Czyżyny

Dzielnice

Czyżyny, będące częścią Krakowa, to niegdyś wieś, która z biegiem lat przekształciła się w dynamicznie rozwijający się obszar.

Obecnie Czyżyny znajdują się w obrębie Dzielnicy XIV Czyżyny, która charakteryzuje się nie tylko dużą ilością zabudowy, ale także rozwiniętą infrastrukturą społeczną.

Na tym terenie można znaleźć wielorodzinne bloki mieszkalne o wysokości od 5 do 15 kondygnacji, które również są otoczone przez różnorodne obiekty publiczne, takie jak przedszkola, szkoły, place zabaw, przychodnie lekarskie oraz parki.

Jednym z najważniejszych punktów w tej dzielnicy jest Muzeum Lotnictwa Polskiego, które rozpoczęło swoją działalność w 2003 roku, oferując odwiedzającym bogate zbiory związane z historią lotnictwa.

Co więcej, w Czyżynach znajduje się lądowisko Kraków-Czyżyny, które zostało utworzone na miejscu dawnego lotniska Kraków-Rakowice-Czyżyny. Posiada ono betonową drogę startową o wymiarach 720 × 60 m, co czyni je istotnym punktem dla pasjonatów lotnictwa oraz lokalnych pilotów.

Historia

Wieś Czyżyny, znana ze swojej bogatej historii, była niegdyś terenem książęcym. Od połowy XIII wieku stała się własnością zakonu Cystersów w Mogile, a jej lokacja na prawie niemieckim miała miejsce w 1294 roku za sprawą Wacława II. Potwierdzenie tej lokacji przez Kazimierza Wielkiego w 1336 roku podkreśla jej znaczenie historyczne. Z dokumentów XV wieku dowiadujemy się o moście nad prądnickimi bagnami oraz karczmie, które znajdowały się na obszarze Czyżyn.

Duchowna wieś Czerzyny, stanowiąca własność Opactwa Cystersów w Mogile, leżała w drugiej połowie XVI wieku w granicach powiatu proszowskiego województwa krakowskiego. W 1787 roku szlachta ziemi krakowskiej witała tutaj króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przybywającego do Krakowa. Na przełomie XVIII i XIX wieku najważniejszymi obiektami w Czyżynach były dwór z folwarkiem oraz karczma, w której to miejscowości mieszkało około 600 osób w około 100 domach.

Na przełomie XIX wieku, życie w Czyżynach z intensyfikacją lokacji rozwijało się, z populacją przekraczającą 800 mieszkańców. W miejscowości istniała jednoklasowa szkoła ludowa, która sprzyjała edukacji lokalnej społeczności. Rozwój infrastruktury na tym terenie był ściśle związany z budową Twierdzy Kraków, w której skład wchodził fort Pszorna oraz stacjonujący tu oddział balonowy 2 Pułku Artylerii Fortecznej. W 1912 roku, austriackie dowództwo utworzyło na tym obszarze Flugpark 7 z pełnym zapleczem technicznym. Niestety, fort zniknął z mapy w 1951 roku, kiedy to rozpoczęto budowę Alei Planu 6-letniego, znanej obecnie jako Aleja Jana Pawła II. Obecnie, pozostałości fortu można zobaczyć w postaci ziemnych stoków w Parku Lotników.

W latach 1936–1939, w Czyżynach powstał kościół św. Judy Tadeusza, a parafia została erygowana w 1951 roku. Z kolei 18 stycznia 1945 roku, miejscowość została włączona do Krakowa razem z Olszą oraz Rakowicami.

Kolej

W 1899 roku, dla ułatwienia przewozu osób i towarów rolnych do Krakowa, uruchomiono linię kolejową Kraków – Kocmyrzów, którą lokalnie określano mianem „Kocmyrzówki”. W Czyżynach funkcjonowała stacja kolejowa, usytuowana w pobliżu obecnego Ronda Czyżyńskiego, gdzie obecnie znajduje się stacja paliw. W 1900 roku stworzono również odgałęzienie do Mogiły, a w 1930 roku Polskie Koleje Państwowe przejęły kontrolę nad linią od prywatnych właścicieli.

Po zakończeniu II wojny światowej, stacja i jej linie były wykorzystywane do transportu materiałów budowlanych dla rozwijającej się Nowej Huty. Niestety do lat sześćdziesiątych XX wieku, linia do Kocmyrzowa straciła swoje pierwotne znaczenie, co doprowadziło do jej likwidacji oraz rozbiórki infrastruktury kolejowej.

Lotnisko

W 1912 roku, w wyniku rozwoju lotnictwa Austro-Węgier, powstało lotnisko Kraków-Rakowice-Czyżyny. W 1917 stało się kluczowym punktem dla pierwszej w Europie regularnej linii lotniczej, która łączyła Wiedeń, Kijów i Odesę. Na początku obszar lotniska obejmował 55 hektarów, w tym bazę oddziału lotniczego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, rozpoczęła się stopniowa rozbudowa lotniska, które stało się drugim co do wielkości w Polsce.

Jednakże w trakcie II wojny światowej, lotnisko zostało zajęte przez Niemców, a po wojnie jego znaczenie zmalało z powodu urbanizacji otoczenia. W 1963 lotnisko zostało ostatecznie zlikwidowane, a dawne tereny przemieniono na Park Kultury i Wypoczynku, który został utworzony w 1966 roku na niezabudowanych ziemiach byłego lotniska, a dziś znany jako Park Lotników Polskich. Części, jakie pozostały z infrastruktury, w większości stanowią tereny przyległe do Muzeum Lotnictwa Polskiego, które corocznie organizuje Małopolski Piknik Lotniczy.

