Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego

---

Historia

Historia Collegium Maius, jednego z najstarszych budynków Uniwersytetu Jagiellońskiego, sięga roku 1400, kiedy to nastąpiła regeneracja Akademii Krakowskiej. W tym czasie król Władysław Jagiełło wykupił narożną, jednopiętrową kamienicę od rodziny Pęcherzów z Rzeszotar za 600 grzywien, które pochodziły z zapisu królowej Jadwigi.

W ciągu XV wieku budowla była systematycznie powiększana dzięki wykupowi sąsiednich nieruchomości. Ostateczne połączenie tych budynków miało miejsce po pożarze w 1492 roku, kiedy to do istniejącej struktury dobudowano nowe piętra. Wówczas wewnętrzny dziedziniec otoczono arkadowymi krużgankami, charakteryzującymi się późnogotyckimi, kryształowymi sklepieniami.

W 1507 roku nadzór nad budową dachów sprawował Mikołaj z Koprzywnicy z ramienia uniwersytetu. Wtedy zbudowano szczyt nad aulą oraz położono dachówkę na poszyciu dachu. Z kolei od połowy XV wieku zaczęto używać nazwy Collegium Maius.

W parterowej części Collegium Maius ulokowane były lektoria, czyli sale wykładowe, natomiast na piętrze mieściło się Stuba Communis, izba wspólna, biblioteki oraz mieszkania profesorskie.

Nie zmieniając swojego wyglądu, budowla przetrwała do czasu przebudowy w stylu neogotyckim, która miała na celu przystosowanie jej do potrzeb Biblioteki Jagiellońskiej. Prace, które miały miejsce w latach 1839–1858, prowadził Karol Kremer, a w latach 1864–1870 kontynuował je Herman Bergmann. Collegium Maius pełniło rolę siedziby Biblioteki aż do roku 1940.

Wkrótce po tym rozpoczęto prace pod kierownictwem prof. Karola Estreichera, mające na celu przywrócenie budynku do stanu sprzed 1840 roku. W wyniku tych działań Collegium Maius zyskało nowe przeznaczenie jako siedziba Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Muzeum

Wszystko zaczęło się w XIX wieku, gdy Collegium Maius zaczęło wykazywać zainteresowanie działalnością muzealną. Jednak z powodu zaborczych władz austriackich, ówczesne kierownictwo uniwersytetu nie mogło używać oficjalnej nazwy muzeum. W nawiązaniu do obowiązujących zasad, w drugiej połowie XIX wieku, gdy nad zbiorami zapanował profesor archeologii i sztuki Józef Łepkowski, przyjęto bardziej odpowiednią nomenklaturę – Gabinet Sztuki i Archeologii. Początkowo zbiory były eksponowane w Collegium Novum, które było miejscem licznych odwiedzin ze strony wycieczek oraz gości z zagranicy.

Zbiory Gabinetu zaczęły rosnąć, głównie dzięki ofiarom donatorów, którzy przekazywali cenne zabytki. W 1947 roku senat uniwersytetu podjął kluczową decyzję o utworzeniu Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, które zostało zlokalizowane w Collegium Maius. Muzeum skupia się przede wszystkim na eksponatach związanych z historią uniwersytetu, które przyciągają uwagę zwiedzających.

Do najważniejszych zbiorów Muzeum należą:

• kolekcja przyrządów astronomicznych, w tym te, które zostały wykorzystane przez Mikołaja Kopernika,
• astrolabium arabskie z 1054 roku,
• Globus Jagielloński, który jest jednym z najstarszych globusów ze wzmianką o kontynencie amerykańskim.

Budynek

Collegium Maius to zjawiskowy budynek, stworzony z kamienia oraz cegły. Jego fasada od strony ul. Jagiellońskiej charakteryzuje się gotyckimi szczytami oraz wykuszem, co nadaje mu unikalny urok. Centralnym punktem obiektu jest dziedziniec, na którym znajduje się studnia. Wejście na dziedziniec prowadzi przez gotycki portal. Otaczający go ganek wsparty jest na krużgankach, które cechują się kryształowym sklepieniem.

Do pierwszego piętra ganek prowadzą dwie pary schodów, które z większych schodów określa się jako profesorskie. Na południowej stronie budynku, na pierwszym piętrze, można dostrzec ozdobne, późnogotyckie wejście do Biblioteki – znane jako Porta Aurea.

Nieopodal portalu, na ścianie, znajduje się zegar, który wygrywa melodyjne utwory o godz. 9:00, 11:00, 13:00, 15:00 oraz 17:00. W repertuarze znajdziemy utwór Jana z Lublina z XVI wieku oraz akademicką pieśń Gaudeamus igitur. W momencie, gdy zegar wybija godzinę, z jego wnętrza wychodzą figury przedstawiające sześć postaci: pedla Uniwersytetu Jagiellońskiego, królową Jadwigę, króla Władysława Jagiełłę, Jana z Kęt, Hugona Kołłątaja oraz Stanisława ze Skarbimierza. Warto zauważyć, że zegar ten jest czwartym z kolei i został uruchomiony w 2000 roku.

Filatelistyka

1 czerwca 1971 roku, Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy, który miał na celu upamiętnienie Collegium Maius. Jego nominalna wartość wynosiła 60 groszy i wchodził w skład serii Na szlaku Kopernika. Warto zaznaczyć, że Poczta Polska wykorzystała przy jego produkcji technikę offsetową, drukując go na wysokiej jakości papierze kredowym.

Projekt znaczka był dziełem Andrzeja Heidricha, który nadał mu artystyczny wyraz. Znaczek był w obiegu przez wiele lat, aż do 31 grudnia 1994 roku, kiedy to został wycofany z powszechnego użycia.

---

Oceń: Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego

---