Arcybractwo Miłosierdzia pod wezwaniem Bogurodzicy Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Krakowie jest uznawane za najstarszą nieprzerwanie działającą organizację charytatywną w Polsce. Ta istotna instytucja została założona w 1584 roku przez Piotra Skargę i erygowana przez legata papieskiego, kardynała Hipolita Aldobrandini. Akt kanoniczny, który formalizował działalność Arcybractwa, został ratyfikowany w 1591 roku przez papieża Grzegorza XIV. Zgodnie z rozporządzeniami Soboru Trydenckiego, organizacja ta była podległa władzy biskupa krakowskiego.
Początkowo Arcybractwo znane było pod nazwą Bractwa Miłosierdzia Bogarodzice. W 1587 roku, przy jego wsparciu, ks. Skarga ustanowił „Mons Pietatis”, znaną w Polsce jako Komora Potrzebnych, która później ewoluowała w Bank Pobożny. W tej instytucji udzielano pożyczek pod zastaw przedmiotów „klejnotowych” oraz „sukiennych”, czyniąc to bez pobierania jakichkolwiek odsetek.
Bractwo Miłosierdzia oraz Komora Potrzebnych podlegały wspólnemu zarządowi, co pozwoliło na sprawne zarządzanie funduszami i pomocą potrzebującym. W kolejnych latach, w 1818 roku, organizacja przekształciła się w Archikonfraternię Miłosierdzia i Banku Pobożnego, a z czasem, w II połowie XIX wieku, przyjęła nową nazwę – Arcybractwo Miłosierdzia i Banku Pobożnego, które obrało za swoją patronkę Matkę Boską Bolesną. Od 1989 roku organizacja funkcjonuje pod obecną nazwą.
Obecnie Arcybractwo Miłosierdzia jest publicznym stowarzyszeniem wiernych, które działa pod władzą arcybiskupa metropolity krakowskiego, opierając się na kodeksie prawa kanonicznego.
Historia
Jak zauważa Zygmunt Gloger, bank, który jako jedyny w Europie udzielał pożyczek bezoprocentowych osobom znajdującym się w potrzebie, odgrywał znaczącą rolę w historii Bractwa Miłosierdzia. W XVII wieku wsparcie w tym zakresie zapewniał biskup krakowski Jakub Zadzik, który zapisał instytucji 60000 złp. Natomiast w XVIII wieku, kanonik krakowski Jerzy Mieroszewski przekazał 51000 złp.
Bractwo, zwane także Miłosierdziem, co 25 lat celebruje szczególny dzień 7 października, aby oddać hołd siedmiu założycielom Arcybractwa Miłosierdzia oraz upamiętnić kamień węgielny pod budynek zgromadzenia i „banku pobożnego”. W obrębie tej organizacji, już od 1602 roku, funkcjonowała fundacja znana jako „skrzynka św. Mikołaja”. Jej celem była pomoc materialna dla ubogich panien w postaci posagów, co miało na celu ochronę ich przed etycznym upadkiem.
Fundator tej inicjatywy, Mikołaj Zebrzydowski, przeznaczył sumę 3000 złp., która była zabezpieczona na dobrach Książnice w województwie sandomierskim. W 1634 roku, ksiądz Andrzej Łukomski, kanonik katedry krakowskiej, uczynił darowiznę swoich dziedzicznych dóbr Bobrowniki, Pojałowice oraz Sączów, przekazując kapitule krakowskiej zobowiązanie na przekazywanie 3/4 dochodu z tych majątków na fundusz „skrzynki św. Mikołaja”. Dzięki temu, ubogie dziewczęta dostawały posagi w wysokości od 60 do 300 złp., które były przyznawane jeszcze przed ślubem, jednak wypłacano je dopiero po zamążpójściu bądź wstąpieniu do zakonu.
Warto również zauważyć, że pierwotna nazwa fundacji została w 1786 roku zmieniona na „Fundatio pro dotibus virginum”, co oznacza fundusz posagowy dla panien, za sprawą prymasa Poniatowskiego.
