Chorągiew Krakowska ZHP

---

Hufce

Chorągiew Krakowska ZHP liczy 22 hufce, które odgrywają kluczową rolę w strukturze organizacyjnej. Poniżej przedstawiamy pełną listę hufców:

• Hufiec ZHP Andrychów,
• Hufiec ZHP Bochnia,
• Hufiec ZHP Brzesko,
• Hufiec Gorczański ZHP im. Władysława Orkana z siedzibą w Mszanie Dolnej,
• Hufiec ZHP Gorlice,
• Hufiec ZHP Jordanów,
• Hufiec ZHP Kęty,
• Hufiec ZHP Kraków-Krowodrza,
• Hufiec ZHP Kraków-Nowa Huta,
• Hufiec ZHP Kraków-Podgórze,
• Hufiec ZHP Kraków-Śródmieście,
• Hufiec ZHP Krzeszowice,
• Hufiec ZHP Myślenice,
• Hufiec ZHP Nowy Sącz,
• Hufiec ZHP Olkusz,
• Hufiec ZHP Oświęcim,
• Hufiec ZHP Podhalański,
• Hufiec Podkrakowski ZHP im. Krakowskich Szarych Szeregów,
• Hufiec ZHP Tarnów im. gen. Józefa Bema,
• Hufiec ZHP Trzebinia,
• Hufiec ZHP Wieliczka,
• Hufiec Ziemi Wadowickiej ZHP.

Historia

Początki działalności harcerskiej w Małopolsce

W 1910 roku, a konkretnie we wrześniu, grupa uczniów I Gimnazjum św. Anny w Krakowie, pod przewodnictwem Władysława Smolarskiego, zainicjowała działalność zastępu „Kruków”. Przykład ten szybko znalazł naśladowców, ponieważ w tym samym roku w Tarnowie Jerzy Bonkowicz-Sittauer zorganizował drużynę skautową im. Zawiszy Czarnego w lokalnej szkole realnej. W 1911 roku, drużyna skautowa z Nowego Sącza również została utworzona.

Wiosna 1911 przyniosła powstanie nowego zastępu skautowego przy II Gimnazjum w Nowym Sączu. W kolejnych miesiącach tego roku Zygmunt Wyrobek stworzył Drużynę Skautów im. Kościuszki z krakowskiego zastępu „Kruków”, a Zofia Langierówna powołała pierwszy żeński zastęp w Krakowie. W grudniu tego samego roku, utworzyła pierwszą Drużynę Skautek im. Emilii Plater, chociaż według niektórych źródeł, była to w rzeczywistości drużyna im. Klaudii z Działyńskich Potockiej, stworzona przez Romę Wodziczkę-Dediową.

W dniu 11 listopada 1911, zastępy z I i II Gimnazjum w Nowym Sączu połączyły siły, tworząc wspólną drużynę skautową. W Zakopanem, Andrzej Małkowski oraz Olga Drahonowska, również przyczynili się do powstania lokalnych drużyn skautowych, które odegrały kluczową rolę w kształtowaniu pierwszych ruchów ZHP w Małopolsce.

Również w Tarnowie, Jerzy Braun, który był zastępowym i komendantem III Drużyny Harcerzy im. Michała Wołodyjowskiego, zyskał popularność dzięki swoim pieśniom, w tym „Płonie ognisko i szumią knieje”. W dniu 29 marca 1912 roku w Krakowie utworzono Komendę Drużyn Miejscowych harcerstwa męskiego, której przewodniczył Zygmunt Wyrobek. Jesienią tego samego roku powstał Komitet Skautowy Pań, który w 1917 roku przekształcił się w Komendę Drużyn Miejscowych Żeńskich pod przewodnictwem Jadwigi Uhm-Kordeckiej. W latach 1919-1920 utworzono Chorągiew Krakowską, męską oraz żeńską, z ich zasięgiem terytorialnym ulegającym licznym zmianom. Celem harcerstwa krakowskiego było czynne uczestnictwo w walkach o niepodległość Polski oraz w powstaniach śląskich.

II Rzeczpospolita

W 1918 roku na terenie Krakowa obok innych jednostek harcerskich powstała 13 Krakowska Drużyna Harcerska „Czarna Trzynastka”, założona przez Józefa Grzesiaka „Czarnego”, który później był inicjatorem Szczepu „Czarnej Trzynastki Krakowskiej” im. Zawiszy Czarnego. Z tej drużyny, w 1931 roku, wyłoniła się 19 Krakowska Drużyna Harcerzy im. Żwirki i Wigury, znana jako „Krakowska Dziewiętnastka Lotnicza”, która wyróżniała się specjalizacją w lotnictwie oraz aeronautyce.

