Bieńczyce (Kraków)

---

Historia

Nazwa Bieńczyce wywodzi się od właściciela tej wsi, Benedykta. Po raz pierwszy miejscowość została odnotowana w dokumentach z 1224 roku. Na początku wieś była częścią Kościoła św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa, znajdującego się na Skałce, a następnie, od 1317 roku, przeszła pod jurysdykcję kościoła św. Floriana. W 1391 roku w Bieńczycach zbudowano pierwszy młyn nad rzeką Dłubnią, a w 1449 roku drugi, który działał na napędzie młynówki, przetrwał do dzisiaj.

W drugiej połowie XV wieku wzniesiono dwór z folwarkiem. Do dzisiaj przy ulicy Kaczeńcowej można zobaczyć zachowane elementy z początków XX wieku. W późniejszych latach wieś stała się własnością kanoników katedry wawelskiej, a na jej czoło wysunął się Hugo Kołłątaj. Po II rozbiorze Polski, wieś została mu skonfiskowana.

W XIX wieku z Bieńczyc prowadziła droga do Kocmyrzowa, wzdłuż której na końcu lat 90. XIX wieku zbudowano linię kolejową nr 111, nazwaną „Kocmyrzówką”. Linia ta została zlikwidowana na początku lat 70. XX wieku, jednak pozostałości torów oraz resztki dwóch mostów kolejowych nad Dłubnią i młynówką można zobaczyć do dzisiaj. Zachował się też budynek stacji kolejowej Bieńczyce przy ulicy Stadionowej. W 1949 roku na zachodnich polach rozpoczęto budowę miasta Nowa Huta.

W 1951 roku miejscowość Bieńczyce wraz z pobliskimi wsiami została przyłączona do Krakowa i stała się LIV dzielnicą katastralną. W latach 1962–1979 na terenie dawnej wsi realizowano założenie architektoniczno-urbanistyczne Bieńczyce Nowe, które miało za zadanie rozbudowę Nowej Huty w kierunku północno-zachodnim. W 1959 roku, w wyniku konkursu, wybrano projekt autorstwa warszawskiej architekt Jadwigi Guzickiej oraz jej zespołu, w skład którego wchodzili m.in. Anna Basista i Jan Lewandowski.

W całym założeniu przewidziano harmonijny rozwój dla około 30 tysięcy mieszkańców, z czego na jednym osiedlu miało mieszkać około 5,5 tysiąca osób. Charakteryzowało się ono luźną zabudową wolnostojącymi budynkami, z dominującą architekturą pięciopiętrową oraz jedenastopiętrową. Głównym elementem urbanistycznym był park Planty Bieńczyckie, inspirowany Plantami Krakowskimi, który łączył osiedla w jedną spójną całość.

Wzdłuż parkowej osi przewidziano wiele obiektów użyteczności publicznej, takich jak szkoły, przedszkola, domy handlowe, ośrodki kultury oraz biblioteki. Osiedla tworzące Bieńczyce Nowe są nazywane: Strusia, Kalinowe, Na Lotnisku, Wysokie, Kazimierzowskie, Jagiellońskie, Przy Arce, Niepodległości, Albertyńskie oraz Złotej Jesieni.

Jedynie nieliczne pozostałości z dawnej zabudowy wsi można odnaleźć przy ulicach Fatimskiej i Cienistej. Obszary te, poprzez lata przynależności do Krakowa, poddano intensywnej urbanizacji, co sprawiło, że obecnie w dużej mierze są one zintegrowaną tkanką miejską z zabudową jednorodzinną. Miejscowość była częścią parafii św. Małgorzaty w Raciborowicach.

W latach 1967–1977 wybudowano nowoczesną świątynię Matki Bożej Królowej Polski, znaną jako „Arka Pana”, która była pierwszym kościołem wzniesionym w ramach osiedla Nowej Huty. Odgrywał on istotną rolę dzięki staraniom bpa Karola Wojtyły oraz aktywnym mieszkańcom.

W latach 80. XX wieku okolice „Arki Pana” stały się kluczowym miejscem manifestacji dla Krakowskiej i nowohuckiej „Solidarności”. Comiesięczne nabożeństwa fatimskie przyciągały nawet kilka tysięcy uczestników. Tragiczny incydent miał miejsce 13 października 1982 roku, kiedy funkcjonariusz SB, kpt. Andrzej Augustyn, zabił dwudziestoletniego robotnika Bogdana Włosika.

W okresie 1976–1993 zrealizowano projekt Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. L. Rydygiera. Natomiast w latach 1990–1997 przy ulicy Fatimskiej zbudowano Hospicjum Św. Łazarza, a w 2002 roku powstał kompleks Sal Królestwa Świadków Jehowy. W dzielnicy udało się również zrealizować Zalew Nowohucki oraz Klub Sportowy „Wanda”.

Oprócz linii kolejowej, z czasów Bieńczyc przetrwały:

• kilka starych chałup,
• dom Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, wzniesiony z inicjatywy Franciszka Ptaka, który był prominentnym działaczem ruchu ludowego, bliskim przyjacielem Wincentego Witosa i Włodzimierza Tetmajera, opisanego w dramacie „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego,
• ruiny młyna Lelitów położonego nad rzeczną młynówką,
• Dwór Bieńczycki z początku XX wieku.

Przy ulicy Kaczeńcowej znajduje się staw pełniący funkcje ekologiczne.

---

Oceń: Bieńczyce (Kraków)

---