Jaskinia Jasna (Zakrzówek)

---

Opis jaskini

Jaskinia Jasna, zlokalizowana w urokliwej okolicy Skałek Twardowskiego, posiada niewielki, ale imponujący otwór wejściowy, który mierzy 5 m wysokości oraz 13 m szerokości. Owa wnęka znajduje się na zachodniej, pionowej ścianie muru skalnego, nieopodal Jednostki Wojskowej. Zwiedzanie tej atrakcji uda się jedynie odważnym, ponieważ istnieje realne zagrożenie związane z możliwością oberwania się dużych głazów z sufitu, co czyni ją miejscem ryzykownym.

Wewnątrz jaskini, tuż za otworem, rozpościera się znaczna komora, której dno w dużej mierze pokryte jest głazami, opadającymi w kierunku wschodnim. W tylnej części komory, miejsce to przekształca się w wąski kanał o długości 40 m. W połowie tej długości, od głównego kanału odchodzą mniejsze korytarze, które początkowo są niskie i ciasne, lecz w dalszym etapie transformują się w szczeliny, które stają się nieprzejezdne. Na końcu głównego kanału znajduje się komin, obecnie zablokowany przez spore głazy, jednak wyczuwalny w nim jest przewiew, co dodaje tajemniczości temu miejscu.

Powstanie jaskini wiąże się z procesami geologicznymi zachodzącymi w późnej jurze, kiedy to formowały się uławicone wapienie. Ściany komory są interesujące ze względu na obecne ławice krzemiennych buł oraz anastomatyczne canaliki. Tworzenie się kanału i korytarzyków w tylnej części jaskini jest efektem przepływu wody, która ukształtowała tę przyrodniczą formację. Warto zaznaczyć, że w jaskini brak jest szaty naciekowej, a namulisko w początkowej odcinku kanału pokryte jest gruzem skalnym, w którym można znaleźć liczne krzemienie, a w dalszej części – ił.

Wstępna część korytarza jaskini jest oświetlona promieniami słonecznymi, podczas gdy dalsze odcinki pozostają w mroku, dając wyraz niesamowitemu mikroklimatowi, charakteryzującemu się intensywnym przewiewem. Zmiany atmosferyczne mają znaczący wpływ na ten ekosystem – w zimie wnętrze jaskini zamarza, tworząc lodowe stalagmity, stalaktyty oraz stalagnaty, gdy tymczasem latem chłodne powietrze wydobywa się z kanału i korytarzyków, oferując orzeźwienie.

W obrębie otworu jaskini można spotkać mchy oraz różnorodne rośliny, a w jej wnętrzu żyją pająki, które dodają charakteru temu mistycznemu miejscu. Warto również wspomnieć, że podczas zimy 1997/98 w kominie na końcu kanału hibernował podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros), co potwierdza ekologiczne znaczenie tego obszaru.

Historia poznania i eksploracji

Jaskinia Jasna, znana od dawna, miała swoje pierwsze opisy w 1921 roku, kiedy to W. Kuźniar sporządził nie tylko dokumentację, ale również plan tej niezwykłej formacji. W 1983 roku A. Tyrpa odkrył wejście do korytarzyków, które rozchodziły się od centralnej części jaskini. Warto jednak zauważyć, że przed wybuchem I wojny światowej znacząca eksploatacja wapienia poszerzyła komorę.

W czasach pierwszej wojny światowej otwór jaskini został znacznie powiększony przez saperów austriackich, którzy użyli materiałów wybuchowych. Efektem tej akcji były liczne wybuchy, które przyczyniły się do osłabienia stropu, co zwiększało ryzyko odłamków głazów. Dodatkowym czynnikiem pogarszającym sytuację były opady deszczu, które w zimie zamarzały w szczelinach, powodując dalsze kruszenie się stropu.

W 1998 roku z jaskini odpadły głazy o masie łącznej około 15 ton. W kolejnych latach miały miejsce podobne zdarzenia, które miały miejsce w 1999, 2000 oraz 2006 roku. Kulminacją problemów było oberwanie się w 2007 roku warstwy ławic w środkowej części komory o grubości około 3 metrów. Aktualnie o bezpieczeństwo stropu jaskini należy się martwić, ponieważ jego stabilność budzi poważne obawy.

W kwietniu 2021 roku ze względu na kolejny niebezpieczny incydent, wejście do jaskini zostało zabezpieczone barierką przez Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie. W sąsiedztwie wprowadzono również znaki z informacjami o zakazie wstępu oraz ostrzeżeniem związanym z zagrożeniem od spadających głazów.

Jaskinia była przedmiotem inwentaryzacji, którą przeprowadził Kazimierz Kowalski w 1951 roku. Dokumentacja została zaktualizowana przez M. Szelerewicza i A. Górnego w 2009 roku.

---

Oceń: Jaskinia Jasna (Zakrzówek)

---