Instruktorzy harcerscy z Krakowa angażowali się w liczne działania programowe, które miały na celu inspirację całego ruchu harcerskiego, szczególnie w zakresie metodyki obozowania oraz starszoharcerskiego. W Pieninach, Olga Małkowska prowadziła Szkołę Pracy Instruktorskiej i Pracy Harcerskiej pod nazwą „Cisowy Dworek”. Jesienią 1921 roku, krakowski i tarnowski instruktor, Adam Ciołkosz, zainicjował ruch Wolnego Harcerstwa, redagując także pisma takie jak „Płomienie” oraz „Listy do Starszych Harcerzy”. Na terenie Krakowa odbyły się VI i XI Walne Zjazdy ZHP w latach 1926 oraz 1931.

Szare Szeregi – ZHP w czasie II wojny światowej

W trakcie II wojny światowej, wiele drużyn z regionu krakowskiego podjęło działalność konspiracyjną, w tym Pogotowie Harcerek oraz Szare Szeregi. Chorągiew Krakowska Szarych Szeregów nosiła kryptonim „Ul „Smok”, a potem „Dzwon” od 21 października 1944 roku. Fungowała jako jedna z największych grup, z rozbudowaną strukturą terenową, gdzie organizacje szaroszeregowe były obecne w miejscowościach takich jak Bochni, Brzesku, Chrzanowie czy Dąbrowie Tarnowskiej i wielu innych.

W Krakowie działała silna organizacja Zawiszy pod komendą Kazimierza Lisińskiego. Z grup składających się na Krakowskie Grupy Szturmowe, wyróżniały się kompania „Bartek”, a także kompania „Maciek”, która miała między innymi pluton „Alicja” upamiętniony pomnikiem. Hufiec Nowy Sącz organizował przerzuty na Węgry, a w Krakowie i Mościcach prowadzono działalność wydawniczą i tajne szkoły podchorążych.

Harcerze nowosądeckiego hufca o nazwie 1 Podhalańska Drużyna im. Zawiszy Czarnego, w latach 1941-1942, nieśli pomoc mieszkańcom żydowskim w dwóch gettach w Nowym Sączu. Niestety w 1944 roku hufiec ten został zlikwidowany przez Gestapo, a jego członkowie ponieśli męczeńską śmierć. W szczególnie tragicznym roku 1943 doszło do licznych aresztowań harcerzy oraz instruktorów, co poskutkowało znacznymi stratami w szeregach krakowskich Szarych Szeregów.

Działalność po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej, harcerze z Krakowa wzięli czynny udział w odbudowie kraju po zniszczeniach wojennych. W marcu 1945 roku założono Składnicę Harcerską, która w tym okresie również podjęła działalność wydawniczą. Dnia 4 grudnia 1956 roku doszło do reaktywacji Związku Harcerstwa Polskiego na terenie Krakowa, co zostało oficjalnie ogłoszone Ministerstwu Oświaty. Reaktywacja została potwierdzona również w rejestrze stowarzyszeń.

W 1957 roku z połączenia dwóch drużyn harcerskich – 14 Krakowskiej Drużyny Harcerzy „Brązowa Czternastka” im. ks. bp. dr. Władysława Bandurskiego oraz 18 Krakowskiej Drużyny Harcerzy, pod inicjatywą Ryszarda Wcisły, powstał Biały Szczep. Była to jednostka, która w późniejszych latach stała się istotnym ośrodkiem starszoharcerskim, angażującym się w Ruch Odnowy ZHP w początku lat 80. XX wieku. Przywrócono także klasyczną metodykę oraz obrzędy harcerskie, w tym tradycyjne Przyrzeczenie Harcerskie.

Rok harcerski 1966/1967 został ogłoszony rokiem sztandarowym. W dniach 7-8 października 1967 roku, na Rynku Głównym, uroczyście nadano chorągwi imię Tadeusza Kościuszki, co było sporym osiągnięciem – aż 80% drużyn chorągwi uzyskało tytuł „Drużyn Kościuszkowskich”. Następne lata przyniosły kolejne odsłony m.in. chorągwianej odznaki „Kościuszkowcy”. W latach 1961-1964 istniała Krakowska Szkoła Instruktorów, a od 1975 roku – Chorągwiana Szkoła Instruktorów. Organizowano także działalność wychowawczą na Orawce oraz Jasieńczyku.

W czasach PRL, prowadzono również przedsięwzięcia propagandowe, jak na przykład akcję „Iskra-70” w Krakowie, oraz wspierano organizację Harcerskiego Rajdu Szlakiem Lenina w 1970 roku. W 1975 roku, po dokonanej reformie administracyjnej, zmniejszono zasięg działania chorągwi. Część jednostek Chorągwi Krakowskiej i Rzeszowskiej przekształcono w nowe, takie jak Nowosądecka oraz Tarnowska. W 1984 roku, Nowosądecka Chorągiew liczyła 43,2 tys. członków, a Tarnowska 45,1 tys., z tym że hufiec tarnowski miał największą liczebność z 7 tys. członków. W 1977 roku chorągiew tarnowska przyjęła sztandar oraz imię gen. Józefa Bema.

