Ludwinów (Kraków)

---

Historia

Obecność Ludwinowa w dokumentach historycznych po raz pierwszy można odnotować w 1377 roku, kiedy to obszar ten wymieniano pod nazwą Błonie. Wówczas miejscowość ta wchodziła w skład parafii znajdującej się na krakowskiej Skałce. Dziesięcina z Błonia stanowiła wsparcie finansowe dla kościoła św. Katarzyny, który był zlokalizowany na Kazimierzu, oraz częściowo dla biskupów krakowskich. W skład wsi wchodziły również folwark biskupów krakowskich, cegielnia, stawy rybne, wapienniki oraz młyn na Wildze.

Od końca XVII wieku w Ludwinowie miała miejsce budowa dworu podmiejskiego biskupów krakowskich. Kluczowym elementem tej posiadłości był wspaniały dwupiętrowy pałac, który połączony był z ogrodem *osiemkwaterowym*, pełnym ornamentyki oraz kaplicą usytuowaną w jego obrębie.

W czasach, kiedy Ludwinów był pod zarządem rodziny Luksarowiczów, a następnie biskupa Konstantego Felicjana Szaniawskiego herbu Junosza, nastąpiły istotne zmiany. Wokół 1732 roku biskup przekazał wieś jako fundusz dla nowo utworzonego seminarium duchownego na krakowskim Stradomiu, które prowadzone było przez Misjonarzy. To właśnie wtedy w dokumentach pojawia się nazwa Ludwinów.

W 1782 roku została tam ustanowiona parafia przy kaplicy św. Bartłomieja. Ludwinów graniczył od północy z pobliską osadą Dębniki.

W czasach rozbiorów, w Ludwinowie działał urząd cyrkułu austriackiego, co sprzyjało rozwojowi osady. W ówczesnych planach Austriaków rozważano utworzenie nowego miasta w tym regionie, które miałoby być silną alternatywą dla Krakowa. W końcu te ambitne zamierzenia przeniosły się do Podgórza, na południowo-wschodnią część Ludwinowa:

„W roku 1785 powstało z części tej wsi i kilku domów nad Wisłą zwanych Podgórzem miasto Podgórze. Cesarz Józef II nadał miastu wolność handlu i nazwał je Josefstadtem, ale to nazwisko ustąpiło dawniejszemu.”

Obecnie Ludwinów znajduje się w obrębie parafii rzymskokatolickiej, posiada urząd pocztowy, sąd powiatowy oraz notariat w Podgórzu. W 1910 roku według danych statystycznych wieś ta liczyła 316 mieszkańców, z powierzchnią gruntów wynoszącą około 69 mórg, a mniejsze areały stanowiły około 39 mórg roli.

W 1884 roku wydano tom V Słownika geograficznego Królestwa Polskiego, który zauważał, że:

„Ludwinów to wieś w powiecie wielickim, na prawym brzegu Wisły, naprzeciw zamku krakowskiego; od Podgórza oddziela tę wioskę zazwyczaj tylko sącząca się Wilga, a z Krakowem zaś łączy przewóz promami pod Wawelem. Ludwinów jest celem bliższych przechadzek Krakowian, dlatego znajduje się tutaj restauracja i kilka ładnych nad Wisłą zbudowanych dworków, wreszcie w porze letniej łazienki na Wiśle.”

Z kolei w 1887 roku z inicjatywy braci Dłużyńskich rozpoczęto budowę pierwszego drewnianego mostu, który połączył Ludwinów z Krakowem. Na początku XX wieku w Ludwinowie otwarto garbarnię, która funkcjonowała pod nazwą Garbarnia Braci Dłużyńskich, zlokalizowaną w okolicach ujścia rzeki Wilgi do Wisły. Po krótkim czasie zakład został sprzedany przedsiębiorcy Rabińskiemu, a w 1917 roku zarządzała nim Polskie Zakłady Garbarskie Spółka z o.o., przekształcona dwa lata później w spółkę akcyjną. W gronie większościowych akcjonariuszy byli: Jan Goetz Okocimski, Edward Mycielski, Bank Małopolski oraz Polskie Zakłady Garbarskie sp. z o.o.

W pobliżu znajdował się również klub sportowy Garbarnia. 19 października 1910 roku, w ramach ambitnego projektu utworzenia tzw. Wielkiego Krakowa, Ludwinów został ostatecznie włączony do granic miasta jako IX dzielnica katastralna.

