Elektrownia krakowska

---

Historia

Na początku XX wieku, Kraków, który liczył ponad 90 000 mieszkańców, borykał się z problemem ograniczonego dostępu do oświetlenia elektrycznego, które dostępne było tylko dla niewielkiej części budynków. Historia oświetlenia elektrycznego w mieście zaczęła się od teatru Miejskiego, który posiadał własną elektrownię już od 1893 roku. W 1900 roku, w Podgórzu, będącym wówczas odrębnym miastem, także powstała elektrownia, a krakowskie tramwaje korzystały ze swoich źródeł zasilania. Oświetlenie elektryczne w tym czasie miały także takie przedsiębiorstwa jak: Rajal i Syn, masarska firma Satalecki, Grand Hotel, Bank Hipoteczny (na ul. Zacisze), Collegium Medicum (gmach przy ul. Grzegórzeckiej) oraz Browar Goetza. Potrzebę zaspokajały wówczas małe elektrownie prywatne.

Pomysły na budowę nowoczesnej elektrowni krakowskiej pojawiły się już pod koniec XIX wieku, jednak ze względu na obawy o konkurencję dla Miejskiej Gazowni, efektywnie zaczęto działać dopiero w 1900 roku. Projekt przedstawiony przez inż. A.W. Schleyen’a, ukazujący lokalizację elektrowni w rejonie ulic Blich i Wielopole, został jednak odrzucony na rzecz lokalizacji obok Gazowni Miejskiej. Warto zaznaczyć, że zrezygnowano z parowych silników na rzecz silników gazowych. Budowa rozpoczęła się 15 kwietnia 1904 roku, przy współpracy miasta i Towarzystwa „Union-Elektricitäts-Gesellschaft”. Mimo że budynki oddano w terminie, otwarcie opóźniło się o trzy miesiące, a 16 lutego 1905 roku miało miejsce próbne oświetlenie sal Rady Miasta.

Uroczystość otwarcia z udziałem prominentnych osobistości, takich jak prezydent Juliusz Leo, wiceprezydenci Michał Chyliński i Stanisław Domański oraz inni urzędnicy miała miejsce wieczorem 18 lutego 1905 roku. Poświęcenia obiektu dokonał ks. Głowacki z kanoników laterańskich. W skład całego kompleksu budynków wchodziły: hala maszyn, kotłownia i budynek administracyjny. W 1905 roku elektrownia rozpoczęła produkcję prądu stałego o napięciu 2 × 220 V. Już w latach 1906–1907 nastąpiła rozbudowa według planów J. Rzymkowskiego, dodając nowe obiekty. 1 lipca 1908 roku elektrownia uzyskała osobowość prawną, rejestrując się jako Elektrownia Miejska w Krakowie, działając wcześniej jako wspólne przedsiębiorstwo z Gazownią Miejską.

W kolejnych latach, w związku z rozwojem Krakowa, elektrownia była rozbudowywana, m.in. po przyłączeniu nowych gmin w 1910 roku, takich jak: Dębniki, Czarna Wieś, Łobzów, Krowodrza, Nowa Wieś, Prądnik Czerwony, Zakrzówek i Zwierzyniec. Rosnące zapotrzebowanie na elektryczność oraz wprowadzenie elektrycznego oświetlenia ulicznego przyczyniły się do wzrostu znaczenia elektrowni.

W 1914 roku zrealizowano budowę nowej hali maszyn, kotłowni oraz rozdzielni. Po połączeniu Podgórza z Krakowem w 1915 roku, miało miejsce scalenie elektrowni podgórskiej z krakowską. Od 1917 roku uruchomiono korzystanie z Elektrowni Miejskiej dla sieci tramwajowej. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, setki reflektorów oświetlały m.in. Sukiennice oraz Wawel.

W 1936 roku zbudowano według projektu Franciszka Mączyńskiego nową nadbudowę budynku administracyjnego. Obiekty elektrowni stanowią znakomity przykład przemysłowej architektury z początku XX wieku. Elektrownia produkowała i sprzedawała energię elektryczną, a także parę technologiczną. W latach 50. XX wieku produkcja elektrowni pokrywała 45% zapotrzebowania Krakowa na energię elektryczną (90 tys. MWh). W kolejnych latach, zwłaszcza od lat 60. XX wieku, produkcja energii elektrycznej malała, a zakład skupił się na wytwarzaniu ciepła. W 1976 roku zakończono produkcję energii elektrycznej, a w 1984 roku również ciepła i pary.

Obecnie elektrownia krakowska jest jednym z kluczowych obiektów, które można spotkać na trasie Krakowskiego Szlaku Techniki.

Dyrektorzy

Lista dyrektorów elektrowni krakowskiej przedstawia się następująco:

• 1905–1911 inż. Kazimierz Gayczak,
• Stanisław Bieliński,
• Henryk Dubeltowicz,
• po 1945 – prof. inż. Zgliński.

---

Oceń: Elektrownia krakowska

---