Osiedla

W latach 1977–1988 stworzono osiedle Dywizjonu 303, a w latach 1978–1990 otwarto osiedle 2 Pułku Lotniczego zrealizowane według koncepcji architektonicznej W. Cęckiewicza. Wzniesiono tam budynki mieszkalne o różnych wysokościach, a także rozwinięto infrastrukturę społeczną, tworząc m.in. przedszkola, żłobki oraz przychodnie lekarskie.

Latami 70. XX wieku powstały również akademiki dla studentów Politechniki Krakowskiej, natomiast w latach 80. zbudowano nowe osiedla mieszkalne. Kolejne zespoły budynków pojawiły się także w latach 90., kiedy to wprowadzono nowsze technologie budowlane, co zaowocowało nowymi konstrukcjami budowlanymi, w tym wieżowcami w okolicach Ronda Czyżyńskiego oraz pobliskiego kampusu Akademii Wychowania Fizycznego.

Przemysł w Czyżynach

W latach 1937–1938 na wschodnich obszarach Czyżyn powstała Wytwórnia Tytoniu Przemysłowego, która wykorzystywała surowiec z upraw tytoniu w takich miejscowościach jak Proszowice, Wawrzeńczyce oraz Nowe Brzesko. Wytwórnia ta została włączona w struktury Polskiego Monopolu Tytoniowego. Co ciekawe, zakład nie przerwał działalności nawet w trudnych czasach II wojny światowej, gdyż został przejęty przez Niemców, a tym samym kontynuował swoje funkcjonowanie w tym okresie.

W latach 1949–1953 odbyła się znaczna modernizacja wytwórni, która doprowadziła do utworzenia Zakładów Przemysłu Tytoniowego w Krakowie-Czyżynach. Dodatkowo, w 1961 roku, przy funkcjonujących zakładach powstał Zakład Konstrukcji i Budowy Urządzeń dla Przemysłu Tytoniowego, który skupiał się na innowacjach technologicznych w branży tytoniowej.

Obecnie, zakłady te są własnością koncernu Philip Morris, co świadczy o ich znaczeniu na rynku oraz kontynuacji tradycji przemysłowej w regionie Czyżyn.

Atrakcje Czyżyn

Muzeum Lotnictwa Polskiego

Osobny artykuł dostępny pod tym linkiem: Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. W roku 1964 Aeroklub Krakowski zorganizował wspaniałą wystawę lotniczą, co stało się bezpośrednim impulsem do stworzenia Muzeum Lotnictwa i Astronautyki, które obecnie nosi nazwę Muzeum Lotnictwa Polskiego. Na terenie dawnego lotniska wykorzystano pozostałości parku technologicznego oraz zbiory przywiezione specjalnie na tę wystawę.

Po zakończeniu wydarzenia powstał Ośrodek Ekspozycji Sprzętu Lotniczego, który odpowiedzialnie zarządzał zgromadzonymi eksponatami. W 1967 roku Ośrodek przeszedł pod zarząd Naczelnej Organizacji Technicznej, a w 1971 roku został przekształcony w muzeum, które wówczas znalazło się pod opieką Ministerstwa Komunikacji. Zbiory muzeum obejmują różnorodne obiekty, takie jak: samoloty, szybowce, śmigłowce, silniki lotnicze, a także pociski przeciwlotnicze. Warto podkreślić, że w muzeum znajdują się również unikatowe egzemplarze na skalę światową.

W 2003 roku przywrócono w tym miejscu działalność lotniczą, na terenie dawnej betonowej drogi startowej powstało lądowisko Kraków-Czyżyny przeznaczone dla samolotów i śmigłowców, o maksymalnej wadze do 7500 kg.

Obiekty sakralne

Warto zaznaczyć, że kapliczka ta została poddana renowacji w 1951 roku oraz przeniesiona w 2001 roku z powodu budowy drogi.

Tereny zielone

  • Park Lotników Polskich, znany wcześniej jako Park Kultury i Wypoczynku, utworzony po II wojnie światowej,
  • Park Technologiczny blisko Politechniki, który powstał w 1998 roku,
  • ogródki działkowe,
  • parki osiedlowe,
  • boisko wielofunkcyjne z 2009 roku, zlokalizowane na osiedlu Dywizjonu 303, które wciąż jest modernizowane.

Budowa tego obiektu było możliwa dzięki sfinansowaniu przez Radę Dzielnicy XIV Czyżyny, a całkowity koszt wyniósł 1,6 mln zł.

Pomniki

  • Pomnik Lotników Polskich, upamiętniający poległych w latach 1939–1945, w formie stylizowanych płomieni i olbrzymiego orła,
  • Głaz z inskrypcją „Chwała lotnikom” z 1970 roku,
  • Pomnik Bronisława Czecha, wystawiony w 1988 roku przed AWF, poświęcony patronowi krakowskiej Akademii Wychowania Fizycznego.

Pomnik przedstawia półpostać narciarza z kijkami narciarskimi, opierającego się na dużym głazie, co jest wyrazem hołdu dla jego osiłkowego ducha.

Infrastruktura

Rejon Czyżyn charakteryzuje się bogatą infrastrukturą edukacyjną oraz rekreacyjną, w której znajdują się:

Przypisy

  1. Marian, Czyżyny [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 26.02.2016 r.]
  2. Pierwsze boisko już otwarte. Dziennik Polski, 28.04.2009 r. [dostęp 28.04.2009 r.]
  3. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008 r.

Oceń: Czyżyny

★★★★★
Średnia ocena:4.97 Liczba ocen:6