostki niezależne, w tym:

• – Pracownia Projektowania Alternatywnego,
• – Pracownia Rozwoju Nowego Produktu,
• – Wydziałowe Laboratorium Fotografii,
• – Pracownia Komputerowa,
• – Warsztaty Projektowo Badawcze,
• – Galeria Schody.

Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki

Ostatni, ale nie mniej ważny wydział, skupia się na ochronie i przywracaniu do życia dzieł sztuki:

• Katedra Konserwacji i Restauracji Malowideł Ściennych
• – Pracownia Konserwacji Malowideł Ściennych,
• – Pracownia Przenoszenia i Rozwarstwiania Malowideł Ściennych,
• – Pracownia Dokumentacji Malowideł Ściennych i Rzeźby,
• – Pracownia Projektowania Konserwatorskiego.

Katedra Konserwacji i Restauracji Malowideł Sztalugowych specjalizuje się w:

• – Pracownia Konserwacji Malowideł Sztalugowych na Płótnie,
• – Pracownia Konserwacji Malowideł Sztalugowych na Drewnie,
• – Pracownia Przenoszenia i Rozwarstwiania Malowideł Sztalugowych,
• – Pracownia Konserwacji Malowideł na Podłożu Papierowym.

W obrębie Katedry Konserwacji i Restauracji Rzeźby można znaleźć:

• – Pracownia Konserwacji Rzeźby Drewnianej, Polichromowanej,
• – Pracownia Konserwacji Rzeźby Kamiennej, Stiuku i Ceramiki.

Katedra Technologii i Technik Dzieł Sztuki zajmuje się:

• – Pracownia Technologii i Technik Malarskich Mineralnych,
• – Pracownia Technologii i Technik Malarskich Organicznych,
• – Pracownia Technologii i Technik Rzeźbiarskich,
• – Pracownia Konserwacji Archiwalnych Materiałów Fotograficznych,
• – Zakład Materiałoznawstwa oraz Historii Technik Dzieł Sztuki,
• – Pracownia Witrażu i Szkła.

Katedra Sztuk Pięknych kończy naszą podróż po konserwacji, z pracowniami takimi jak:

• – Pracownia Malarstwa,
• – Pracownia Rysunku Wieczornego,
• – Pracownia Rzeźby.

Na zakończenie, nie można pominąć Zakładów Chemii i Fizyki Konserwatorskiej oraz Historii Sztuki i Teorii Konserwacji, a także Galerii Cztery Ściany.

Wydział Intermediów

Ten niezwykle kreatywny wydział zajmuje się różnymi aspektami sztuki intermedialnej:

• Katedra Metod Sztuki Intermediów
• – Pracownia Transmediów,
• – Pracownia Animacji,
• – Pracownia Rysunku,
• – Rejestracja i przetwarzanie,
• – Warsztat technik intermedialnych.

Katedra Obszarów Sztuki Intermediów rozwija nowe formy w sztuce:

• – Pracownia Audiosfery,
• – Pracownia Archisfery.

W Katedrze Zjawisk Sztuki Intermediów znajdują się:

• – Pracownia Sztuki Performance,
• – Pracownia Interakcji Medialnych,
• – Galeria Dydaktyczna/Wystawiennictwo.

Swoje zainteresowania teoretyczne studentom oferuje Zakład Teorii Sztuki Mediów.

Jednostki międzywydziałowe

Na koniec, istnieją różne jednostki, które kładą nacisk na rozwój językowy i fizyczny studentów:

• Studium Języków Obcych,
• Studium Wychowania Fizycznego.

Budynki Akademii

Gmach Główny Akademii Sztuk Pięknych jest usytuowany przy placu Matejki 13. Zaprojektowany został przez architekta Macieja Moraczewskiego i wzniesiony w latach 1879–1880. W jego wnętrzach mieści się administracja uczelni oraz dwa ważne wydziały: Malarstwa i Rzeźby.

Kolejne wydziały Akademii znajdują się w różnych lokalizacjach Krakowa:

• Wydział Form Przemysłowych oraz część Wydziału Konserwacji i RDS mieszczą się przy ul. Smoleńsk 9,
• Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki znajduje się przy ul. Juliusza Lea 27-29,
• Na ul. Syrokomli 21 zlokalizowane są Wydziały: Architektury Wnętrz i Grafiki,
• W oficynie przy ul. Karmelickiej 16 znajdują się pomieszczenia Wydziału Grafiki oraz Wydziału Konserwacji,
• Pracownie Wydziału Rzeźby usytuowane są przy pl. Jana Matejki 4,
• Dodatkowe pracownie Wydziału Rzeźby można zobaczyć przy ul. Masarskiej 14,
• Wydział Intermediów ma swoje siedziby przy ul. J. Piłsudskiego 21 i 38,
• W budynku Twardowska mieszczącym się przy ul. Krzemionki 30 również znajduje się Wydział Intermediów.
• Do maja 2015 roku Dom Studencki znajdował się przy ul. Kapelanka 24.

