Kantorowice (Kraków)

Dzielnice

Kantorowice to interesujący obszar w Krakowie, który stanowi część Dzielnicy XVII Wzgórza Krzesławickie. Dawniej była to niewielka wieś folwarczna, położona w odległości około 13 km na północny wschód od centrum Krakowa.

Przez wieki Kantorowice miały swoją wyjątkową historię jako wieś duchowna, będąca własnością Opactwa Cystersów w Mogile. W drugiej połowie XVI wieku znajdowała się w granicach powiatu proszowskiego, który należał do województwa krakowskiego. Do roku 1951 miejscowość ta definiowana była jako podkrakowska osada wiejska.

W wyniku zmian administracyjnych w 1951 roku, Kantorowice zostały oficjalnie włączone do Krakowa jako LVII dzielnica katastralna, a ich status zmienił się, co miało znaczący wpływ na rozwój tego terenu. Aktualnie stanowią część dzielnicy administracyjnej Nowej Huty, co podkreśla bogate historyczne dziedzictwo tego miejsca.

Etymologia nazwy

Nazwa Kantorowice, będąca patronimiczną osadą folwarczną, ma swoje korzenie w imieniu jej patrona, Kantora. Imię to odnosi się do założyciela osady oraz jego potomków, którym na mocy przyznania przez zakon bożogrobców z Miechowa nadano określoną działkę ziemi lennej. Informacje na ten temat pochodzą od zakonnika cysterskiego Alberyka z Trois-Fontaines, który dokumentował dzieje zakonu.

Warto zauważyć, że pierwsze **niemieckie zapisy** historyczne, sięgające około roku 1240, wymieniają osadę pod nazwą „Kantersdorf”. W tym czasie społeczność cystersów w Miechowie składała się głównie z Czechów oraz Niemców. Dzięki wpływom kultury niemieckiej, pierwotna nazwa mogła być używana przez dłuższy czas zanim przyjęła formę polską.

Rozwój języka polskiego doprowadził do zmiany nazwy na „Kantorowice”, co datuje się na rok 1288. Ta spolszczona forma została przywrócona w czasach panowania Henryka IV Probusa, co wskazuje na związki historyczne oraz kulturowe tej miejscowości.

Historia

Wieś Kantorowice pojawia się w zapisach pierwszy raz w roku 1288, związana z zakonem bożogrobców w Miechowie, oraz poddana parafii w Raciborowicach, jako należąca do zakonu.

W okresie XIV wieku wieś doświadczyła wielu zmian właścicieli. Na początku tego stulecia, w Kantrorowicach osiedliła się rodzina Bogoriów, a następnie miejscowość przeszła w ręce Paszka z Barućwierdzy. W 1395 roku wieś została odsprzedana Hankowi z Chełmu, którego potomkowie przekazali ją zakonowi cystersów w Mogile.

W 1373 roku Elżbieta Łokietkówna zrealizowała przeniesienie miejscowości z prawa polskiego na prawo średzkie. Ponadto, w XV wieku w Kantorowicach istniała karczma, a w XVIII wieku pojawiły się dwór szlachecki oraz młyn.

W latach 1815–1846 Kantorowice należały do gminy Mogiła, wchodzącej w skład Rzeczypospolitej Krakowskiej. W 1832 roku miejscowość została oczynszowana przez Komisję Włościańską razem z innymi wsiami powiązanymi z opactwem cystersów w Mogile.

Demografia

„Obszar historycznej zabudowy Kantorowic obejmuje obecne ulice: Kantorowicka oraz Zakole. W końcu XVIII wieku wieś ta była w stanie pomieścić 27 domów oraz około 200 mieszkańców, a w połowie XIX stulecia liczba domów wzrosła nieznacznie do ponad 30. Podczas lat trzydziestych XX wieku liczba budynków spadła do 25.”

Tradycyjne nazwiska związane z Kantorowicami to: Kantorowski, Kaczmarek oraz Młynarczyk (do XVIII wieku). Z historycznych Kantorowic wywodzi się znany ród oraz mieszczanianie rodziny Kantorowskich, którzy swoją historią sięgają m.in. Krakowa, Żywca, Sandomierza, Nowego Sącza oraz innych miejscowości w Rzeczypospolitej Polskiej. Kantorowscy to nie tylko rodzina, ale także ród polskich kantorów, który dźwiga ciężar spuścizny chrystianizacji Europy oraz Polski.”

To właśnie Kantorowscy jako pierwsi zainicjowali powstanie w prywatnym folwarku Rynku Żywieckim, gdzie utworzyli Urząd Miasta Żywca w kamienicy należącej do Kantorowskich, zaczynając pod wodzą szlachcica Macieja Kantorowskiego oraz jego małżonki, która została pochowana w kościele żywieckim. Aktualnie spadkobiercy rodu Kantorowskich, mieszkający w Krakowie, domagają się zwrotu kamienicy.”

Środowisko

Kantorowice oraz pobliskie osady wiejskie charakteryzowały się głównie rolniczym sposobem życia, co było możliwe dzięki żyznym glebomWzgórz Krzesławickich, zlokalizowanym na terenach lessowych Płaskowyżu Proszowickiego. Na obszarze między wsią Kantorowice a Zesławice, tuż przy korycie potoku Luborzyckiego, który obecnie znany jest jako Baranówka, znajdował się również zabytkowy młyn, świadczący o bogatej historii regionu.

Kościół parafialny

W latach 1985–1986 w Kantorowicach zrealizowano budowę kościoła pod wezwaniem św. Stanisława, Biskupa i Męczennika. Za jego projekt odpowiadał inż. arch. Roman Łomnicki, który wprowadził pewne uproszczenia i zmiany do pierwotnych planów budowli.

Wnętrze tej świątyni parafialnej zaprojektowano w stylu quasi-trójnawowym, przypominającym pseudo-bazylikę. Głównym elementem ołtarza jest obraz „Apoteoza św. Stanisława”, którego autorem jest Piotr Moskal. Dodatkowo, w centralnym oknie nad chórem umieszczono witraż przedstawiający św. Jadwigę Królową Polski.

W zbiorach kościelnych kościoła można także znaleźć cenne zabytki barokowe, w tym XVII-wieczny krucyfiks oraz figury dwóch aniołów, które znajdują się po bokach tabernakulum na frontalnej ścianie prezbiterium.

Przypisy

  1. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008 r.
  2. Kłoczkowski J., Prowincja polska Cystersów w świetle akt kapituł generalnych tego zakonu w XV wieku, [w:] Polska w świecie. Studia z dziejów kultury polskiej. Warszawa 1972 r.
  3. Kracik J., Biblioteki parafialne a prywatne księgozbiory duchowieństwa w XVII-XVIII wieku, Archiwa Biblioteki Muzea Kościelne 1976 r., R. 32.
  4. Piekosiński Fr., Rycerstwo polskie wieków średnich, t. 3 „Rycerstwo małopolskie w dobie piastowskiej” (1200-1366), Kraków 1901 r.

Oceń: Kantorowice (Kraków)

★★★★★
Średnia ocena:4.52 Liczba ocen:11