Skałki Twardowskiego

Parki

Uroczysko Skałki Twardowskiego to niezwykła przestrzeń rekreacyjna, mieszcząca się w Krakowie, w zachodniej części miasta. Ten park miejski jest zaliczany do Lasów Miejskich Krakowa, a jego malownicza lokalizacja na wzgórzu zrębowym Krzemionki Zakrzowskie (znanym także jako Zakrzówek) sprawia, że staje się ulubionym miejscem wypoczynku wielu mieszkańców oraz turystów.

Obszar ten leży w prawobrzeżnej części Krakowa, w dzielnicy VIII, na obszarze Dębnik. Znajdując się zaledwie 3 km od centrum miasta, sprawia, że jest to idealne miejsce na aktywności na świeżym powietrzu. Park otoczony jest ulicami: Tyniecką, Norymberską oraz Zielną, co czyni go dostępnym dla każdego, kto pragnie zrelaksować się w otoczeniu natury.

Skałki Twardowskiego wpisują się także w obszar Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego, rozciągając się na powierzchni 34 ha. To miejsce nie tylko stanowi teren rekreacyjny, ale również jest unikalną ostoją dzikiej przyrody w miejskim krajobrazie. Geograficznie położone w mezoregionie Pomost Krakowski, jest częścią Bramy Krakowskiej, co dodaje mu jeszcze większej atrakcyjności.

Nazwa tego urokliwego miejsca nawiązuje do legendy o czarnoksiężniku Panu Twardowskim, który według opowieści miał swoje laboratorium właśnie w tych okolicach. Pewnego dnia, w wyniku nieprzewidzianych okoliczności, jego pracownia uległa wybuchowi, co przyczyniło się do powstania charakterystycznych skałek, które możemy podziwiać dzisiaj.

Budowa geologiczna i rzeźba terenu

Obszar, w którym się znajdujemy, ma wysokość od 200 do 230 metrów nad poziomem morza. Jest to jeden z siedmiu zrębów, które można znaleźć na terenie Krakowa. Powstał w czasie ruchów tektonicznych występujących w erze trzeciorzędowej. Geologiczna budowa tego miejsca to przede wszystkim wapienie, które uformowały się podczas istniejącego wówczas ciepłego morza późnojurajskiego (oksford). Te wapienie osiągają miąższość do 230 metrów i przeważnie są wapieniami płytowymi uławiconymi, ale można spotkać także wapienie skaliste oraz kredowate. W ich strukturze często można dostrzec konkrecje krzemionkowe.

W obszarze tym występują również wapienie z okresu turon oraz margle senonu, co dodaje różnorodności geologicznej. Między zrębami zjawiają się rowy tektoniczne, które są wypełnione osadami miocenu, a w czwartorzędzie pokryte są żwirami, piaskami, lessami oraz aluwiami. Niektóre z tych aluwiów wykazują hydrauliczne powiązanie z wodami Wisły. Na wschodniej części zrębu, pośród zachowanych wapieni turońskich, możemy zaobserwować liczne ziarna kwarcu, które tworzą charakterystyczne „wcistki” na powierzchni.

Na tych wapieniach widać również ślady drążenia, dokonane przez jeżowce, co świadczy o złożoności ekosystemu. W niezwykłych formach krasowych można spotkać różnorodne leje krasowe, które mają głębokość od 1 do 2 metrów, a także jaskinie oraz schroniska. Największą jaskinią w tym rejonie jest Jaskinia Twardowskiego. W 2019 roku grotołazi przeprowadzili badania oraz udrożnianie jej korytarzy, które łącznie mają długość 500 metrów.

Oprócz Jaskini Twardowskiego, można odkryć szereg innych interesujących jaskiń i schronisk, do których należy m.in.: Jaskinia Jasna, Jaskinia Koguta, Jaskinia Musza, Jaskinia Niska, Jaskinia pod Nyżą oraz Jaskinia przed Problemówką, Jaskinia Pychowicka, Jaskinia w Anastomozach, Jaskinia z Kulkami, Kawerna Magazyn, Okienko Zbójnickie, Rurka, Schronisko nad Sadystówką, Schronisko obok Anastomozów, Tunel w Pychowicach oraz Wywiew.

