Jan Güntner

---

Życiorys

Jan Güntner przyszedł na świat w 1931 roku. Jego rodzina w znaczący sposób wpłynęła na jego życie artystyczne i intelektualne. Rodzice byli związani z Bochnią, gdzie aktywnie uczestniczyli w działalności społecznej w ramach Towarzystwa Bochniaków. Matka Güntnera na krótko przed wojną była członkinią Polskiego Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Wykształceniem, z kolei jego ojciec Rudolf prowadził działalność abolicjonistyczną, głośno nie zgadzając się na karę śmierci, z organizując odczyty w wielu miastach w Polsce; był także członkiem loży masońskiej Przesąd Zwyciężony.

W czasie II wojny światowej jego ojciec zaangażował się w działalność w podziemiu, stając na czele m.in. ukrytego sądu. W związku z tym zmuszony był do nocowania w różnych miejscach, w tym w mieszkaniu siostry przy ul. Złoty Róg 27. W konspiracji brał udział także kuzyn Jan, Jerzy Nowak, który opowiadał o działalności swojego ojca, dowódcy rzeszowskiego okręgu Armii Krajowej. Jego kuzynowie, zaangażowani w ruch oporu, również byli w podchorążówce, gdzie wykonywali zlecenia związane z okupacyjną rzeczywistością.

Jan uczęszczał do szkoły podstawowej im. św. Jana Kantego, gdzie nawiązał bliską relację z Andrzejem Bursą. Ich przyjaźń trwała niemal dwie dekady, do tragicznej śmierci Bursy w 1957 roku. Güntner wspominał o ich wspólnych przygodach z czasów okupacji: „Kiedy odwoływano lekcje z powodu braku opału, wyruszaliśmy z Andrzejem i innymi kolegami na gapę do miasta. Zdarzało nam się uciekać przed włoskimi żołnierzami oraz trafialiśmy w miejsca, gdzie działy się okrutne rzeczy.” Jego wspomnienia dotyczą także przerażających scen, które zastał podczas wojny, jak miejsce egzekucji w Płaszowie.

Ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego, zdobijając maturę, a w 1953 roku uzyskał dyplom z Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej w Krakowie. W gronie jego wykładowców znajdowali się wybitni artyści, m.in. Adam Polewka, Władysław Krzemiński oraz Władysław Woźnik. Po ukończeniu studiów w 1953 roku, związał się zawodowo z Teatrem im. Stefana Żeromskiego Kielce-Radom, gdzie jego talent był dostrzegany przez Tadeusza Byrskiego, który również polecił go do legendarnego Teatru Cricot 2, prowadzonego przez Tadeusza Kantora.

W roku 1956 był jednym z inicjatorów popularnej Piwnicy pod Baranami, gdzie występował do 1957 roku, dzięki czemu miał możliwość wprowadzenia na scenę poezji m.in. Andrzeja Bursy. Wspólnie z Bursą stworzył scenariusz do Karbunkuł, inspirowany teatrem okrucieństwa. To dzieło zostało później zrealizowane jako spektakl przez Tadeusza Kantora.

W 1954 roku Jan zawarł związek małżeński z malarką Anną Güntner (1933–2013), a w 1955 roku powitali na świecie swoją córkę. Jego działalność artystyczna rozwijała się także w krakowskim Teatrze Młodego Widza Marii Biliżanki, gdzie odegrał ważną rolę w dwóch spektaklach. Od 1958 do 1971 był związany z Teatrem Ludowym.

Pracował jako reżyser w Teatrze 38, gdzie w 1968 roku wystawił Kot i mysz, będący adaptacją dzieła Güntera Grassa. Spektakl przyniósł mu nagrodę indywidualną na V Łódzkich Spotkaniach Teatralnych w 1969 roku. W latach 1979-1981 pełnił funkcję dyrektora Teatru Bagatela.

Od 1972 roku był członkiem zespołu Teatru Starego w Krakowie, w którym występował w produkcjach takich reżyserów jak Konrad Swinarski, Jerzy Jarocki, Filip Bajon, Jerzy Grzegorzewski oraz Krystian Lupa. Ostatni występ na deskach Starego Teatru miał miejsce w 2005 roku.

Jan Güntner był nieprzerwanie zaangażowany w życie Krakowskiego Stowarzyszenia Kuźnica, w którym po odejściu Tadeusza Hołuja pełnił rolę wiceprzewodniczącego, kontynuując tradycję społecznego zaangażowania, które od zawsze mu towarzyszyło.

Odznaczenia

Jan Güntner zdobył liczne odznaczenia, które doceniają jego znaczący wkład w rozwój kultury oraz społeczności lokalnej.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski „w uznaniu wybitnych zasług dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy twórczej” (22 maja 2000),
• Odznaka „Honoris Gratia” „w uznaniu zasług dla Krakowa i jego mieszkańców” (5 września 2017).

---

Oceń: Jan Güntner

---