W 1980 roku zainicjowano akcję „Kraków-730”, podczas której harcerze brali udział w pracach na rzecz odnowy miasta, a w 1980 odbyły się I Ogólnopolskie Manewry Harcerskiej Straży Granicznej w Czorsztynie. W tym okresie, wielu krakowskich instruktorów podpisało list, który stał się początkiem ruchu Porozumienia Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego (KIHAM).

W 1980 roku zorganizowano obchody 70-lecia harcerstwa, na które zaprezentowano wystawę „Harcerstwo w dziejach Tarnowa 1910–1980” w Muzeum Okręgowym w Tarnowie, która przyniosła ze sobą bogaty materiał faktograficzny i inspiracje do dalszych działań związanych z muzealnictwem harcerskim. W dniach 18-20 września 1981 roku odbył się Jubileuszowy Zlot 70-lecia Harcerstwa Polskiego na krakowskich Błoniach, zorganizowany głównie przez krakowskich instruktorów KIHAM.

Od 1982 roku Chorągiew Krakowska ZHP zaczęła wydawać miesięcznik „Harcerz Rzeczypospolitej”, który obecnie funkcjonuje jako internetowe pismo ruchu harcerskiego. Uczestniczyła także w organizacji wzlotów harcerskich balonów, a w chorągwi działały zespoły artystyczne, w tym zespół „Małe Słowianki” przy Pałacu Młodzieży w Krakowie. W Krakowie przez długi czas mieścił się Wydział Nieprzetartego Szlaku Głównej Kwatery ZHP, a w Rabce organizowano kursy instruktorskie NS. W 2010 roku, z okazji 100-lecia powstania harcerstwa, zorganizowano, szczególne w Krakowie, Jubileuszowy Zlot Stulecia Harcerstwa „Kraków 2010”.

Chorągiew Krakowska współcześnie

Chorągiew Krakowska, jedna z istotnych jednostek Związku Harcerstwa Polskiego, obecnie składa się z 22 hufców, co daje jej zróżnicowany zasięg oraz możliwości działania. Stan organizacyjny z dnia 1 stycznia 2009 roku wyniósł 5825 harcerzy, co świadczy o dużym zaangażowaniu młodzieży w działalność harcerską. Komendantem Chorągwi od 2014 roku jest hm. Mariusz Siudek, który pełni istotną rolę w rozwoju harcerstwa w regionie.

Warto również dodać, że Chorągiew dysponuje ośrodkiem szkoleniowo-wypoczynkowym w Piaskach-Drużkowie. To miejsce, które od lat 80. XX wieku służy jako przestrzeń do organizacji kursów instruktorskich, szkoleń oraz biwaków harcerskich, co czyni je nieodłącznym elementem harcerskiej edukacji i rozwoju.

Komendanci Chorągwi

1919–1939

Komendantki Krakowskiej Chorągwi Harcerek z lat 1919–1939

Lp.	Imię i nazwisko, stopień	Data rozpoczęcia	Data zakończenia
1.	Bronisława Uhmianka	17 III 1919	2 I 1921
2.	Jadwiga Igielska pd.	3 I 1921	19 II 1921
3.	Jadwiga Wojciechowska phm.	20 II 1921	1922
4.	Bronisława Uhmianka-Kordecka	1922	21 XII 1923
5.	Jadwiga Ackermannówna phm.	22 XII 1923	IV 1926
6.	Henryka Braunowa hm.	IV 1926	13 VI 1930
7.	Felicja Kasprzykówna hm.	14 VI 1930	9 XII 1931
8.	Jadwiga Orłowiczówna hm.	10 XII 1931	1934
9.	Maria Irena Mileska hm.	1934	30 IV 1935
10.	Alina Kleczewska hm.	1 V 1935	5 XII 1937
11.	Zofia Kottik hm.	6 XII 1937	1 IX 1939

W latach 1938-1939 funkcję Komendantki Pogotowia Harcerek pełniła phm. Alina Kotówna.