Aktualny stan zagospodarowania Zakrzówka

Na Skałkach Twardowskiego dostrzec można różnorodne formy, które powstały w wyniku człowieczej działalności. Wśród nich wyróżniają się:

  • nieczynne kamieniołomy takie jak Łom Bergera, Skałki Twardowskiego, Kapelanka oraz Zakrzówek. W przeszłości eksploatowano w nich wapienie, które były wykorzystywane do budownictwa, konstrukcji dróg, a także w wapiennikach oraz do produkcji sody,
  • Zalew Zakrzówek – wyjątkowe miejsce, które powstało z wyrobiska kamieniołomu, wypełnionego wodą deszczową. Charakteryzuje się dużą głębokością oraz krystalicznie czystą wodą, co czyni je idealnym miejscem do nurkowania,
  • wały przeciwpowodziowe usypane w XIX wieku, które rozciągają się wzdłuż brzegów rzeki bez przerw,
  • pozostałości Twierdzy Kraków, wzniesionej przez Austriaków, w tym m.in. szaniec FS-29 oraz Kawerna Magazyn.

Zachodnia część wzgórza została zagospodarowana i przekształcona w jeden z najpiękniejszych parków w Krakowie. Wśród działań podjętych na tym terenie znalazły się:

  • asfaltowe alejki oraz siatka szutrowych ścieżek,
  • nasadzenia drzew,
  • montaż wiat, ławek oraz koszy na śmieci.

W kilku miejscach widokowych na wzgórzu oraz skałach można podziwiać panoramę Starego Miasta, a także Pasmo Sowińca z Kopcem Kościuszki oraz Kopcem Piłsudskiego. W tej chwili realizowany jest dwuletni plan zagospodarowania Zalewu Zakrzówek, mający na celu udostępnienie go dla celów rekreacyjnych (aktualnie obowiązuje zakaz kąpieli).

Przyroda

Obszar Skałek Twardowskiego, mimo wielu transformacji związanych z działalnością człowieka, zachował swoją malowniczość oraz naturalny charakter. Znajdują się tutaj zarówno okazałe skały, jak i zalew o przejrzystej wodzie, otoczone lasami oraz polanami, co tworzy idylliczny krajobraz. Warto zwrócić uwagę na jeden z nielicznych w Krakowie, dobrze zachowanych fragmentów muraw kserotermicznych.

Pomimo stosunkowo niewielkiej powierzchni, ten teren charakteryzuje się różnorodnością ekologicznych siedlisk, co wpływa na bogactwo występujących tam zespołów roślinnych. Choć przeważa sztucznie wprowadzona roślinność parkowa, można tu spotkać również płaty roślinności ciepłolubnej oraz półnaturalne łęgi. Dużą rolę odgrywa także roślinność synantropijna – występują tu chwasty oraz rośliny ruderalne, takie jak komosa łopian i bylica.

Interesujące są także inne rodzaje zbiorowisk roślinnych w tym obszarze, w tym:

  • wiklina nadrzeczna,
  • zarosła ciepłolubne,
  • ziołoroślowe łąki ostrożeniowe,
  • murawy kserotermiczne,
  • szuwary właściwe,
  • traworośla trzcinnika piaskowego,
  • ziołorosla żmijowcowo-nostrzykowe,
  • serdecznikowo-mierznicowe,
  • zbiorowiska z nawłociami,
  • nitrofilne ziołorośla nadrzeczne,
  • tereny zieleni urządzonej.

Tak szeroki wachlarz roślinności sprzyja również bogatej różnorodności gatunkowej. Wśród 579 gatunków roślin naczyniowych stwierdzonych na terenie Zakrzówka, wiele z nich jest unikalnych. Wśród nich znajdziemy cztery gatunki umieszczone na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski:

  • żabieniec lancetowaty (Alisma lanceolatum),
  • turzyca wczesna (Carex praecox),
  • kosaciec syberyjski (Iris sibirica),
  • sasanka łąkowa (Pulsatilla pratensis).

