Szaniec FS-22, usytuowany w Krakowie, stanowi ważny element fortifikacji, które zostały wzniesione przez Austriaków jako część Twierdzy Kraków. Jego budowa miała miejsce pomiędzy rokiem 1855 a 1856, kiedy to obszar ten należał do wsi Wola Duchacka. Obecnie jest częścią Dzielnicy XI Podgórze Duchackie.
Kształt szańca został przemyślany z uwagi na uwarunkowania terenowe, a jego szeroki otok owocował budową suchej fosy. Fosę tę cechował trapezowy przekrój oraz strome ściany, których wysokość wynosiła około 2 metrów. W centralnej części szańca znajdowała się włamana do wnętrza płytka zatoka, która umożliwiała wjazd. Dobrze zaprojektowana konstrukcja pozwalała na efektywną obronę tego wjazdu za pomocą ognia bocznego.
Na platformach usytuowanych w narożnikach szańca umieszczano działa artyleryjskie, które miały za zadanie chronić rejon przed wrogiem. Po zewnętrznych stronach platform znajdował się stromy stok wału. Niestety, brak zachowanej dokumentacji uniemożliwia ustalenie szczegółowego uzbrojenia oraz obsady szańca. Możemy jednak wnioskować, że w szańcu znajdowały się cztery stanowiska artyleryjskie, co było typowe dla tego typu obiektów. Początkowo korzystano z odprzodowych, gładkolufowych działa, które później zastąpiono nowocześniejszymi modelami wzoru M.59 z gwintowanymi lufami.
Na prostych odcinkach wału występowały również ławki strzeleckie przeznaczone dla piechoty. Należy zaznaczyć, że szańc FS-22 nie był wyposażony w kazamaty ani murowane schrony, co mogło mieć wpływ na jego rolę w systemie obronnym. Szaniec ten wchodził w skład szerszego systemu obronnego, w którym szańce były usytuowane z reguły w odległości 700 metrów od siebie, co umożliwiało wzajemne wsparcie ogniowe.
W 1888 roku szaniec FS-22 został połączony z pobliskim szańcem FS-21. Oba obiekty były podobne pod względem wymiarów, osiągając w najszerszym miejscu około 50 metrów szerokości na koronie wału oraz około 90 metrów na linii przeciwstoków. Co ciekawe, były to najmniejsze szańce funkcjonujące w ramach całej Twierdzy Kraków. W 1914 roku szaniec FS-22 przeszedł znaczną przebudowę, przekształcając go w schron rdzenia NS-25, a podobne zmiany dotyczyły także innych pobliskich szańców, tworząc równocześnie obiekty NS-23 oraz NS-22.
Losy szańca
W czasie I wojny światowej szaniec FS-22 nie miał żadnego znaczenia, jednak jego losy uległy dramatycznej zmianie w czasie II wojny światowej. Znajdował się on na terenach niemieckiego obozu koncentracyjnego Plaszow, gdzie więźniowie nadali mu mroczną nazwę Cipowy Dołek. Nazwa ta najprawdopodobniej odnosi się do znajdującego się w pobliżu miejsca zwanego Hujowa Górka.
W okresie 1943–1945 w Cipowym Dołku Niemcy przeprowadzali egzekucje więźniów, które były dokumentowane jako brutalne i bezwzględne. Ciała ofiar zbrodni chowano w zagłębieniu szańca. Gdy przestrzeń ta okazała się zapełniona, egzekucje oraz pochówki był wykonywane na sąsiednim szańcu FS-21, znanym jako Hujowa Górka. Takie działania prowadziły do znacznej dewastacji obu szańców, tragicznie związanych z historią tamtych lat.
W 1946 roku przeprowadzono ekshumację ciał zamordowanych, aby upamiętnić ich pamięć. Następnie, w roku 1964 na obszarze szańca FS-22 wzniesiono Pomnik Ofiar Faszyzmu, co znacząco zmieniło charakter tego miejsca. Przy tej okazji teren szańca został dodatkowo profilowany, co doprowadziło do znacznych różnic w jego kształcie w porównaniu do formy pierwotnej. Dobrze zachowany pozostał jedynie wał łączący oba szańce – FS-22 i FS-21.
Przypisy
- Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 22.10.2019 r.]
- a b c d Twierdza Kraków. Kaponiera [online] [dostęp 22.10.2019 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Twierdze":
Szaniec IS-V-6 | Baszta Cieśli w Krakowie | Baszta Stolarzy w Krakowie | Szaniec FS-21 | Szaniec FS-29 | Fort główny artyleryjski 50 „Prokocim” | Fort międzypolowy artyleryjski 53 „Bodzów” | Fort pancerny pomocniczy „Bielany” | Fort pancerny pomocniczy 50 ½ WEST „Kosocice” | Schron amunicyjny „Dłubnia” | Ostróg bramny „Wola Justowska” | Fort reditowy 12 (IVa) „Luneta Warszawska” | Fort pomocniczy piechoty 50a „Lasówka” | Fort pancerny główny 52 ½ „Skotniki” N i S | Fort pancerny główny 51 ½ OST „Swoszowice” | Fort pancerny główny 44 „Tonie” | Fort główny artyleryjski 52 „Borek” | Fort 49 „Krzesławice” | Fort (wieża artyleryjska) 31 „Benedykt” | Barbakan w KrakowieOceń: Szaniec FS-22