Pomnik Mikołaja Kopernika w Krakowie

W 1953 roku, z inicjatywy Karola Estreichera, monumentalne dzieło przeniesiono na obecne miejsce, które znajduje się na Plantach, tuż przed Collegium Witkowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Historia tego pomnika ma także wymiar symboliczny, ponieważ upamiętnia on 500-lecie odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Inicjatorem budowy pomnika był historyk sztuki, Marian Sokołowski. Fundusze, które zebrano na jego realizację, pierwotnie miały być przeznaczone na namalowanie obrazów przedstawiających dzieje UJ, jednak z powodu przedwczesnej śmierci Jana Matejki, który miał być autorem tych dzieł, zdecydowano się na wystawienie pomnika.

Stworzona z brązu rzeźba przedstawia Mikołaja Kopernika w stroju żaka, a postać ta wznosi się na solidnym granitowym cokole. Cokół ozdobiony jest czterema marmurowymi tablicami z napisami w łacinie, podkreślającymi pamięć o tym wielkim astronomie. W dłoniach Kopernika umieszczono astrolabium, narzędzie służące do pomiarów astronomicznych, które, niestety, często bywa kradzione przez wandali. Warto wspomnieć, że pomnik miał pierwotnie funkcjonować jako fontanna, a ślady tej idei można zauważyć w odpływach oraz otworach do wlewu wody u podnóża cokołu. Cztery marmurowe kolumny, które otaczają cokół, zostały starannie zaprojektowane, aby harmonizować z neogotycką architekturą Collegium Maius.

W Krakowie można również odnaleźć inne pomniki upamiętniające Mikołaja Kopernika:

• w kościele św. Anny, gdzie w północno-zachodnim ramieniu transeptu znajduje się klasycystyczny pomnik, zaprojektowany w 1822 roku przez ks. Sebastiana Sierakowskiego, wykonany z czarnego marmuru przez Jana Nepomucena Gallego, przedstawiający Uranie strzegącą Kopernika,
• pomnik ukazujący siedzącego Mikołaja Kopernika z ręką opartą na astrolabium, który został stworzony przez Walerego Gadomskiego w 1872 roku i ufundowany przez Zofię Potocką, ulokowany w gmachu PAU przy ulicy Sławkowskiej,
• oraz posąg młodego Kopernika, który wykonano przez Karola Badynę, usytuowany przed budynkiem Wydziału Matematyki i Informatyki UJ, gdzie młody astronom z zaciekawieniem przygląda się sąsiedniemu gmachowi Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ.

Każdy z tych pomników w unikalny sposób odzwierciedla hołd oddany Mikołajowi Kopernikowi, jednemu z najwybitniejszych polskich astronomów, którego dokonania wpłynęły na całą pomyślność nauki w Europie.