Rakowice (Kraków)

Dzielnice

Rakowice to obszar w Krakowie, który jest integralną częścią Dzielnicy III Prądnik Czerwony oraz Dzielnicy XIV Czyżyny. Dawniej była to wieś, która znacznie zmieniła swoje oblicze w XXI wieku, stając się miejscem o intensywnej zabudowie. Obecnie dominuje tu mieszkalna architektura w postaci bloków oraz domków jednorodzinnych, a ilość terenów zielonych jest ograniczona.

Warto również zwrócić uwagę, że area Rakowic jest często mylona z pobliskimi Cmentarzem Rakowickim oraz historyczną ulicą Rakowicką. Ulica ta, znana jako dawna droga Rakowicka, prowadziła z Krakowa do cmentarza miejskiego i dalej na odległe o około 2 km Rakowice, co czyni ją ważnym elementem historii tej części miasta.

Historia

Pierwsze wzmianki dotyczące wsi Rakowice datowane są na rok 1244. Nazwa tej miejscowości może pochodzić od imienia lub przezwiska Rak bądź Rac, jakie nosił założyciel lub właściciel tych terenów. Od XIII wieku aż do końca I Rzeczypospolitej, Rakowice były królewską wsią, której właścicielami byli wielkorządcy. W XV wieku na tym obszarze zaczęły powstawać istotne budowle takie jak folwark, dwór królewski oraz młyn, znany jako młyn Rakowicki.

Wieś doświadczyła znacznych zniszczeń w trakcie walk o tron Rzeczypospolitej, szczególnie pomiędzy zwolennikami księcia Zygmunta Wazy a arcyksięciem Maksymilianem Habsburgiem w 1587 roku, a także podczas potopu szwedzkiego. W efekcie III rozbioru w 1795 roku, Rakowice znalazły się pod władzą Habsburgów. W 1807 roku miejscowość została włączona do Księstwa Warszawskiego, a następnie w 1815 roku do Rzeczypospolitej Krakowskiej. W 1846 roku, wraz z Rzeczpospolitą Krakowską, trafiły do Cesarstwa Austrii.

Zgodnie z austriackim spisem ludności z 1900 roku, w Rakowicach, na powierzchni 245 hektarów, mieszkało 1014 osób, z czego 990 (97,6%) stanowili katolicy, 23 (2,3%) wyznawcy judaizmu, a 1 (0,1%) grekokatolik. Spośród mieszkańców, 525 (51,8%) mówiło po polsku, 467 (46,1%) posługiwało się językiem niemieckim, 2 (0,2%) ruskim, a 11 (1,1%) innymi językami. Przed wybudowaniem kaplicy przez pijarów, wieś była przypisana do parafii kościoła św. Mikołaja znajdującego się przy ul. Mikołaja Kopernika.

Rok 1892 to czas budowy koszar ułańskich na terenie Rakowic, które znajdowały się w pobliżu fortu 15 „Pszorna”. Stacjonowały tam oddziały 3. Galicyjskiego Pułku Ułanów Arcyksięcia Karola, a po wyzwoleniu Krakowa pojawiły się oddziały 8. Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego. Na skraju XX wieku w obszarze dawnego folwarku powstał klasztor pijarów, gdzie utworzono zakład wychowawczy oraz naukowy dla chłopców, znany obecnie jako Liceum Ogólnokształcące Zakonu Pijarów im. ks. Stanisława Konarskiego oraz kościół Najświętszego Imienia Maryi w Krakowie.

W 1912 roku na terenie Rakowic wybudowano lotnisko, które z biegiem lat uległo stopniowej rozbudowie, początkowo ograniczone do przestrzeni Rakowic, a później, pod koniec lat 20. XX wieku, rozszerzone o inne pobliskie miejscowości, takie jak Czyżyn i Bieńczyce. Lotnisko to zyskało miano „kolebki polskiego lotnictwa”, ponieważ jako pierwsze polskie lotnisko zostało odzyskane przez oddziały polskie 31 października 1918 roku, w dniu wyzwolenia Krakowa. Przez całą II Rzeczpospolitą lotnisko było intensywnie budowane, początkowo zachowując część wojskową, a następnie angażując także cywilne i sportowe aspekty, które kierował Aeroklub Krakowski. Nawet okupanci niemieccy z lat 1939-1945 dokonywali rozbudowy tych terenów.

Po zakończeniu II wojny światowej lotnisko zostało zrekonstruowane, ale z czasem, wraz z rozwojem Nowej Huty, jego działalność zaczęła maleć. Z czasem jednostki wojska oraz lotnictwo cywilne przeniosły się do Balic, a działania sportowe skierowane zostały do Pobiednika Wielkiego. W 1964 roku, jako ostatnie, lotnisko Rakowice opuściło lotnictwo sanitarne. Aktualnie w tym miejscu znajduje się Muzeum Lotnictwa Polskiego oraz lądowisko Kraków-Czyżyny.

