Kamienica Pod Ewangelistami w Krakowie


Kamienica Pod Ewangelistami, znana również jako Waxmanowska, Fiauzerowska i Lanckorońskich, to zabytkowy budynek umiejscowiony w malowniczej dzielnicy I Krakowa. Znajduje się on przy Rynku Głównym 21, w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy Brackiej 1, w samym sercu Starego Miasta.

Budynek, którego historia sięga XIV wieku, w XV stuleciu nabrał cech typowego dla krakowskiej architektury mieszkalnej. Murowana oficyna tylna została wzniesiona w XIV lub XV wieku, jednak drewniane zabudowania znajdujące się w południowo-zachodniej części parceli zaczęto budować dopiero w latach 30. XIX wieku – te z kolei zostały następnie zastąpione nową, murowaną oficyną.

W drugiej połowie XVI wieku rozpoczęto przekształcanie struktury zabudowań w pałac miejski, co zostało zakończone w pierwszej połowie XVII stulecia. W tym okresie na dziedzińcu powstała wczesnobarokowa, parterowa galeria arkadowa, która do dziś zachwyca swoją architekturą.

Na elewacji budynku znajduje się tablica informacyjna z nazwą banku, a także tablica upamiętniająca Władysława Orkana, który zmarł w tym miejscu. Ważnym wydarzeniem w historii kamienicy było wpisanie jej do rejestru zabytków 24 listopada 1965 roku, co potwierdza jej znaczenie w kontekście dziedzictwa kulturowego Krakowa. Dodatkowo, budynek figuruje w gminnej ewidencji zabytków, co świadczy o jego szczególnym statusie opieki nad zabytkami.

Historia

Historia Kamienicy Pod Ewangelistami w Krakowie jest niezwykle bogata i sięga okresu XVII wieku. W latach 1656–1657 swoje siedziby miała tu armia okupacyjna pod dowództwem generała P. Wirtza.

W roku 1674 budynek został wykupiony przez W. Morsztyna, który przeprowadził modernizację przed 1688 rokiem. W tej przebudowie szczególną uwagę zwrócono na fasadę, przy której zbudowano portyk kolumnowy z figurami czterech ewangelistów umieszczonymi na balustradzie. Zachowane elementy wewnętrznego wystroju, takie jak dekoracja sztukatorska na sklepieniu pomieszczenia, które nieprzypadkowo nazywane jest kaplicą, były dopełnione polichromiami o mitologicznej tematyce.

Wiek XVIII przyniósł klasycystyczną przebudowę budynku, przeprowadzoną z inicjatywy kasztelana kijowskiego M. Lanckońskiego przed 1789 rokiem. W wyniku tych prac stworzenie galerii po zachodniej stronie dziedzińca oraz niewielkie zmiany w fasadzie sprawiły, że portal z herbem Zadora został przeniesiony do Muzeum Narodowego.

W czwartej ćwierci XIX wieku kamienica stała się domem dla bogatej kolekcji obrazów, a od 1818 roku przeszła na własność różnych rodzin kupieckich, w tym A. Helcla. Dodatkowo, w drugiej ćwierci XIX wieku na parterze otwarto cukiernię Taronich, która przyciągała lokalnych mieszkańców.

W wyniku pożaru, który miał miejsce w 1850 roku, kamienica przeszła gruntowną przebudowę według projektu K. Szydłowskiego, co obejmowało m.in. budowę trzeciego piętra. To jednak nie koniec historii; w 1867 roku kamienica zyskała nowe oblicze, gdy w jej murach otwarto filię Akcyjnego Banku Hipotecznego, która jest znana jako siedziba obecnego banku PKO.

W latach 1902–1905 przeprowadzono kolejne zmiany, które prowadziły do wyburzenia oficyn i galerii arkadowych, a na ich miejscu wzniesiono nowy dom przy ul. Brackiej 1a. W parterze odtworzono wczesnobarokową galerię, podczas gdy na pierwszym piętrze eksponowano historyczne stropy, co nadało budynkowi wyjątkowy charakter.

Od 1907 roku, zgodnie z potrzebami Galicyjskiego Banku Hipotecznego, realizowane były dalsze przekształcenia, które objęły m.in. modernizację dekoracji i przekształcenie wnętrz, co doprowadziło do powstania nowoczesnej sali operacyjnej, a na piętrze biur. Kamienica Pod Ewangelistami kontynuuje swoją historię, łącząc w sobie bogate dziedzictwo kulturowe z nowoczesnymi rozwiązaniami:

Przypisy

  1. a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 05.10.2024 r.]
  2. Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 05.10.2024 r.]

Oceń: Kamienica Pod Ewangelistami w Krakowie

Średnia ocena:4.78 Liczba ocen:19