Kamienica Pod Pająkiem w Krakowie


Kamienica Pod Pająkiem stanowi niezwykle interesujący zabytek, usytuowany w malowniczej dzielnicy Krakowa. Znajduje się ona w dzielnicy I, przy ul. Karmelickiej 35, na rogu z ul. S. Batorego 28, w części zwanej Piaskiem.

Budowla została zaprojektowana przez znanego architekta, Talowskiego, w 1889 roku. W tym samym roku dokonano także pewnych modyfikacji, w tym dodania wieży, która dominowała na narożu kamienicy. Data zakończenia budowy, 1889, jest widoczna na szczycie kamienicy, gdzie cyfry zostały przedzielone płaskorzeźbą słońca. Kamienica Pod Pająkiem należy do pierwszej fazy działalności artystycznej Talowskiego, trwającej od 1885 do 1895 roku, w której architekt stworzył wiele oryginalnych dzieł, uznawanych za ikonę krakowskiej architektury.

Geometria budynku jest trzypiętrowa, z nieregularnym rzutem, co jest efektem ukształtowania działki. Kamiłca charakteryzuje się jednostraktowym i amfiladowym układem pomieszczeń. Elewacje wybudowane są z ciemnoczerwonej cegły klinkierowej oraz _zendrówek_, a detale architektoniczne wykonane z białego kamienia, co prowadzi do interesującej i zróżnicowanej kolorystyki obiektu.

Kamienica posiada także system kanalizacyjny, który miał umożliwić zarastanie budynku przez dzikie wino, co projektant zamierzał uznać za integralny element dekoracyjny. Elewacje są dość płaskie, zakończone krenelażem, attyką oraz dwoma szczytami. Dodatkowo budynek wyróżnia się wykuszem oraz narożną wieżą, na której znajduje się stylizowana baszta.

Fasada od ul. Batorego przywołuje na myśl groźny zamek obronny, z różnorodnymi rodzajami cegieł oraz neośredniowiecznym krenelażem. Zdecydowaną cechą tej elewacji jest gotycyzujący, ceglany szczyt z maszkaronem w attyce. Z kolei fasada od ul. Karmelickiej przywołuje typowy dla mieszczan styl. Szczyt tej części budynku, zwieńczony attyką w typie niderlandzkim, jest asymetryczny. W zwieńczeniu szczytu umieszczono okrągły otwór z pająkiem w sieci, a poniżej widnieje data budowy oraz zegar słoneczny.

Wykusz na poziomie pierwszego piętra ukazuje manierystyczny styl, z oknem oddzielonym od pilastrów poprzez belkowanie. Napisy umieszczone w budynku, takie jak: "Si Deus nobiscum quis contra nos" (Jeśli Bóg z nami, któż przeciw nam), mają analogie z portalem na dziedzińcu zamku na Wawelu.

Interpretacja ikonograficzna budynku, według Wojciecha Bałusa, skupia się na wyobrażeniu pająka. W tym kontekście، dostrzega on zastosowanie tej symboliki nie tylko w kontekście kulturowym czy legendarnym, ale także jako nawiązanie do czasu. Pajęczyna symbolizuje coś przemijającego, a zegar słoneczny, umieszczony na fasadzie, podkreśla ulotność życia. {W tej interpretacji Bałus odwołuje się do fragmentu z wykusza jako zaproszenie do refleksji nad ludzkim losem. }

W 2000 roku zakończono kompleksowy remont elewacji frontowej kamienicy, który podkreślił zróżnicowanie kolorystyki cegieł i umożliwił lepsze ukazanie historycznego charakteru budynku. Ostateczny efekt budynku, wzbogacony o ciekawe detale, nadal przyciąga uwagę mieszkańców i turystów.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 17.05.2022 r.]
  2. Monika Bogdanowska Architektura tłem dla reklamy, 18.03.2005 r. (na:) „Gazeta Wyborcza Kraków” [dostęp 22.11.2007 r.]
  3. Jacek Borowski, Teodor Talowski – interesujące zastosowanie pnączy. [dostęp 22.11.2007 r.]
  4. M. Gutowski, B. Gutowski, Architektura secesyjna w Galicji, Warszawa 2001, s. 25.
  5. Obiekty finansowane z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa w roku 2000, „Biuletyn Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa”, nr 47, 2001 r., s. 38.
  6. W. Bałus, Dom – przybytek – „nastrój dawności”. O kilku kamienicach Teodora Talowskiego, [w:] Klejnoty i sekrety Krakowa, Kraków 1994, s. 216.
  7. W. Bałus, Dom – przybytek – „nastrój dawności”. O kilku kamienicach Teodora Talowskiego, [w:] Klejnoty i sekrety Krakowa, Kraków 1994, s. 217.
  8. W. Bałus, Dom – przybytek – „nastrój dawności”. O kilku kamienicach Teodora Talowskiego, [w:] Klejnoty i sekrety Krakowa, Kraków 1994, s. 218.
  9. W. Bałus, Dom – przybytek – „nastrój dawności”. O kilku kamienicach Teodora Talowskiego, [w:] Klejnoty i sekrety Krakowa, Kraków 1994, s. 219.
  10. W. Bałus, Dom – przybytek – „nastrój dawności”. O kilku kamienicach Teodora Talowskiego, [w:] Klejnoty i sekrety Krakowa, Kraków 1994, s. 223–226.
  11. Taką sugestię podał M. Rożek w publikacji Mistyczny Kraków, Kraków 1991 r.
  12. Z. Beiersdorf, Architekt Teodor Talowski. Charakterystyka twórczości, [w:] Sztuka 2 połowy XIX wieku, Warszawa 1973, s. 205.
  13. Z. Beiersdorf, Architekt Teodor Talowski. Charakterystyka twórczości, [w:] Sztuka 2 połowy XIX wieku, Warszawa 1973, s. 205–206.
  14. W. Bałus, Historyzm, analogiczność, malowniczość. Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857-1910), „Folia Historiae Artium”, T. XXIV (1988), s. 123.

Oceń: Kamienica Pod Pająkiem w Krakowie

Średnia ocena:4.79 Liczba ocen:18