Kościół św. Benedykta w Krakowie

---

Historia

Budowa pierwotnej świątyni w miejscu obecnego kościoła św. Benedykta sięga prawdopodobnie początku XI wieku. Jak pokazują badania radiowęglowe, może być związana z fundacją takich władców jak Bolesław Chrobry czy Mieszko II. Choć nie można jej od razu przypisać benedyktynom z Tyńca, którzy dotarli do Krakowa dopiero w 1044 roku z inicjatywy Kazimierza Odnowiciela, warto zauważyć, że imię św. Benedykta może nawiązywać do pierwszych biskupów krakowskich, którzy wywodzili się z tego zakonu. Co ciekawe, patron tego kościoła zasłynął z walki z pogańskimi obrzędami, o czym może świadczyć sąsiedztwo z kopcem Kraka.

Najwcześniejsze wzmianki o kościele znajdujemy w Kodeksie Dyplomatycznym Katedry Wawelskiej z 1254 roku, gdzie jest mowa o górze pod Krakowem oraz kościele św. Benedykta. Jan Długosz w swoim dziele Liber beneficiorum wskazuje na istnienie kamiennej budowli. Warto dodać, że dopiero w 1589 roku świątynia została odnowiona przez ks. Mikołaja Drozdowskiego, plebana bolechowskiego. W tym czasie prawo patronatu przeszło w ręce Krzysztofa z Komorowa, kasztelana sandomierskiego, oraz Zbigniewa z Brześcia Lanckorońskiego, którzy w 1598 roku postanowili zrzec się go na rzecz zakonników de Saxia od św. Ducha. Zrzeczenie zostało zatwierdzone przez kardynała Bernarda Maciejowskiego, biskupa krakowskiego, który w 1605 roku ustanowił klasztor św. Ducha w Krakowie odpowiedzialnym za odprawianie mszy świętej w każdą piątkową w tygodniu.

Finansowanie kościoła opierało się na dochodach z gruntów miejskich, w tym tzw. roli Michałowskiej. Taki stan utrzymywał się do roku 1772, kiedy to miała miejsce I rozbiór Polski. Po oddzieleniu Podgórza kordonem granicznym, zakonnicy z klasztoru św. Ducha przestali interesować się losem kościoła, który nie przynosił dochodu, a który dodatkowo wymagał znacznych nakładów na konserwację. Przypuszcza się, że władze austriackie sprzedały dotację kościoła w związku z likwidacją zakonów w Galicji, a uzyskane środki trafiły do funduszu religijnego. Mimo to, przez kolejne 15 lat w kościele odprawiano msze, dzięki staraniom kupca i mieszkańca Podgórza, Jędrzeja Hallera, który sam na własny koszt sprowadzał kapłana z Krakowa. Po jego śmierci w 1787 roku, świątynia zaczęła popadać w ruinę.

W latach sześćdziesiątych XIX wieku nad kościołem zawisło niebezpieczeństwo całkowitej zagłady, jako że dowództwo wojskowe Twierdzy Kraków wyraziło kategoryczny sprzeciw wobec postulatu ks. Komperdy dotyczącego przeprowadzenia remontu. Władze wojskowe obawiały się, że obiekt ograniczał pole ostrzału jednego z kluczowych bastionów fortecznych – Fortu 31 „Benedykt”. Mimo tego, proboszcz Komperda Adam postanowił walczyć o ocalenie zabytku i złożył odwołanie do władz centralnych w Wiedniu. W rezultacie, udało mu się uzyskać decyzję, która pozwoliła na uratowanie niszczejącego obiektu.

Dzięki staraniom ks. Komperdy, ówczesnego proboszcza parafii podgórskiej, kościół przeszedł gruntowną renowację. W wyniku badań archeologicznych prowadzonych od 2014 roku, odkryto co najmniej 37 pochówków na zewnątrz oraz 29 wewnątrz świątyni. W ramach prowadzonych prac utworzono rezerwat archeologiczny, a także przeprowadzono remont elewacji i dachu, oraz wprowadzono betonową opaskę kamienną wokół kościoła. Obecnie opiekę nad świątynią sprawują proboszczowie z podgórskiej parafii.

Architektura i wystrój

Kościół św. Benedykta w Krakowie prezentuje niezwykle interesującą architekturę oraz bogaty wystrój, który odzwierciedla różne style budowlane na przestrzeni wieków. Jest to przykład niesamowitej harmonii między dawnym a nowym, zarówno w formie, jak i funkcji.

Obiekt został zorientowany w kierunku wschodnim, z jedynym wejściem usytuowanym od strony południowej. W XV lub XVI wieku nastąpiła istotna modernizacja, podczas której górna część kościoła zyskała gotyckie sklepienie. Szkarpy o pochyłym kształcie, które wspierają pierwotne mury, zostały wykonane z cegły, co dodaje budowli solidności i majestatyczności.

Ważnym elementem konstrukcyjnym jest dach pokryty gontem, który zachwyca swym gotyckim kształtem. Na jego szczycie znajduje się sygnaturka ozdobiona podwójnym krzyżem, symbolizującym godło duchaków. Dodatkowo, w dwóch przeciwległych krańcach dachu znajdują się krzyże na ostro sklepionych zakończeniach, co podkreśla religijny charakter budowli.

Wnętrze kościoła jest urokliwe i pełne nostalgii. Składa się z niewielkiej kwadratowej nawy oraz węższego prezbiterium, co jest typowe dla najstarszych romanskich kościołów z kamienia. Całość poprzez gotyckie krzyżowe sklepienie, wzmocnione wyraźnymi żebrami z kamienia, tworzy zachwycający efekt wizualny oraz akustyczny. Dzięki tym rozwiązaniom architektonicznym, przestrzeń kościoła wywołuje wrażenie surowości, ale jednocześnie majestatu.

Warto dodać, że w czasie remontu, który przeprowadzono w 1902 roku, odkryto, iż mury kościoła zostały zbudowane z kamienia aż do wysokości 3/4, natomiast ich górna część została dobudowana z cegły w czasach średniowiecznych. To odkrycie podkreśla długą historię oraz różnorodne fazy budowlane, które przekształcały ten święty gmach przez wieki.

---

Oceń: Kościół św. Benedykta w Krakowie

---