Komendanci Krakowskiej Chorągwi Harcerzy z lat 1918–1939

Lp.	Tytuł, Imię i nazwisko, stopień	od	do
1.	dr Bronisław Piątkiewicz	1918	I 1920
2.	Tadeusz Biernakiewicz	I 1920	IX 1921
3.	Stefan Kuta-Kaliński phm.	IX 1921	I 1923
4.	Michał Affanasowicz phm.	I 1923	21 XII 1923
5.	Józef Bielec phm.	22 XII 1923	31 XII 1924
6.	Zdzisław Stieber phm.	1 I 1925	19 I 1927
7.	ks. Marian Luzar phm./hm.	20 I 1927	8 I 1930
8.	dr Władysław Szczygieł hm.	9 I 1930	30 IV 1935
9.	Władysław Muż hm.	1 V 1935	15 XI 1936
10.	Stanisław Mitko hm.	16 XI 1936	17 XI 1938
11.	Jan Bugajski hm.	18 XI 1938	1 IX 1939

W tym okresie Komendantem Pogotowia Harcerzy był phm. Jan Ryblewski.

1939–1945

Komendantki Pogotowia Harcerek w latach 1939–1945

Numer	Imię i nazwisko oraz stopień	Od	Do
12.	Alina Kotówna phm.	1 IX 1939	1940
13.	Kazimiera Sobieska phm.	1940	1941
14.	Alojza Tokarz-Zwolińska phm./hm.	1941	1945

Komendanci Chorągwi Szarych Szeregów

Lp.	Imię i nazwisko / pseudonim / stopień	z dnia	do dnia
12.	Stanisław Rączkowski „Stach” hm.	15 XI 1939	28 VI 1940
13.	Stefan Seweryn Udziela „Lubicz” hm.	29 VI 1940	23 IV 1941
14.	Stanisław Okoń „Sumak” phm.	7 V 1941	4 III 1942
15.	Eugeniusz Fik „Osk” hm.	III 1942	III 1943
16.	Edward Heil „Jerzy” hm.	III 1943	8 V 1944
17.	Wincenty Mucha „Komar” hm.	V 1944	18 I 1945

1945–1949

Komendantka Chorągwi Harcerek po II wojnie światowej

Lp.	Imię i nazwisko, stopień	od	do
15.	Alina Kleczewska-Dziewanowska hm.	8 V 1945

Komendanci Chorągwi Harcerzy po II wojnie światowej

Lp.	Imię i nazwisko oraz tytuł	Data rozpoczęcia	Data zakończenia
18.	Eugeniusz Fik hm.	II 1945	15 VI 1947
19.	Rudolf Korzeniowski hm.	15 VI 1947	18 XI 1948
20.	Mieczysław Politowski hm.	18 XI 1948	3 IV 1949

Komendanci Chorągwi Harcerstwa (połączonej)

Lp.	Imię i nazwisko oraz stopień	Data rozpoczęcia	Data zakończenia
1.	Mieczysław Politowski, hm.	3 kwietnia 1949	1 grudnia 1949
2.	Stanisław Koperski, phm.	1 grudnia 1949	styczeń 1950

Ważnym wydarzeniem było, że Stanisław Koperski pełnił funkcję Komendanta Wojewódzkiego ZHP aż do sierpnia 1950 roku.

Po 1956

Komendanci Krakowskiej Chorągwi Harcerstwa (od 1964 Chorągwi ZHP)

Lp.	Imię i nazwisko, stopień	Data rozpoczęcia	Data zakończenia
1.	Marian Wierzbiański hm.	5 XII 1956	9 VI 1957
2.	Eugeniusz Fik hm.	9 VI 1957	1 II 1959
3.	Bogusław Rybski hm.	1 II 1959	1 XII 1959
4.	Juliusz Langner hm.	1 XII 1959	1 II 1961
5.	Jan Ciastoń phm./hm.	1 II 1961	3 IV 1963
6.	Mieczysław Kucharski hm.	3 IV 1963	X1 1964
7.	Władysław Pancerz hm./hm. PL	(XI 1964) 1 V 1965	24 VI 1971
8.	Tadeusz Prokopiuk hm.	24 VI 1971	30 V 1973
9.	Stanisław Ciuła hm./hm. PL	30 V 1973	12 I 1981
10.	Danuta Noszka hm./hm. PL	12 I 1981	9 V 1984
11.	Jan Hrynczuk hm.	9 V 1984	13 I 1985
12.	Andrzej Krzyworzeka hm./hm. PL	13 I 1985	9 XII 1989
13.	Sławomir Sprawski hm.	9 XII 1989	15 IX 1990
14.	Jarosław Balon hm.	15 IX 1990	7 IX 1998
15.	p.o. Zbigniew Trembacz hm.	7 IX 1998	10 III 1999
16.	p.o. Marek Rumian hm.	27 IV 1999	11 XII 1999
17.	Jerzy Klinik hm.	11 XII 1999	20 IV 2002
18.	Andrzej Żugaj hm.	20 IV 2002	4 XII 2010
19.	Paweł Grabka hm.	4 XII 2010	18 X 2014
20.	Mariusz Siudek hm.	18 X 2014	3 XII 2022
21.	Artur Walkowiak hm.	3 XII 2022	Obecnie

---

Oceń: Chorągiew Krakowska ZHP

---