Na terenach, gdzie wcześniej stacjonował 2 Pułk Lotniczy, nadal można dostrzec niektóre budynki przedwojenne, z których większość znajduje się w strefie wojskowej, przy ulicy Ułanów. W 1923 roku w przysiółku Rakowic, znanym jako Wieczysta, powstały młyny oraz pierwsza w Polsce łuszczarnia ryżu, która miała zdolność zabezpieczenia potrzeb na poziomie całego kraju. Choć zakład ten spłonął w pożarze w 1928 roku, udało się go szybko odbudować jako młyn i kaszarnię. Po II wojnie światowej budynek funkcjonował jako Polskie Zakłady Zbożowe w Krakowie, a na początku XXI wieku został przekształcony na cele mieszkalne. Dodatkowo, w latach 1899-1945 w Rakowicach znajdowała się szkółka drzew owocowych i ozdobnych oraz uprawa nasion kwiatowych prowadzona przez firmę ogrodniczą Ludwika Freegego.

W okresie międzywojennym w Rakowicach nabrała tempa zabudowa willowa, a po wojnie rozpoczęła się ich intensywna urbanizacja. W 1941 roku Rakowice stały się częścią Krakowa, wchodząc w skład XLIII dzielnicy katastralnej, a następnie w kolejnych podziałach administracyjnych zostały włączone do większych dzielnic. W 1954 roku były częścią Grzegórzek, później w 1973 roku stały się częścią dzielnicy Śródmieście, a w 1991 roku – Dzielnicy III Prądnik Czerwony. W trakcie tych przekształceń administracyjnych Rakowice utraciły część swojego dawnego terytorium, zlokalizowanego na wschód od terenów szkolnych oraz wojskowych w rejonie ulic Ułanów i Akacjowej, które niegdyś sięgały ulicy Izydora Stella-Sawickiego oraz obejmowały fragment lotniska wraz z Muzeum Lotnictwa Polskiego.

W okresie powojennym na terenie Rakowic nastąpiło szybkie wznoszenie osiedli z wielkiej płyty, przede wszystkim w dwóch przysiółkach: Ugorka oraz Wieczystej. W pierwszej połowie lat 60. XX wieku zrealizowano kompleks osiedla Wieczysta, które rozpoczęto od budowy 6 bloków przy ul. Jana Marchewczyka (obecnie ul. Tadeusza Kantora), a później rozwinięto poprzez kolejne bloki na al. Planu 6-Letniego (później przemianowaną na al. Jana Pawła II), aż po Dom Handlowy „Hermes”. Na północ od Wieczystej Spółdzielnia Mieszkaniowa „Wspólnota” prowadziła inwestycje na osiedlu Ugorek, które urbanistycznie nawiązywały do osiedla Wieczystej.

Wzdłuż terenu Rakowic przebiegają dwie kluczowe trasy komunikacyjne w kierunku wschód-zachód. Al. Jana Pawła II na południu łączy centrum Krakowa z Nową Hutą, zarówno drogowo, jak i za pomocą linii tramwajowych, natomiast północna część Rakowic obsługiwana jest przez al. gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, który stanowi fragment drogi krajowej nr 79, łączący Prądnik Biały z Mistrzejowicami oraz Bieńczycami.

Obiekty i instytucje usytuowane w Rakowicach

W Rakowicach znajdują się liczne obiekty oraz instytucje, które mają istotne znaczenie dla lokalnej społeczności. Wśród nich wyróżniają się:

Każda z wymienionych instytucji odgrywa ważną rolę w kształtowaniu życia Edukacyjnym i kulturalnym tej części Krakowa, przyczyniając się do jej rozwoju i różnorodności społecznej.

Przypisy

  1. Młyn „Wieczysta” zmieni się nie do poznania [WIZUALIZACJE] [online], LoveKraków, 20.05.2024 r. [dostęp 01.06.2024 r.]
  2. Mateusz Drożdż, Rakowice w służbie orłów Luftwaffe w: Niechciana stołeczność. Architektura i urbanistyka Krakowa w czasie okupacji niemieckiej 1939-1945, Kraków 2022.
  3. a b c d e Mateusz Niemiec, Wokół lotniska Rakowice, Kraków 2021.
  4. Praca zbiorowa pod red. Mateusza Drożdża, 30-lecie Rady Dzielnicy III Prądnik Czerwony. Krótka historia powstania i działania lokalnego samorządu w Dzielnicy III Prądnik Czerwony w latach 1991–2021, Kraków 2021.
  5. Mateusz Niemiec, Mateusz Drożdż, Zwierzyniec zaprasza: Rakowice, Kraków 2017.
  6. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.

Oceń: Rakowice (Kraków)

★★★★★
Średnia ocena:4.82 Liczba ocen:13