Zespół fabryki Peterseima to niezwykle wartość historyczna i architektoniczna, która przyciąga uwagę zarówno mieszkańców Krakowa, jak i turystów. To zabytkowy kompleks fabryczny, którego historia sięga przełomu XIX i XX wieku. Znajduje się on w dzielnicy II Grzegórzki, tuż pomiędzy aleją Powstania Warszawskiego a ulicą Żółkiewskiego. Położony na Grzegórzkach, kompleks ten jest przykładem przemysłowego dziedzictwa regionu.
Zespół fabryczny nie tylko pokazuje innowacyjne podejście do przemysłu tamtych czasów, ale także jest przykładem stylu architektonicznego, który wciąż budzi zainteresowanie. Jego struktury były świadkiem dynamicznego rozwoju Krakowa oraz przemian społecznych i gospodarczych, które miały miejsce w tym okresie.
Odwiedzając tę część miasta, można poczuć się jak w podróży do przeszłości, gdzie historia splata się z nowoczesnością, tworząc niepowtarzalną atmosferę.
Historia
Budynki przemysłowe, które obecnie mogą być podziwiane w Krakowie, zaczęły swoją historię w 1899 roku. Zostały wzniesione na potrzeby działającej od 1860 roku Cesarsko-Królewskiej Uprzywilejowanej Fabryki Maszyn i Odlewarni, której właścicielem był Marcin Peterseim. Fabryka ta specjalizowała się w produkcji maszyn rolniczych. Warto zwrócić uwagę, iż ten region, znany jako Grzegórzki (które w 1910 roku przyłączono do Krakowa), był jednym z kluczowych obszarów przemysłowych miasta. W okresie tym działały tu także takie zakłady jak zakłady budowy maszyn Zieleniewskiego, zakłady gumowe Semperit czy fabryka czekolady Suchard.
Przed wybuchem I wojny światowej, zakłady Peterseima zatrudniały około 200 pracowników, a ich znaczenie w mieście było nie do przecenienia. W 1918 roku fabrykę przejęła Fabryka Maszyn Rolniczych „Odlew”, w której udziały miała również rodzina Peterseimów, a konkretnie syn Marcina Peterseima, Rudolf. Mimo iż fabryka przeżywała trudności finansowe, w 1924 roku nie funkcjonowała, a wznowiła działalność w 1925 roku. Jednakże, problemy z zadłużeniem wobec banku doprowadziły do jej zarządu przymusowego w 1928 roku.
Rok ten przyniósł nowe zmiany – budynki fabryczne zostały wynajęte, a wkrótce rozpoczęła działalność tam produkcja pasty do obuwia Erdal, jako Spółdzielnia Pracy Erdal, która działała do 2006 roku. W owym czasie fabryka przeniosła się do Niepołomic, a kompleks budynków sprzedała irlandzkiemu inwestorowi. Pierwotne plany przewidywały przebudowę obiektów na lofty i zlokalizowanie w nich muzeum sztuki współczesnej. Finalnie, muzeum ostatecznie powstało na terenie dawnej fabryki Schindlera, mieszczącej się na Zabłociu.
Inwestycje związane z mieszkaniami także nie zrealizowały się, a budynki fabryczne zostały w dalszym ciągu podnajmowane różnym podmiotom gospodarczym. W 2015 roku nowy właściciel zapowiedział ambitne plany adaptacji obiektów na hotel, luksusowe sklepy, a nawet salon samochodowy. Ostatecznie, po gruntownej renowacji, kompleks biurowy Loft Park został otwarty w 2019 roku.
Zespół budynków fabrycznych został wpisany do rejestru zabytków w 1993 roku, choć z błędnym zapisem, jako „zespół fabryki Petersena”. Wpis obejmuje: dwie hale fabryczne, kompleks hal z kotłownią oraz kominem, budynek administracyjny i ogrodzenie. Daty powstania obiektów określono na lata 1889-1905, co dodaje ciekawego kontekstu do historii tego miejsca. 17 listopada 1993 roku kompleks zdobył status zabytku, a także został umieszczony w gminnej ewidencji zabytków.
Przypisy
- a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 08.02.2024 r.]
- PTWP, Branża IT w krakowskim Loft Parku. Nowe podejście w starych murach [online], www.propertynews.pl, 24.04.2023 r. [dostęp 25.09.2024 r.] (pol.).
- Przemysł maszynowy - cz.2 - Fabryka Peterseima [online], Upadek techniki Krakowa, 30.11.2020 r. [dostęp 25.09.2024 r.]
- a b c Peterseima Marcina Cesarsko-Królewska Uprzywilejowana Fabryka Maszyn i Odlewarnia, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 2, Kraków 2023, s. 185, ISBN 978-83-66334-92-2.
- Tajemnicza uliczka na Grzegórzkach - ulica Żółkiewskiego. Radio Kraków, 03.11.2014 r. [dostęp 27.11.2015 r.] (pol.).
- Co powstanie w dawnej fabryce przy Rondzie Grzegórzeckim. Wyborcza.pl, 26.08.2015 r. [dostęp 27.11.2015 r.] (pol.).
- a b Andrzej Banaś: Co z fabryką Peterseima? Zabytkowy budynek niszczeje. krakow.naszemiasto.pl, 31.07.2009 r. [dostęp 27.11.2015 r.]
- Anna Agaciak: Ważą się losy zabytkowej fabryki Peterseima przy ul. Żółkiewskiego. krakow.naszemiasto.pl, 09.11.2007 r. [dostęp 27.11.2015 r.]
- Zestawienie zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2013 r. [dostęp 27.11.2015 r.] (pol.).
- Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 07.10.2024 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Budynki przemysłowe i magazynowe":
ArcelorMittal Poland Oddział w Krakowie | Zajezdnia Na Załęczu | Kompleks fabryczny wytwórni wódek na Dąbiu w Krakowie | Browar Lubicz | Dom Alchemika | Dawny Skład Solny w Krakowie | Dworzec Wodociągowy w Krakowie | Gazownia Miejska w Krakowie | Kwartał św. Wawrzyńca w Krakowie | Podgórze (zajezdnia tramwajowa) | Zajezdnia św. Wawrzyńca | Wola Duchacka (zajezdnia autobusowa) | Płaszów (zajezdnia autobusowa) | Rzeźnia miejska w Krakowie | Zakład Oczyszczania Ścieków Kujawy | Elektrownia podgórska | Elektrownia krakowska | Nowa Huta (zajezdnia tramwajowa) | Stary Spichlerz w Krakowie | Elektrociepłownia KrakówOceń: Zespół fabryki Peterseima w Krakowie