Dworek Jana Matejki w Krzesławicach

---

Historia

Historia Krzesławic sięga daleko w przeszłość. Pierwszymi znanymi właścicielami tych terenów byli rycerze z rodu Gryfitów, którzy w 1198 roku przekazali je zakonowi bożogrobców w Miechowie. W XVIII wieku majątek przeszedł w ręce Akademii Krakowskiej, a w 1788 roku na mocy emfiteuzy znalazł się w posiadaniu ówczesnego rektora, Hugona Kołłątaja, żyjącego w latach 1750–1812.

W czasach Kołłątaja w Krzesławicach istniał folwark. Właśnie wtedy zbudowano dwór, który znajdował się w miejscu, gdzie dziś stoi latarnia przy parkingu. Niestety, pierwotny budynek już nie istnieje, a po jego rozbiórce w 1918 roku, przestał pełnić funkcję „kuchni letniej”. Po upadku powstania w obronie Konstytucji 3 maja dwór został Kołłątajowi odebrany, a jego nowym właścicielem został konsyliarz konfederacji targowickiej, Karol Głębocki. Przez pewien czas mieszkała tam matka Kołłątaja, Marianna z Mierzeńskich oraz jego siostra.

Na początku XIX wieku majątek przeszedł w ręce Kirchmayerów, którzy w 1826 roku postawili obecny dwór oraz przepiękny park. Jan Kanty Kirchmayer mieszkał tam przez długi czas, a po nim dobra te dzierżawił Kazimierz Girtller, autor interesujących pamiętników, które opisują tereny obecnej Nowej Huty.

W 1876 roku spokrewniony z Kirchmayerami Jan Matejko nabył dworek, wykorzystując dochody ze sprzedaży swojego dzieła „Stefan Batory pod Pskowem”. W tym okresie zainwestował w jego remont oraz przebudowę, zatrudniając do tego projektantów. Wprowadzono m.in. ganek oraz pracownię malarską autorstwa artysty. Teren parku wzbogacony był o swobodny ogród oraz ogród o układzie kwaterowym, a od zachodu otaczała go rzeka Dłubnia. W tej magicznej scenerii Matejko pracował nad wieloma dziełami, takimi jak portret jego siostry, Marii Golichowskiej, oraz cykle tematyczne, m.in. „Dzieje cywilizacji w Polsce” czy „Rzeczpospolita Babińska”, w którym na tle mogliśmy podziwiać ogród dworski w Krzesławicach.

W Krzesławicach powstało również część obrazu „Kościuszko pod Racławicami”, gdzie miejscowi chłopi pozowali do malarstwa, a jeden z nich, znany jako Bartosz Głowacki, zmienił swoje nazwisko na Głowacki. Jan Matejko, w otoczeniu rodziny, cieszył się swoimi gośćmi i organizował wiele radosnych wydarzeń, takich jak kuligi i kolędowanie.

Po śmierci artysty dworek przeszedł w ręce jego żony, a następnie syna Tadeusza. Mimo marzeń Matejki, aby Krzesławice stały się siedzibą rodową, majątek został tak zadłużony przez syna, że konieczna była sprzedaż. W ręce dawnych plenipotentów Matejki, Cybulskich, trafił majątek, a ostatecznie dziedziczyła go ich córka, Maria Burzyńska. W 1960 roku przekazała ona dworek krakowskiemu Towarzystwu Przyjaciół Sztuk Pięknych. Z kolei Karol Estreicher, prezes stowarzyszenia, zapewnił jej rentę w zamian za ten dar.

17 stycznia 1966 roku w dworku miało miejsce uroczyste otwarcie muzeum, które zyskało kolekcję pamiątek po Janie Matejce i Hugonie Kołłątaju. Wyeksponowano również poczet królów i książąt polskich, będący dziełem uczniów Matejki, Leonarda Stroynowskiego i Zygmunta Papieskiego, oraz utworzono salę dydaktyczną.

Do grona opiekunów Dworku J. Matejki w Krzesławicach należeli:

• Katarzyna Kolasa,
• Maciej Miezian,
• Maria Przemecka-Zielińska,
• Michał Pawelec.

Zespół dworsko-parkowy został wpisany do rejestru zabytków pod nr A-330 z dnia 30 czerwca 1961 oraz A-683 z dnia 21 marca 1983.

Zbiory

Oryginalne elementy wyposażenia dworu w Krzesławicach, związane z Janem Matejką, zachowały się w bardzo ograniczonej liczbie. Wśród nich znajdują się: ganek, którego projektantem był sam artysta, drzwi wejściowe, drewniana ławka oraz dzwon, który służył do zwoływania domowników. Obecnie dzwon można zobaczyć na wieży pobliskiego kościoła.

Większość mebli, które możemy podziwiać na wystawie, pochodzi z dawnego pałacu hrabiego Xawerego Pusłowskiego, znajdującego się przy ul. Westerplatte. Są one depozytem Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obrazy, które zdobią ściany, w przeważającej części należą do Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP).

Na ekspozycji znajdują się także kilka interesujących eksponatów, w tym:

• sepet zdobiony kością z XVIII wieku,
• sepet zdobiony macicą perłową z XIX wieku,
• komplet mebli w stylu Ludwika Filipa,
• szafa rokokowa z 1737 roku,
• stół oraz szafa w stylu neobarokowym (tradycyjnie przypisywane Henrykowi Sienkiewiczowi),
• fortepian, na którym grywała żona Jana Matejki, Teodora Matejko,
• skrzynia na rysunki po Janie Matejce,
• prace Jana Matejki, w tym „Gława konia” oraz „Orzeł”, które były projektami polichromii do Kościoła Mariackiego w Krakowie,
• herb cechu ślusarzy, z projektem polichromii do tego samego kościoła,
• cykl grafik zatytułowany „Stroje w Polsce” z dedykacją dla Leona Serafińskiego,
• gałąź palmowa z wieńca złożonego na pogrzeb Jana Matejki przez Henryka Siemiradzkiego,
• nekrolog Jana Matejki,
• dzieła Leonarda Stroynowskiego, Zygmunta Papieskiego, przedstawiające poczet królów i książąt polskich,
• portrety Tadeusza Kościuszki, Stanisława Augusta Poniatowskiego i Hugona Kołłątaja,
• prace Stefana Żechowskiego, przedstawiające Jana Matejkę u umierającego Artura Grottgera,
• portrety państwa Cybulskich,
• dzieła Stefana Matejki, „Poranek w Krzesławicach”,
• obrazy Ludwika Leszki oraz Stefana Rostworowskiego, „Dworek w Krzesławicach”,
• praca Haliny Cieślińskiej-Brzeskiej, „W hołdzie Janowi Matejce”.

---

Oceń: Dworek Jana Matejki w Krzesławicach

---