Kompleks fabryczny wytwórni wódek na Dąbiu to niezwykle interesujący zespół budynków, który zlokalizowany jest w Krakowie, przy ul. Fabrycznej 13-15, w dawnej dzielnicy XX Dąbie (aktualnie zaliczanej do dzielnicy II). Obiekt ten jest nie tylko świadectwem lokalnej tradycji przemysłowej, ale także fragmentem bogatej historii Krakowa.
Budowę kompleksu zainaugurowano w 1928 roku, opierając się na projekcie autorstwa inżyniera Stanisława Piotrowskiego Designacja Państwowego Monopolu Spirytusowego. W szczytowym okresie, główną część zespołu fabrycznego, która obejmowała halę produkcyjną oraz magazyn, zbudowano po obydwu stronach toru kolejowego. Był on połączony z linią kolejową biegnącą w kierunku Kocmyrzowa, a w pobliżu znajdowało się istotne dla tego regionu punkt - stacja Kraków Dąbie.
Projekt budynków, realizowany przez jedną z największych firm budowlanych okresu międzywojennego - Spójnię Budowlaną Stryjeński, Mączyński, Korn - charakteryzował się eleganckimi, ceglanymi elewacjami, które jedynie częściowo zostały otynkowane wokół okien. W okresie powojennym niestety budynki te zostały otynkowane w całości, co skutkowało utratą ich pierwotnego charakteru.
Oprócz obiektów fabrycznych, w kompleksie zbudowano również trzypiętrowy budynek mieszkalny dla kadry kierowniczej zakładu, który mieścił żłobek, co świadczy o zróżnicowanej infrastrukturze socjalnej w miejscu pracy.
Produkcja w Państwowej Wytwórni Wódek nr 11 rozpoczęła się w maju 1931 roku. W tym czasie fabryka zatrudniała około 500 robotników oraz 55 pracowników umysłowych. W trakcie II wojny światowej Niemcy znacząco rozbudowali fabrykę, co skutkowało zwiększeniem zatrudnienia do 1000 pracowników.
Po zakończeniu działań wojennych krakowskie zakłady przeszły pod centralne zarządzanie w Warszawie, co doprowadziło do powstania Polmosu. W okresie PRL-y fabryka stopniowo przechodziła modernizację, a nowe obiekty były dobudowywane do istniejącej infrastruktury.
W 1991 roku zakłady wydzieliły się na Krakowskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Spirytusowego i Drożdżowego „Polmos”, wprowadzając nowe linie rozlewnicze i nowości produktowe na rynek. W 1997 roku zmieniono nazwę zakładów na Przedsiębiorstwo Przemysłu Spirytusowego – Destylernia „Polmos” w Krakowie, a w 1998 roku na Destylernia „Polmos” w Krakowie S.A. W 2002 roku nastąpiła prywatyzacja destylarni, kiedy to weszła ona w skład grupy kapitałowej Belvedere, obecnie znanej jako Sobieski.
Ostatecznie, w 2010 roku, zakłady produkcyjne w Krakowie zakończyły swoją działalność. Wyposażenie zakładów zostało przekazane do innych podmiotów grupy, a produkcja wódki Krakowskiej przeniesiona do Polmosu w Łańcucie. Budynki te aktualnie są wynajmowane przez inne firmy, co daje im nowe życie w ramach zmieniającego się krajobrazu biznesowego.
Przypisy
- Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 31.12.2023 r.]
- Smutny obraz Polmosu Kraków. spirits.com.pl, 20.02.2015 r. [dostęp 30.01.2016 r.]
- a b c d e f g h Antoni Jeżak, Marian Ćwiertniak, Urszula Rytwińska: Destylernia „Polmos” w Krakowie S.A. - tradycje i nowoczesność 1931-2006. polmos.krakow.pl. [dostęp 30.01.2016 r.]
- a b O firmie. polmos.krakow.pl. [dostęp 30.01.2016 r.]
- a b c Barbara Zbroja: Architektura międzywojennego Krakowa 1918-1939. Kraków: Wysoki Zamek, 2013, s. 320. ISBN 978-83-936117-7-5.
Pozostałe obiekty w kategorii "Budynki przemysłowe i magazynowe":
Browar Lubicz | Dom Alchemika | Dawny Skład Solny w Krakowie | Dworzec Wodociągowy w Krakowie | Gazownia Miejska w Krakowie | Kwartał św. Wawrzyńca w Krakowie | Podgórze (zajezdnia tramwajowa) | Podstacja elektryczna Biskupia w Krakowie | Elektrociepłownia Kraków | Stary Spichlerz w Krakowie | Zajezdnia Na Załęczu | ArcelorMittal Poland Oddział w Krakowie | Zespół fabryki Peterseima w Krakowie | Zajezdnia św. Wawrzyńca | Wola Duchacka (zajezdnia autobusowa) | Płaszów (zajezdnia autobusowa) | Rzeźnia miejska w Krakowie | Zakład Oczyszczania Ścieków Kujawy | Elektrownia podgórska | Elektrownia krakowskaOceń: Kompleks fabryczny wytwórni wódek na Dąbiu w Krakowie