Pałac Biskupi w Krakowie

---

Historia

Od średniowiecza do XIX w.

Rezydencja biskupów krakowskich ukształtowała się na Wawelu, gdzie znajdowała się przez znaczną część średniowiecznego okresu. Z kolei pierwsze informacje na temat nowej siedziby w obecnej lokalizacji sięgają końca XIV wieku. W przeszłości miejsce to charakteryzowało się terenami bagnistymi, a na początku XIII stulecia stał już tam mniejszy obiekt o innej formie architektonicznej. Niestety, budowla ta została zniszczona w wyniku pożaru w 1462 roku. Podczas rządów kardynała Zbigniewa Oleśnickiego w latach 1423–1455 pałac przeszedł rozbudowę i został otoczony murami.

W XVI wieku rezydencja była dwukrotnie modernizowana: najpierw za czasów Piotra Tomickiego, a później u schyłku wieku, kiedy władzę sprawował Piotr Myszkowski. Z tego okresu zachowały się architektoniczne detale, takie jak kolumnowa loggia na parterze oraz jeden z portali w krużgankach prowadzących do apartamentów biskupich. W prace odbudowy i przebudowy zaangażowani byli Giovanni Maria Padovano i Gabriel Słoński. Za rozporządzeniem biskupa Tomickiego dobudowane zostało tylne skrzydło pałacu.

W pierwszej połowie XVII wieku pałac przeszedł gruntowną rozbudowę, łączoną z biskupem Piotrem Gembickim (1642–1657). Wówczas stworzono budynek we wczesnym stylu barokowym, mający kształt nieregularnego czworokąta, skupiony wokół dziedzińca. Większość wcześniejszych elementów architektonicznych pozostała jednak zachowana, co nadało budowli monumentalnego charakteru, szczególnie widocznego w szerokiej fasadzie południowej, flankowanej belwederami. Z tego okresu pochodzi obecny portal przy wejściu od ul. Franciszkańskiej, natomiast podobny znajdował się przy ul. Wiślnej, stanowiąc główne wejście. Za czasów biskupa Jana Małachowskiego, pod koniec XVII wieku, przebudowane zostało zachodnie skrzydło, a pamiątką po tej modernizacji są w stiuku płaskorzeźbione herby, umieszczone w sieni i na sklepieniach. Od tego momentu pałac pozostał w niezmienionym stanie aż do XIX wieku.

Czasy Jana Pawła Woronicza

W okresie rządów biskupa Jana Pawła Woronicza, który pełnił swoją funkcję od 1815 do 1829 roku, pałac zyskał nowy charakter. Woronicz, pełniąc także rolę prymasa Królestwa Polskiego, arcybiskupa metropolity warszawskiego oraz radcy stanu Księstwa Warszawskiego, był postacią wybitną, a także poetą i romantykiem. Intensywne związki jakie łączyły go z Czartoryskimi, krzewicielami idei narodowo-wyzwoleńczej, miały znaczący wpływ na jego działalność. W tym czasie powstał m.in. poemat Svetornia Sybilli, dedykowany księżnej Izabeli Czartoryskiej.

Wzorując się na jej kolekcjach w Puławach, Woronicz stworzył w pałacu romantyczne muzeum dedykowane polskiej historii. Kluczowym miejscem był Gabinet Historyczny, w którym znajdowały się m.in. szczątki Bolesława Chrobrego. Ściany zdobiły cykle obrazów historycznych malarzy Michała Stachowicza oraz Franciszka Smuglewicza. Pałac przeszedł także rozbudowę, której dokonał Szczepan Humbert. Niestety, w drugiej połowie lipca 1850 roku, pożar, który nawiedził Kraków, zniszczył znaczną część budowli, jednak udało się uratować cenne relikwie i obrazy Stachowicza.

Dalsze dzieje

Odbudowa zniszczonego pałacu miała miejsce w latach 1865–1868, a nadzorował ją architekt Paweł Barański. W nowo wybudowanych pomieszczeniach urządzono szkołę miejską, podczas gdy na piętrze znajdowały się sale wynajmowane przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. Następna restauracja miała miejsce w czasie rządów kardynała Albina Dunajewskiego (1879–1894). W latach 1881–1884 architekt Tomasz Pryliński przeprowadził renowację w duchu renesansowym, wznosząc m.in. arkadową loggię w północno-wschodnim narożniku dziedzińca. Kaplica zyskała nową fasadę, a wnętrze zostało przykryte stropem, co dodało jej elegancji. Dodatkowo zaprojektował on nową stolarkę drzwi i okien. Biskup i kardynał Jan Duklan Puzyna, sprawujący rządy w latach 1895–1911, wzbogacił wnętrza pałacu o stylowe meble i obrazy holenderskich, flamandzkich oraz włoskich mistrzów, a także o kopiowane portrety biskupów.

Wizyty papieży

W pałacu biskupim przez pewien czas mieszkał Karol Wojtyła. Po wyborze na biskupa w 1963 roku, osiedlił się tam w 1964 roku, a swoją rezydencję opuścił w momencie, gdy został papieżem w 1978 roku. Podczas każdej wizyty w Krakowie, w trakcie swoich pielgrzymek do Polski, pałac stawał się jego miejscem odpoczynku. Zasłynął z nieoficjalnych, spontanicznych przemówień do zgromadzonych tłumów wiernych, które miały miejsce przy ul. Franciszkańskiej oraz na placu przed kościołem Franciszkanów.

Papierz zwracał się do wiernych, stojąc w oknie umieszczonym ponad barokową bramą wjazdową pałacu. W chwilach intensywnego modlenia się, tłumy wiernych gromadziły się przed pałacem, a po jego śmierci 2 kwietnia 2005 roku, odbyła się uroczysta msza dedykowana Janowi Pawłowi II, którą celebrował kardynał Franciszek Macharski. W następnych dniach przy pałacu złożono kwiaty, różnego rodzaju pamiątki oraz zapalono znicze. Symboliczny krzyż postawiono na parapecie „okna papieskiego”.

Podczas pielgrzymki do Polski w dniach 26-28 maja 2006 roku, Benedykt XVI również odwiedził Kraków, gdzie rezydował w pałacu. W trakcie tej wizyty kilkakrotnie przemawiał do zgromadzonych wiernych, nawiązując do tradycji swojego poprzednika.

Przed pałacem odbywają się liczne czuwania oraz koncerty, a „okno papieskie” często przybierające jest wizerunek Jana Pawła II. Na dziedzińcu pałacu znajduje się pomnik Jana Pawła II, wykonany przez Jole Sensi Croci. Z inicjatywy papieża został przeniesiony do Krakowa podczas jego pierwszej pielgrzymki do Polski w 1979 roku, a odsłonięto go 18 maja 1980 roku na pamiątkę 60. urodzin papieża.

---

Oceń: Pałac Biskupi w Krakowie

---