Adolf Nowaczyński

---

Życiorys

Adolf Nowaczyński urodził się jako syn Antoniego, radcy sądu apelacyjnego, oraz Ludwiki z Kornbergerów de Cronberg. Jego edukacja rozpoczęła się w gimnazjum Marcina Wadowity w Wadowicach, gdzie uczęszczał w latach 1885-1887, a następnie kontynuował naukę w Nowodworskim w Krakowie (1887-1893) oraz w Rzeszowie (1893-1895). Maturę zdał w 1895 roku w Krakowie, w Gimnazjum św. Jacka, biorąc pod uwagę jesienny termin. W kolejnych latach studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie początkowo miał przyjemność uczyć się na Wydziale Prawa w roku akademickim 1895/1896, a potem przez trzy semestry na Wydziale Filozoficznym, uczestnicząc w wykładach takich osobistości jak: Stanisław Tarnowski, ks. Stefan Pawlicki, Wilhelma Creizenacha oraz Stanisława Windakiewicza.

Nowaczyński wkrótce zaangażował się w życie literackie. Już w okresie nauki w Rzeszowie zorganizował, jak twierdził, pierwszy w Galicji wieczór poświęcony Juliuszu Słowackiemu. Około 1895 roku dołączył do Kółka Literackiego, które spotykało się w krakowskiej kawiarni Lesisza, wśród uczestników byli m.in. Władysław Orkan i Adam Łada-Cybulski. Nowaczyński aktywnie uczestniczył w planach wydania artystycznego pisma „Wolne Słowo”, mimo że jego publikacja nigdy nie miała miejsca. Swoją literacką karierę rozpoczął w krakowskim „Życiu”, gdzie prezentował recenzje powieści Wincentego hr. Łosia w 1897 roku.

W 1900 roku Nowaczyński przeniósł się do Warszawy, jednak nie zerwał kontaktu z Krakowem, regularnie uczestnicząc w premierach swoich sztuk. Oprócz współpracy z kabaretem artystów Złoty Balonik (1905-1912), był autorem ciekawego reportażu na temat kabaretu (Igraszki Zielonego Balonika). Po rewolucji 1905-1907, zbliżył się do pozytywistycznych idei oraz promował realizm polityczny i etyzację społeczeństwa. W 1911 roku rozpoczynał kampanię na rzecz uznania Aleksandra Świętochowskiego. Jego kariera dramaturgiczna przyspiesza po debiucie 18 października 1902 roku, kiedy podczas jubileuszu Konopnickiej wystawił przeróbkę jej noweli pt. Miłosierdzie gminy.

W czasie I wojny światowej Nowaczyński był częścią 1 Pułku I Brygady Legionów Piłsudskiego. Po wojnie, jako publicysta, prowadził szereg kampanii prasowych, krytykując swoich rywali w ostrych publikacjach. W 1920 roku, przebrany za niemowę, przekroczył granice Kowieńszczyzny. Jego działalność nie ustawała nawet w trudnych czasach, w 1926 roku brał udział w wydarzeniach na Moście Poniatowskiego, gdzie uczestniczył w rozmowach między Piłsudskim a Wojciechowskim podczas zamachu majowego.

W latach 30. Nowaczyński opublikował szereg prac poświęconych Wielkopolsce, co odzwierciedlało jego zainteresowanie tą regionem. Jego książki, takie jak Warta nad Wartą (1937) czy Poznaj Poznań (1939) poświęcone były głównie kulturze tego obszaru. Wzmianki o jego sympatiach politycznych, w tym fascynacji faszyzmem, znajdują odzwierciedlenie w wielu jego publikacjach. W 1938 roku podróżował do Palestyny, z której rezultatami zapoznał czytelników w cyklu reportaży. Wciąż jednak nie uciekał od kontrowersyjnych poglądów antysemickich, w szczególności w roku 1939, kiedy w „Prosto z Mostu” nawoływał do wypędzenia Żydów oraz do palenia ich książek.

Gdy wybuchła II wojna światowa, przebywał u rodziny w Wojniłowie. Wkrótce po tym, jak udało mu się wrócić do Warszawy, zaangażował się w działania Rady Głównej Opiekuńczej. Wspólnie z Władysławem Zyglarskim oraz Ferdynandem Goetlem stanowili tzw. „grubą trójkę” Komitetu Pomocy dla głodujących pisarzy. W obliczu okupacji, Nowaczyński stał się ofiarą Gestapo, a jego artykuły były często wykorzystywane w niemieckiej prasie. Tragiczne zakończenie jego życia miało miejsce 3 lipca 1944 roku, kiedy to zmarł w szpitalu św. Rocha w Warszawie. Pochowano go na Powązkach, jego pogrzeb miał miejsce 6 lipca tego samego roku.

Jego życie osobiste również nie było proste – Nowaczyński był dwukrotnie żonaty, a z pierwszego małżeństwa z Wiktorią Gottowt (siostrą Heleny Sulimy) miał córkę, Marię, która przyszła na świat 1 maja 1907 roku.

Twórczość

Proza

W twórczości Adolfa Nowaczyńskiego znajduje się wiele znaczących dzieł.

• Małpie zwierciadło (1902),
• Facecje sowizdrzalskie (1903),
• Skotopaski sowizdrzalskie (1904),
• System doktora Caro. Utopia humorystyczna (1927).

Dramaty i komedie

Nowaczyński nie ograniczał się jedynie do prozy, lecz również tworzył dramaty i komedie, które cieszyły się dużym uznaniem.

• Smocze gniazdo (1905),
• Wielki Fryderyk (1910),
• Cyganeria Warszawska (1912),
• Komendant Paryża (1926),
• Wiosna narodów (1929),
• Komedia amerykańska (1931).

Pozostałe

Oprócz powyższych, w dorobku artysty znajdują się również inne interesujące prace.

• Studia i szkice (1901),
• Wizerunek Mikołaja Reja z Nagłowic (1905),
• Wczasy literackie (1905),
• Szkice literackie (1918),
• Góry z piasku (1922),
• Pamflety (1930),
• Plewy i perły (1934),
• Słowa, słowa, słowa (1938).

---

Oceń: Adolf Nowaczyński

---