Roman Romkowski

Polityka i administracja

Roman Romkowski, w rzeczywistości znany jako Menasche Grünspan, a także pod imionami Menasze Grinszpan, nosił liczne pseudonimy, takie jak „Stanek”, „Feliks”, „Ernest” oraz „Jaszka”. Urodził się 16 lutego 1907 roku w Krakowie, a zmarł 12 lipca 1968 roku w Warszawie.

Był on polskim działaczem komunistycznym pochodzenia żydowskiego i w trakcie swojej kariery osiągnął rangę generała brygady w strukturach bezpieczeństwa publicznego PRL. Od 1945 do 1954 roku pełnił funkcję wiceministra bezpieczeństwa publicznego, co stanowiło ważny element jego pracy w aparacie władzy.

Romkowski był członkiem Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej w okresie od 12 grudnia 1945 do 21 grudnia 1948 roku, a następnie członkiem Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, gdzie pozostawał od 21 grudnia 1948 do 24 stycznia 1955 roku.

Znany jest z tego, że w czasie stalinizmu był uznawany za zbrodniarza komunistycznego, a jego działalność doprowadziła do skazania go w marcu 1957 roku na 15 lat więzienia. Ostatecznie, w 1964 roku, otrzymał ułaskawienie, co podkreśla złożoność jego postaci oraz kontrowersje związane z jego biografią.

Życiorys

Roman Romkowski przyszedł na świat w trudnych warunkach, jako część biednej żydowskiej rodziny robotniczej. Jego ojciec, Stanisław (Izaak) Grünspan, był rzeźnikiem pracującym w zakładzie przetwórczym, podczas gdy matka, Maria (Amalia) z domu Blajwajs (Bleiweis), podejmowała się dorywczych zajęć jako kucharka oraz personel pomocniczy w miejskiej łaźni. Niestety, jego cała rodzina zginęła podczas Holokaustu, co na zawsze wpisało w jego życie tragiczne piętno. Młody Romkowski, zanim wybuchła I wojna światowa, zdołał ukończyć jedynie trzy klasy szkoły powszechnej.

W latach 1916-1921 pracował w krakowskiej fabryce skrzyń, a następnie do 1923 roku zdobywał doświadczenie w zakładzie krawieckim. Jako młody człowiek zaangażował się w ruch komunistyczny, co doprowadziło go do aresztowania w 1923 roku. Po jego zwolnieniu w 1926 roku zyskał chwilową wolność, ale w kolejnych latach znów miał kłopoty z organami ścigania. W 1928 roku pracował w kopalniach węgla, co miało istotny wpływ na jego późniejsze życiowe wybory.

W ciągu swego życia Romkowski stał się aktywnym członkiem Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce (ZMK)/KZMP od 1923 roku. W latach 1926-1927 pełnił rolę członka oraz sekretarza okręgowego KZMP w Krakowie. Jego zaangażowanie w politykę przyczyniło się do przynależności do KPP, a w latach 1928-1930 był członkiem egzekutywy komitetu okręgowego tej partii. Wyjechał do Moskwy jako delegat na V Zjazd KPP, gdzie zdecydował się osiedlić na stałe. Tam kontynuował naukę na Uniwersytecie Komunistycznym Mniejszości Narodowych Zachodu aż do 1934 roku.

W Moskwie Romkowski ukończył wieczorową szkołę oficerską i zdobył doświadczenie wojskowe, które okazało się kluczowe w jego późniejszej karierze. Po powrocie do kraju w 1935 roku, stał się aktorem na scenie politycznej w Zagłębiu, gdzie ponownie zaangażował się w działalność KPP. Po skazaniu na siedmioletni wyrok w 1936 roku, jako więzień polityczny, Romkowski nie przestał walczyć o swoje przekonania.

Podczas wybuchu II wojny światowej, brał udział w obronie Warszawy, a następnie udał się na teren okupacji sowieckiej, gdzie objął stanowisko naczelnika wydziału handlu. Romkowski kontynuował pracę w mediach, a od 1941 roku, był związany z radziecką partyzantką jako dowódca oddziału. Po wojnie, w latach 1944-1948, pełnił różne funkcje w PPR oraz później PZPR, w tym dyrektora Departamentu Kontrwywiadu w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego.

Jego działalność nie była wolna od kontrowersji, a w 1947 roku brał udział w brutalnych przesłuchaniach, w tym znanego rotmistrza Witolda Pileckiego. Z czasem, z racji swoich działań, Romkowski stał się celem krytyki i podejrzeń, co zakończyło się jego aresztowaniem w 1956 roku. Po spędzeniu kilku lat w więzieniu, został zwolniony dzięki amnestii, a później podjął pracę w Warszawskich Zakładach Radiowych T-1.

Roman Romkowski zmarł 12 lipca 1968 roku, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Wojskowym na Powązkach, gdzie został pochowany z honorami, odzwierciedlając skomplikowane losy oraz trudności, które napotkał przez całe swoje życie.

Ordery i odznaczenia

Roman Romkowski otrzymał szereg prestiżowych odznaczeń, które odzwierciedlają jego znaczące osiągnięcia i zasługi. Poniżej przedstawiamy listę nagród, które otrzymał w trakcie swojej kariery:

  • Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany 18 lipca 1954,
  • Order Krzyża Grunwaldu II klasy, nadany 19 lipca 1946,
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 22 lipca 1947,
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 10 października 1945,
  • Order Czerwonego Sztandaru (ZSRR), przyznawany dwukrotnie,
  • Order Czerwonej Gwiazdy (ZSRR).

Bibliografia, linki

Oto zestawienie materiałów dotyczących Romana Romkowskiego, które mogą posłużyć jako istotne źródła informacji.

  • Biuletyn IPN – Biogram z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych b. PRL IPN,
  • Biuletyn IPN – Biogram z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa IPN,
  • Biogram na portalu Żydowskiego Instytutu Historycznego. jhi.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-31)],
  • Radosław Kurek, Roman Romkowski: kim był komunistyczny zbrodniarz.

Przypisy

  1. Radosław Kurek, Roman Romkowski: kim był komunistyczny zbrodniarz?
  2. Do 09.01.1949 r. jako pomocnik ministra, od 10.01.1949 r. w randze podsekretarza stanu w MBP.
  3. Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej.
  4. Biogram na portalu Żydowskiego Instytutu Historycznego. [dostęp 31.05.2019 r.]
  5. Ryszard Terlecki, Tarcza i miecz komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków 2007, s. 369.
  6. Ewa Maria Ożóg: Władysław Gomułka. Biografia polityczna, t. I, Wydawnictwo Spółdzielcze Warszawa 1989, s. 51, ISBN 83-209-0716-0.
  7. Lidia Świerczek: Biogram. Rotmistrz Witold Pilecki. 1947–1948. Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum Woli. [dostęp 23.12.2012 r.]
  8. Władysław Gomułka, Pamiętniki, Andrzej Werblan (red.), t. I, Warszawa: BGW, 1994, s. 442, ISBN 83-7066-552-7.
  9. Aleksander Kochański: Polska 1944–1991. Informator historyczny. T. II. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2000, s. 68.
  10. Katalog Biura Lustracyjnego IPN. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 02.02.2019 r.]
  11. Wyszukiwarka cmentarna – warszawskie cmentarze.
  12. M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 1195.
  13. M.P. z 1945 r. nr 44, poz. 109 „za działalność w konspiracji, udział w walkach partyzanckich i za zasługi w organizowaniu służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej”.
  14. Roman Romkowski BIP IPN.

Oceń: Roman Romkowski

★★★★★
Średnia ocena:4.57 Liczba ocen:19