Fort główny artyleryjski 52 „Borek”


Fort 52 „Borek” to jeden z kluczowych obiektów architektonicznych wchodzących w skład Twierdzy Kraków. Powstał w latach 1885–1886, a jego projekt najprawdopodobniej był dziełem Daniela Salis-Soglio. Ponadto, na jego wzór zbudowane zostały trzy inne forty w Twierdzy Przemyśl, co dowodzi jego znaczenia w systemie obronnym ówczesnych czasów.

Fort 52 „Borek” był częścią VIII sektora obronnego Twierdzy Kraków, który obejmował obszar pomiędzy dolinami rzeki Wilgi a górną Wisłą. Stanowił fort artyleryjski dwuwałowy, gdzie wyższy wał był przeznaczony do umiejscowienia artylerii, a niższy pełnił rolę dla piechoty oraz lekkich dział. W fortecznych kaponierach umieszczono mitraliezy, które następnie zostały zastąpione przez karabiny maszynowe. Fort był również znany z pierwszego w Krakowie trójpoziomowego podziemnego skrzyżowania tras, które służyło do sprawnego przemieszczania żołnierzy oraz transportu uzbrojenia.

Zadaniem fortu było zabezpieczanie wylotów głównych dróg i obrona traktu wiedeńskiego, znanego dzisiaj jako Zakopianka, jak również ochrona podejść do fortecznego pierścienia z kierunku Libertowa. Mimo zbudowania tak strategicznego obiektu, fort nie brał udziału w działaniach wojennych I wojny światowej.

Podczas II wojny światowej, fort pełnił funkcję miejsca przetrzymywania rosyjskich i francuskich jeńców. Interesującym wydarzeniem było lądowanie 26 grudnia 1944 roku amerykańskiego bombowca Boeing B-17 Fortress, który zmuszony był do awaryjnego lądowania, uszkodzony w trakcie nalotu na rafinerię w Blechhammer (obecnie Blachownia koło Kędzierzyna-Koźla). Załoga samolotu próbowała dotrzeć do obszarów kontrolowanych przez Armię Czerwoną.

Po wojnie, aż do lat 90. XX wieku, fort był siedzibą bazy samochodowej i sprzętowej spółdzielni budowlanej. Niestety, przez długie lata pozostawał niezagospodarowany i popadał w ruinę. W latach 2013–2022 przeprowadzono kompleksową rewitalizację obiektu. Od 30 lipca 2022 roku fort jest zarządzany przez Centrum Kultury Podgórza oraz jest siedzibą Biblioteki Piosenki Polskiej. W miejscu, w którym w 1944 roku lądował amerykański bombowiec, wyrósł las, a w czerwcu 2022 roku teren został zagospodarowany i oddany mieszkańcom jako park.

Fort 52 „Borek” zlokalizowany jest pomiędzy ulicami Korpala, Władysława Krygowskiego oraz ulicą Forteczną w Krakowie, stanowiąc nie tylko ważny element dziedzictwa kulturowego, ale również przestrzeń rekreacyjną dla mieszkańców.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 04.10.2024 r.]
  2. Park przy forcie „Borek” otwarty - Magiczny Kraków [online], krakow.pl [dostęp 09.07.2022 r.]
  3. Mateusz Drożdż, Szachownica z pawim piórem, Kraków 2013 r.
  4. Kraków rewitalizuje fortyfikacje z XIX w. Dwa forty staną się ważnymi ośrodkami kultury.

Oceń: Fort główny artyleryjski 52 „Borek”

Średnia ocena:4.89 Liczba ocen:5