Czasy współczesne
W 1960 roku władze PRL podjęły decyzję o rozwiązaniu Arcybractwa, jednakże po upadku komunizmu, w 1989 roku, działania te zostały uznane za niezgodne z prawem. Wkrótce po tym, działalność Arcybractwa została wznowiona na podstawie ustawy dotyczącej relacji między Państwem a Kościołem. Metropolita krakowski, kardynał Franciszek Macharski, nadał reaktywowanej organizacji nowy statut.
Pod koniec XX wieku wystąpiły poważne nieprawidłowości w funkcjonowaniu Arcybractwa, co doprowadziło w 2003 roku do establishmentu zarządu komisarycznego przez kardynała Macharskiego. W wyniku tego kroku część członków Arcybractwa wyraziła sprzeciw, argumentując, że działania te mogą być związane z próbą przejęcia przez Kurię aktywów stowarzyszenia, które formalnie było zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Konflikt ten przybrał na sile i trwał przez ponad pięć lat.
Ostatecznie w 2008 roku decyzją sądu stwierdzono, że Arcybractwo jako organizacja kościelna powinno zostać usunięte z KRS, gdzie błędnie zarejestrowano je w 1990 roku. W 2009 roku nowy metropolita krakowski, Stanisław Dziwisz, powołał do życia nowy statut Arcybractwa. Nowe władze przejęły majątek stowarzyszenia, wśród nich znaleźli się kluczowi członkowie, którzy związani byli z Arcybractwem jeszcze przed 2003 rokiem.
W Krakowie Arcybractwo zarządza obecnie siedmioma kamienicami, w tym trzema połączonymi w jeden kompleks, w tym Dom Arcybractwa przy ul. Siennej 5 oraz kamienicami znajdującymi się przy ul. Stolarskiej 1 i 3, blisko Rynku. W skład majątku wchodzi także dawny dworek Heleny Modrzejewskiej, otoczony osiedlem dziesięciu parterowych domów robotniczych, określanym jako Modrzejówką, oraz pałac Walerego Rzewuskiego przy ul. Westerplatte 11.
Dochody z wynajmu tych obiektów są przeznaczane na wsparcie osób ubogich, chorych oraz niepełnosprawnych. W latach 2009-2012 Arcybractwo przekazało około 1,5 miliona zł rocznie w formie zapomóg dla indywidualnych podopiecznych i dotacji dla organizacji zajmujących się działalnością dobroczynną.
Przypisy
- Marek Żukow-Karczewski, Św. Mikołaj w Krakowie, „Gazeta Krakowska”, 05.12.1993 r.
- Zygmunt Gloger, Słownik rzeczy starożytnych, Wyd. Gebethner i S-ka, Kraków 1896 r., s. 26, hasło: „Bank pobożny w Krakowie”
Pozostałe obiekty w kategorii "Instytucje i organizacje rządowe":
Zarząd Budynków Komunalnych w Krakowie | Małopolska Chorągiew Harcerzy ZHR | Chorągiew Krakowska ZHP | Krakowskie Pogotowie Ratunkowe | Budynek administracji na Wawelu | Dyrekcja Kolei w Krakowie | Konsulat Generalny Słowacji w Krakowie | Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się” | Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie | Zarząd Transportu Publicznego w Krakowie | Sąd Apelacyjny w Krakowie | Konsulat Generalny Węgier w Krakowie | Konsulat Generalny Stanów Zjednoczonych w Krakowie | Konsulat Generalny Rosji w Krakowie | Archiwum Narodowe w Krakowie | Zarząd Dróg Miasta Krakowa | Nowy Ratusz Miejski w Krakowie | Konsulat Generalny Francji w Krakowie | Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie | Konsulat Generalny Ukrainy w KrakowieOceń: Arcybractwo Miłosierdzia Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Krakowie