Znani mieszkańcy

W Ludwinowie, malowniczej miejscowości, przyszedł na świat malarz Aleksander Kotsis, który żył w latach 1836–1877. Jego twórczość koncentrowała się na codziennych scenach z życia mieszkańców Małopolski, gdzie szczególną uwagę poświęcał chłopom, góralom, a także dzieciom ze wsi. W jego pracach odnaleźć można bogate pejzaże zarówno podkrakowskie, jak i górskie, które doskonale oddają charakter regionu.

Oprócz tego, Kotsis tworzył portrety oraz liczne studia głów wieśniaków i górali, które odzwierciedlają życie ludwinowskiej społeczności. Wiele z jego dzieł, takich jak „Matula pomarli”, „Nucenie wiosenne”, „Ostatnia chudoba” czy „Kosiarz”, nasycone jest duchem ówczesnego życia podmiejskiego w Ludwinowie, a także ukazują niepowtarzalne plenery tej urokliwej okolicy.

Ludwinowskie Tango

Ludwinów, znane podmiejskie miejsce, stało się inspiracją dla twórczości Jerzego Peterburskiego oraz Andrzeja Własta, którzy uwiecznili jego klimat w znanym „Ludwinowskim tangu”. Utwór ten podkreśla lokalny, krakowski koloryt oraz zachęca do tańca, nawet jeśli muzyka pochodzi z najbardziej nieoczekiwanych źródeł.

W zwrotkach utworu można znaleźć przesłanie, że nie potrzeba zagranicznych piosenek, by czerpać radość z muzyki. Ludwinowskie tango kusi do zabawy. Przesłanie jest jasne:

„Po co nam piosenki zagraniczne?
Dość tej mięty, płaczu i dość łez,
Nasze przecież także są prześliczne,
Chociaż mniej w nich pachnie bez,”

Text ma w sobie coś wyjątkowego, bowiem zachęca do wspólnego tańca oraz delektowania się chwilą. Warto zwrócić uwagę na to, że nawet w trudnych chwilach, jak zdrada, krakowskie tango ma moc, by dostarczyć radości. Melodia i rytm sprawiają, że każdy może poczuć się jak w raju, a taniec staje się formą terapii.

Nie tylko same słowa mają znaczenie. Tango ludwinowskie łączy ludzi, sprawia, że zapominają o problemach i cieszą się momentem:

„I jak w raju znów się będziesz czuł.
Gdy jedyna zdradzi cię dziewczyna,
Nie martw się tańcz gdzie klawo, bo
Zdradzi ciebie i mnie,”

Ostatecznie, w tekście pojawia się wizja wspólnego świętowania, które prowadzi do radości oraz bliskiej integracji. Beztroskie chwile zachęcają do tańca aż do białego dnia:

„Spędzę z nią wesele do białego dnia.
Będziem pić, ty i ja,
I będziemy tańczyć do białego dnia.”

W ten sposób „Ludwinowskie tango” staje się nie tylko utworem muzycznym, ale również symbolicznego odzwierciedlenia radości życia w Krakowie, w miejscu, które każdy z nas może odwiedzić.

Lola z Ludwinowa

„Lola z Ludwinowa” to wodewil stworzony przez Stefana Turskiego (1875–1945), który bazuje na autentycznych wydarzeniach z życia społeczności Ludwinowa. Opowieść o głównej bohaterce wodewilu dotyczy pięknej dziewczyny, która w przeszłości była wybitną osobą w swoim otoczeniu.

Prawdziwa historia Loli ukazuje, jak wspaniale śpiewała i znakomite miała zdolności taneczne, zyskując tym samym powszechne uwielbienie wśród mieszkańców. Na jej cześć stworzono ten niezwykle popularny wodewil oraz niezapomniane piosenki. Fragment tekstu piosenki mówi: …fest frajerów kiwa, fest frajerów kiwa Lola z Ludwinowa… Te słowa są ważnym elementem tradycji, którą pamięta wielu świadków tamtych czasów. Jak mówił jeden z nich: „Ja to pamiętam, wie Pani, ja to pamiętam…”

„Oka”, znana melodia, powstała w lipcu 1943 roku w obozie 1 Dywizji im. Tadeusza Kościuszki i była inspirowana piosenką „Szumią Oleandry”, która miała swoje korzenie w wodewilu „Lola z Ludwinowa”. Ten incydent podkreśla, jak wpływowe były utwory o Ludwinowie, będące nie tylko częścią lokalnej kultury, lecz także wykorzystywane w ważnych momentach historycznych.

---

Oceń: Ludwinów (Kraków)

---