Gazownia Miejska w Krakowie

---

Historia

Kraków wyróżnia się jako pionier polskiego oświetlenia gazowego, stając się pierwszym miastem w kraju, które wprowadziło takie rozwiązanie już w 1830 roku. To właśnie wtedy profesor Karol Mohr zademonstrował potencjał gazu koksowniczego do użytku oświetleniowego. W tym historycznym momencie, pierwsze lampy gazowe zaczęły świecić w Krakowie przy ulicy Gołębiej.

W dniu 16 kwietnia 1856 roku, władze miejskie podpisały umowę z Niemieckim Kontynentalnym Towarzystwem Gazowym z Dessau, co przyznało temu towarzystwu wyłączne prawo do dostarczania i zarządzania oświetleniem gazowym w Krakowie. Pierwszym dyrektorem tej placówki został inżynier Konrad Voss. W późniejszym okresie, od 1886 do 1915, nadzór nad gazownią sprawował inżynier Mieczysław Dąbrowski.

22 grudnia 1857 roku miało miejsce uruchomienie ulicznego oświetlenia gazowego, a pierwsze lampy rozświetliły narożniki Rynku Głównego. Proces produkcji gazu opierał się na technologii suchej destylacji węgla, a głównymi składnikami palnymi były wodór oraz metan. W 1864 roku gazownia rozszerzyła swoje usługi o Podgórze, a rura gazowa została poprowadzona przez most Franciszka Józefa I.

Wobec niezadowolenia konsumentów z jakości usług, mieszkańcy zorganizowali strajk, co doprowadziło do zakupu gazowni przez Zarząd Miejski w 1886 roku za sumę 460 000 złotych reńskich. Ta transakcja uczyniła ją pierwszym miejskim przedsiębiorstwem przemysłowym, a placówka przyjęła nową nazwę – Krakowska Gazownia Miejska. Wówczas produkcja gazu wynosiła około 1 miliona m³, a po trzech latach, dzięki przeprowadzonym modernizacjom, wzrosła do 3,5 miliona m³.

Rozpoczęcie wymiany lamp naftowych na gazowe w 1893 roku oraz instalowanie lamp z koszulkami Auera, które zapewniały jaśniejsze i tańsze światło, były kolejnymi kluczowymi momentami w rozwoju gazowni. W 1905 roku, w ramach elektryfikacji, powstała elektrownia, która początkowo funkcjonowała w ramach gazowni. 1 lipca 1908 roku, elektrownia uzyskała niezależność prawną i zaczęła działać samodzielnie, zostając zarejestrowaną jako Elektrownia Miejska w Krakowie.

W 1910 roku Kraków zyskał nowe gminy, takie jak Dębniki, Czarna Wieś, Łobzów, Krowodrza, Nowa Wieś, Prądnik Czerwony, Zakrzówek oraz Zwierzyniec, co znacząco zwiększyło zapotrzebowanie na gaz. To z kolei nakładało konieczność budowy nowego zakładu, jednak plany te zostały przerwane przez I wojnę światową.

W 1922 roku zdecydowano się na kompleksową przebudowę istniejącej gazowni zamiast budowy nowej. Nowym dyrektorem został inż. Mieczysław Seifert, który dotychczas pełnił funkcję w Gazowni Miejskiej w Stryju. Przez zaangażowanie całego zespołu udało się podtrzymać działalność gazowni pomimo trudnych warunków wojennych w czasie II wojny światowej. Analogicznie do tych wydarzeń, produkcję gazu zakończono 30 czerwca 1968 roku, a gazownia przekształciła się w przedsiębiorstwo dystrybucyjne.

W 1971 roku pod Wawelem zainstalowano rzeźbę wykonaną przez Bronisława Chromego, przedstawiającą wawelskiego smoka, która jest zasilana gazem. Rok 1982 był przełomowy, gdyż z dniem tym zaniechano użycia gazu koksowniczego, zastępując go gazem ziemnym wysokometanowym.

Dziś gazownia jest jednym z czterech zakładów gazowniczych na terenie Krakowa, będących częścią Polskiej Spółki Gazownictwa oraz siedzibą Małopolskiego Zakładu Gazowniczego.

---

Oceń: Gazownia Miejska w Krakowie

---