Dodatkowo, można tu spotkać rzadkie gatunki roślin, takie jak:

  • owsica łąkowa (Avenula pratensis),
  • mokrzynik baldaszkowy (Holosteum umbellatum),
  • skalnica trójpalczasta (Saxifraga tridactylites),
  • tobołki przerosłe (Thlaspi perfoliatum),
  • goździcznik wycięty (Petrorhagia prolifera),
  • oczeret (Tabernemontana Schoenoplectus tabernaemontani),
  • rdestnica przeszyta (Potamogeton perfoliatus),
  • roszpunka bruzdkowana (Valerianella rimosa),
  • wiesiołek czerwonokielichowy (Oenothera glazioviana).

W 2011 roku dokonano inwentaryzacji flory tego obszaru, co potwierdza znaczącą liczbę gatunków roślin. Stwierdzono 448 gatunków rodzimych oraz 93 antropofity, co podkreśla bioróżnorodność tego miejsca. Niestety, niektóre gatunki, wcześniej odnotowane na terenie Skałek Twardowskiego, nie zostały odnalezione. Po stronie wschodniej alei Elvisa Presleya rośnie czeremcha zwyczajna, która jest uznawana za pomnik przyrody, chociaż tablica informacyjna błędnie identyfikuje ją jako czeremchę amerykańską.

Wspinanie i rekreacja

Skałki Twardowskiego stanowią historyczne miejsce dla miłośników wspinaczki, które od ponad wieku przyciąga pasjonatów sportów naskalnych. Urok tej lokalizacji odkryli w szczególności znani krakowscy wspinacze z lat 70. oraz 80. minionego wieku. Obszar Zakrzówka cieszy się nieustającą popularnością wśród wspinaczy, którzy odwiedzają go w poszukiwaniu doskonałych warunków do uprawiania swojego hobby.

Wielką zaletą tego miejsca jest liczba dróg wspinaczkowych, które oferują stałą asekurację. Należy jednak pamiętać, że z powodu intensywnej eksploatacji skały doszło do erozji, w szczególności jej śliskiej powierzchni oraz chwytów, które są przyczyną zmian w charakterystyce dróg wspinaczkowych.

Przeprowadzona wspinaczka odbywa się na pozostałościach po dawnym kamieniołomie Kapelanka, a mury skalne osiągają wysokości do 32 metrów. W przewodniku wspinaczkowym Pawła Haciskiego wyróżnione zostały sekcje, które można znaleźć w tym rejonie: Baba Jaga, Ciąża, Freney, Niski Mur, Problemówka, Rdzawe Zacięcie (z Czarne Zacięcie i Podcięta Ścianka), Szara Ścianka oraz Sadystówka. Haciski rekomenduje wspinaczkę na Freneyu, Babie Jadze, Problemówce oraz częściowo na Szarej Ściance, uznając, że na innych ścianach może występować kruszyzna.

Dodatkowo, niektóre fragmenty murów są dostępne do uprawiania drytoolingu, co pozwala na wspinaczkę również w sezonie zimowym. W kwietniu 2007 roku w tym urokliwym miejscu kręcono zdjęcia do filmu „Deklaracja nieśmiertelności”, który opowiada o sylwetce znanego wspinacza Piotra Korczaka.

Skałki Twardowskiego stanowią część Szlaku Lasów Miejskich w Krakowie. Jedna z prowadzących przez to miejsce ulic nosi imię Elvisa Presleya, na której znajduje się jego pomnik. W sąsiedztwie znajdują się również dwa przystanki komunikacji miejskiej: „Os. Robotnicze” oraz „Pychowice”. Wzdłuż ul. Pietrusińskiego zlokalizowany jest parking, co ułatwia dojazd do tego niezwykłego miejsca.

Oceń: Skałki Twardowskiego

★★★★★
Średnia ocena:4.74 Liczba ocen:7