Barbakan w Krakowie

---

Charakterystyka

Barbakan w Krakowie to monumentalna budowla o wyraźnych cechach architektonicznych typowych dla stylu gotyckiego. Tworzy formę wycinka koła o średnicy wewnętrznej wynoszącej 24,40 m, a jego mury osiągają imponującą grubość przekraczającą 3 m. Na jego szczycie znajduje się siedem wieżyczek, które są zarówno okrągłe, jak i sześcioboczne, ułożone w naprzemiennej konfiguracji, co dodaje całej konstrukcji charakterystycznego wyglądu.

Dawniej Barbakan stanowił kluczowy element obrony miasta, łącząc się z Bramą Floriańską poprzez długą szyję. Głównym jego zadaniem była obrona tej strategicznej bramy. Mury tej szyi były wyposażone w hurdycze umieszczone na arkadach, a także w liczne otwory strzelnicze, co zapewniało zarówno komfort, jak i skuteczność obrony. Wejście do Barbakanu znajdowało się od strony Kleparza, prawie równolegle do obwodowych murów, co umożliwiało obrońcom ostrzeliwanie napastników atakujących bramę ogniem flankowym.

Do fortecy prowadziły mosty zwodzone, które były rozpięte nad szeroką na 24 metry i głęboką na 3,5 metra fosą, co dodatkowo zwiększało poziom bezpieczeństwa. Warto również zauważyć, że od strony Kleparza usytuowana jest znacząco wysunięta przybudówka, pod którą przepływała niegdyś woda. Przybudówka ta była ściśle związana z funkcjonowaniem zarówno bram, jak i mostów zwodzonych, pełniąc ważną rolę w systemie obronnym tego historycznego obiektu.

Historia

Barbakan w Krakowie to nie tylko imponująca budowla, ale także świadek historii i kultury miasta. Został wzniesiony w latach 1498–1499 za rządów króla Jana Olbrachta, jako odpowiedź na potencjalne zagrożenie najazdem wołosko-tureckim, które mogło zagrażać Krakowowi, szczególnie po bitwie bukowińskiej. Wzorem dla tej decyzji były barbakany w Toruniu — Starotoruński z 1429 roku oraz Chełmiński z 1449 roku, które wykazały swoje walory obronne, inspirując króla do budowy podobnych fortyfikacji w swoim mieście. Założyciel osobiście wykonał niewielki ceremonialny gest, kładąc kamień węgielny i przeznaczając na tę inwestycję 100 grzywien.

W 1816 roku senator Feliks Radwański stanął na straży Barbakanu i Bramy Floriańskiej, twierdząc, że ich zniszczenie mogłoby przynieść negatywne skutki sanitarno-zdrowotne. Argumentował, iż brak tych fortyfikacji umożliwiłby wtargnięcie silnych wiatrów północnych, co wiązałoby się z zagrożeniem dla zdrowia mieszkańców, w tym częstymi przypadkami fluksji, reumatyzmów, a nawet paraliży. Warto przypomnieć, że wcześniej, w 1806 roku, cesarski dekret wydany w Wiedniu zalecał zburzenie tych obiektów z uwagi na zdrowotność. Ostatecznie jednak jego argumenty zyskały uznanie.

W 1910 roku, z okazji obchodów 500-lecia zwycięstwa pod Grunwaldem, powstał projekt zaprezentowania Panoramy Grunwaldzkiej w Barbakanie. Przyjęcie tej idei miało zrealizować dwóch artystów — Jan Styka i Tadeusz Styka. Przyjechali oni do Krakowa z Paryża, aby zaprezentować szkice panoramy Komitetowi Grunwaldzkiemu. Dodatkowo przygotowali broszurę zatytułowaną „Grunwald w Rondlu Bramy Floriańskiej”. Pomysł wywołał intensywną dyskusję, której odbicie znajduje się m.in. w twórczości Boya, który pisał dla „Zielonego Balonika”. Mimo ożywionej debaty, Centralna Komisja do spraw opieki nad zabytkami w Wiedniu ostatecznie odmówiła zgody na to przedsięwzięcie, obawiając się, że mogłoby to uszkodzić historyczną budowlę. Równocześnie Diorama Grunwaldzka Tadeusza Popiela i Zygmunta Rozwadowskiego była eksponowana w specjalnie zbudowanym drewnianym pawilonie na placu św. Ducha.

Na Barbakanie znajduje się również płyta upamiętniająca Marcina Oracewicza, który, jak głosi legenda, podczas konfederacji barskiej, gdy zabrakło mu amunicji, nabił karabin guzikiem od czamary, co pozwoliło mu zabić rosyjskiego dowódcę Panina. W obecnych czasach Barbakan pełni funkcję oddziału Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, które organizuje różnorodne ekspozycje oraz wydarzenia, w tym mistrzostwa Polski w szermierce oraz historyzowane walki rycerskie i tańce dworskie.

Co więcej, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa organizuje projekcje filmowe pod nazwą BarbaKino, stanowiące letnie kino średniowieczne w Barbakanie, przyciągające zarówno mieszkańców, jak i turystów.

---

Oceń: Barbakan w Krakowie

---