Andrzej Bursa

Kultura i sztuka

Andrzej Bursa, urodzony 21 marca 1932 roku w Krakowie, pozostaje jedną z najbardziej fascynujących postaci polskiej literatury. Zmarł 15 listopada 1957 roku w tym samym mieście, a jego krótka, lecz intensywna kariera artystyczna wywarła znaczący wpływ na literacką scenę tego okresu.

Jako poeta, prozaik, dramaturg i dziennikarz, Bursa był integralną częścią pokolenia, które zostało określone mianem „Współczesności”. Jego twórczość często znajduje się w obszarze zainteresowań krytyków literackich, a on sam został zaliczony do kręgu poetów wyklętych, co w kontekście jego życia i dzieł dodaje dodatkowej głębi jego historii jako artysty.

Życie

Andrzej Bursa urodził się w rodzinie, w której oboje rodziców byli nauczycielami. Z przyczyn światopoglądowych jego rodzice zdecydowali się na rozwód w 1947 roku. Ojciec Feliks, mający komunistyczne poglądy, prowadził działalność polityczną, co stawało się źródłem konfliktów z jego synem. W czasie II wojny światowej Bursa regularnie uczęszczał na tajne komplety, a po zakończeniu wojny, w 1945 roku, rozpoczął edukację w V Gimnazjum i Liceum im. Jana Kochanowskiego w Krakowie.

Po ukończeniu szkoły średniej Andrzej Bursa kontynuował naukę na Sekcji Dziennikarskiej Wydziału Filozoficzno-Historycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jedynie po miesiącu przeniósł się na Wydział Filologiczny UJ, wybierając specjalizację w języku bułgarskim. W lutym 1952 roku poślubił Ludwikę Szemioth, studentkę Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, która przez 35 lat prowadziła w tej uczelni pracownię ceramiki. W tym samym roku, jako młode małżeństwo, doczekali się syna Michała.

W październiku 1956 roku Bursa dokonał apostazji. Ta decyzja nie tylko manifestowała jego ateizm, ale była również aktem buntu wobec ponownego wzrostu wpływów Kościoła, który do tej pory mógł legalnie funkcjonować. W okresie od grudnia 1954 do lata 1957 Bursa pracował jako reporter Dziennika Polskiego w Krakowie. Jego śmierć, która miała miejsce wkrótce później, stała się przedmiotem wielu spekulacji, które koncentrowały się na mistrzowsko wyreżyserowanym micie samobójstwa. W rzeczywistości jego śmierć była spowodowana wrodzoną wadą aorty.

Andrzej Bursa spoczął na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze IIB. Po jego śmierci, w 1959 roku, przyznano mu pośmiertnie nagrodę Listopada Poetyckiego za najbardziej interesujący debiut literacki, co ukazuje, jak wielki był jego talent i potencjał w świecie literatury.

Twórczość

Działalność literacka Andrzeja Bursy trwała nieco ponad zaledwie trzy lata, zakończona nagłą śmiercią w wieku 25 lat, która była skutkiem wrodzonego niedorozwoju aorty. Jego twórczość była naznaczona bunczucznymi nastawieniami, brutalnością oraz cynizmem. Wiersze Bursy odznaczały się naturalizmem oraz wyraźną antyestetyką.

Poeta dążył do odnalezienia trwałych wartości humanistycznych oraz prawd o naturze człowieka i o sobie. Jego dzieła doskonale oddają rzeczywistość lat, w których żył, przy czym robi to w sposób demaskatorski i bezkompromisowy, a jednocześnie nasączony ukrytym liryzmem.

Bunt przeciwko obowiązującym normom społecznym, tradycjom romantycznym, konwencjom oraz moralności można określić jako zaledwie powierzchowne i ograniczone odczytanie jego twórczości. Bursa dostrzegał dostrzegalne zło otaczającego go świata i przekazywał je w literacko odpowiednich formach, lecz w jego utworach można również dostrzec wyraźną potrzebę dotykania dobra. W jego poezji wyróżniają się trzy główne grupy utworów:

  • wiersze buntownicze,
  • poezje odzwierciedlające niespełnione marzenia arkadyjskie (np. poemat Luiza),
  • liryka refleksyjna, zaskakująca głębią przemyśleń i dojrzałością formy (np. wiersz Karnawał).

Andrzej Bursa był indywidualistą, który nie wpisywał się w żadne z licznych grup literackich, które działały w jego czasach. W 2013 roku ukazał się album muzyczny zespołu Fonetyka, który zawierał jego wiersze.

Utwory

Andrzej Bursa opublikował w różnorodnych czasopismach, szczególnie studenckich, łącznie trzydzieści siedem wierszy oraz opowiadanie pt. Mason. Poniżej przedstawiamy wybrane dzieła Bursy:

  • poemat – Luiza,
  • powieść – Zabicie ciotki,
  • sztuka teatralna – Karbunkuł, napisana wraz z Janem Güntnerem, wystawiona przez teatr Cricot,
  • wiersze i ich zbiory,
  • 1954 – Głos w dyskusji o młodzieży,
  • 1958 – Wiersze,
  • 1969 – Utwory wierszem i prozą,
  • opowiadanie fantastyczne, groteska – Smok, opublikowane pierwotnie w zbiorze Wiersze, a następnie w Przepowiedni, t. 6 Polskiej noweli fantastycznej.

Nagroda im. Andrzeja Bursy

Od 1967 roku przyznawana jest Nagroda im. Andrzeja Bursy, która od lat wspiera młodych polskich pisarzy. Fundatorami tej prestiżowej nagrody są krytycy literaccy z Krakowa, którzy uznali talent i wkład Bursy w polską literaturę.

Uznawana jest ona za istotny element wspierający rozwój literacki młodego pokolenia twórców, stąd też jej znaczenie w polskim świecie literackim jest nieprzeciętne.

Oceń: Andrzej Bursa

★★★★★
Średnia ocena:4.73 Liczba ocen:20