Te różnorodne lokalizacje podkreślają bogaty i zróżnicowany charakter Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz jej znaczenie w kontekście edukacji artystycznej w Polsce.

Dokumenty Archiwalne

W ramach dziedzictwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, kluczowym elementem są zbiory dokumentów archiwalnych. Gromadzą one niezwykle istotne materiały dotyczące funkcjonowania uczelni oraz jej profesorów.

• Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, obejmujące między innymi protokoły posiedzeń Grona Profesorów oraz akta osobowe profesorów,
• Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie znajdziemy zespół akt związany z Akademią Sztuk Pięknych,
• Statut Organiczny Uniwersytetu Krakowskiego, który został uchwalony 16 października 1818 roku, opublikowany w „Dzienniku Rozporządzeń Rządowych Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu” w Krakowie w 1818 roku.

Opracowania

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie może poszczycić się bogatym dorobkiem, który można prześledzić dzięki zaawansowanym opracowaniom związanym z jej historią i rozwojem. Poniżej znajduje się zbiór publikacji, które stanowią istotne źródła wiedzy o tej prestiżowej instytucji edukacyjnej:

• – 175 lat nauczania malarstwa, rzeźby i grafiki w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, red. J.L. Ząbkowski, Kraków 1994,
• – 200 lat Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1818-2018, red. J. Dembosz, P. Tendera, t. 1, Kraków 2019,
• – 200 lat Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1818-2018, red. J. Dembosz, P. Tendera, t. 2, Kraków 2020,
• – Bartnicka K., Polskie szkolnictwo artystyczne na przełomie XVIII i XIX wieku (1764-1831), Wrocław 1971,
• – Demko I., Walka kobiet o prawo do studiowania w Akademii w latach 1895–1919, „Wiadomości ASP” nr 81 (kwiecień 2018),
• – Demko I., Zofia Baltarowicz-Dzielińska. Pierwsza studentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 2018,
• – Grabowska J., Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie. Kronika wydarzeń 1818-2018, [w:] 200 lat Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1818-2018, red. J. Dembosz, P. Tendera, t. 1, Kraków 2019,
• – Grabowska J., Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie w latach 1945–1956, Warszawa 2018,
• – Grabowska J., Struktura organizacyjna Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w latach 1818–1956, [w:], Wobec przyszłości. Materiały nadesłane i wygłoszone na sesji naukowej z okazji 185-lecia działalności Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 12.12.2003-15.12.2003, red. J. Krupiński, P. Taranczewski, Kraków 2004,
• – Grodziska K., Artium Decor. Cmentarz Rakowicki w tradycji Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, Kraków 2006,
• – Grodziska K., Artium Decor. Cmentarz Salwatorski w tradycji Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, Kraków 2008,
• – Kunstgewerbeschule 1939-1943 i Podziemny Teatr Niezależny Tadeusza Kantora w latach 1942–1944, red. J. Chrobak i in., Kraków 2007,
• – Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1816-1895, red. J.E. Dutkiewicz, Wrocław 1959,
• – Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1895-1939, red. J.E. Dutkiewicz, J. Jeleniewska-Ślesińska, W. Ślesiński, Wrocław 1969,
• – Pilikowski M., Architekt Akademii. Adolf Szyszko-Bohusz w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, Kraków 2020,
• – Pilikowski M., Piękna historia. Krakowska Akademia Sztuk Pięknych w latach 1818–1939, Kraków 2018,
• – Pilikowski M., Walka kobiet o prawo do studiowania w Akademii w latach 1818–1895, „Wiadomości ASP” nr 81 (kwiecień 2018),
• – Pilikowski M., Zanim powstał Wydział Rzeźby. Nauczanie rzeźby w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1818–1939, Kraków 2022,
• – Prokesch W., Z dziejów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, Kraków 1917,
• – Ręgorowicz L., Dzieje krakowskiej Akademji Sztuk Pięknych, Lwów 1928,
• – Rok Kobiet z ASP. Jubileusz 100-letniej obecności kobiet w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, red. I. Demko, A. Marecka, Kraków 2021 (online),
• – Tabisz S., Rok 200-lecia Akademii rozpoczęty! [oraz Program jubileuszu 200-lecia Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie], „Wiadomości ASP” nr 81 (kwiecień 2018),
• – Wielgut-Walczak J., Jedyna taka w Polsce… Dzieje biblioteki Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie, Kraków 2021,
• – Wszystko zaczęło się w Krakowie… 110 lat ZPAP Okręgu Krakowskiego 1911-2021, red. G. Skowron, J. Warchoł, Kraków 2021,
• – Wyszła nam sztuka, [katalog wystaw Open Eyes Art Festival 8.10-19.11.2021], Kraków 2021,
• – Zientara M., Krakowscy artyści i ich sztuka w latach 1939–1945, Kraków 2013,
• – Zientara M., Sztuka krakowska 1945-2000, t. 1: Socrealizm i czas „odwilży” (1945-1959/1960), Kraków 2020.

---

Oceń: Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

---