Czesław Jan Kaden

---

Życiorys

Czesław Jan Kaden był postacią o bogatym dziedzictwie rodzinnym. Był synem ziemianina oraz adwokata Gustawa Adolfa Kadena i Róży z Hupertów. W jego rodzinie można znaleźć wiele znamienitych osób, w tym wnuka weterana powstania listopadowego, Ernesta Leopolda. Jego bliskimi byli także finansista Henryk Ferdynand Kaden, lekarz Kazimierz Kaden oraz Helena Bandrowska – matka pisarzy, takich jak Juliusz Kaden-Bandrowski oraz Jerzy Bandrowski.

Po ukończeniu gimnazjum w Krakowie, Kaden służył w armii cesarskiej i królewskiej. Po zakończeniu służby studiował najpierw medycynę, a następnie ekonomię w Wyższej Szkole Handlowej w Lipsku. Jego talent artystyczny ujawnił się na deskach warszawskiego Teatru Małego w 1908 roku, zdobywając popularność dzięki występom w kabarecie literackim Momus Arnolda Szyfmana, szczególnie na przełomie lat 1909 i 1910. W latach 1910–1913 występował w Teatrze Miejskim we Lwowie, co przyczyniło się do jego rozwoju artystycznego. Jego niezwykły talent mimiczny oraz osobowość sceniczna sprawiły, że określano go mianem „człowieka o gumowej twarzy”.

Po mobilizacji jako oficer rezerwy, w 1915 roku Kaden trafił do rosyjskiej niewoli, którą spędził między innymi w Wiatce i Samarze. Mimo statusu jeńca, nie zaprzestał działalności artystycznej i grał w teatrach polskich oraz rosyjskich. W lipcu 1918 roku, ochotniczo wstąpił do 5 Dywizji Strzelców Polskich, formującej się na Syberii, gdzie działał w zakresie organizacyjnym i werbunkowym. Z jego inicjatywy powstał Teatr Żołnierza Polskiego w Nowonikołajewsku, który występował przed rodakami – zarówno wojskowymi jak i cywilami.

W 1920 roku Kaden był jednym z żołnierzy dywizji, który zdołał uciec przed Agresją Armii Czerwonej do Harbinu. Tam, a także w Szanghaju i innych chińskich miastach, kontynuował swoją karierę artystyczną, grając dla polskich uchodźców. Po zakończeniu wojny, powrócił do Polski przez Marsylię i w latach 1920-1923 mieszkał w Krakowie, gdzie występował w różnych teatrach, takich jak Powszechny, Miejski i Bagatela, a także w kabaretach.

Później kontynuował karierę w Warszawie (Teatr Nowości) oraz Poznaniu, gdzie pracował przez kilka sezonów w poznańskim Teatrze Nowym. Lata 1927–1930 spędził w Bydgoszczy, będąc aktorem i reżyserem w Teatrze Miejskim. Jego praca w teatrze była doceniana, a także zarejestrowana w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto, gdzie w 1934 roku został zweryfikowany jako porucznik rezerwy piechoty.

W ciągu swojego życia artystycznego Kaden został uhonorowany Medalem Niepodległości, przyznanym mu przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego za jego wkład w działalność niepodległościową. Jego życie osobiste również było interesujące. 20 września 1910 roku zawarł związek małżeński z aktorką Adelą Bohuszewicz w kościele św. Mikołaja we Lwowie, a 26 listopada 1911 roku urodziło im się jedyne dziecko, Henri Mathieu Kaden, znany później projektant wnętrz, który zmarł 15 lipca 1976 roku w Montrealu. Jego życie osobiste było obciążone skomplikowanymi relacjami, a po rozwodzie z żoną, Henri i jego matka opuścili Polskę w 1921 roku. W Rosji, 27 stycznia 1918 roku, Kaden ożenił się po raz drugi, w związku z Elżbietą Witt.

---

Oceń: Czesław Jan Kaden

---