Jan Aleksander Gorczyn

Kultura i sztuka

Jan Aleksander Gorczyn, znany również pod nazwiskiem Gorczyński, był postacią niezwykle wszechstronną. Urodził się około 1618 roku w Krakowie i zmarł po 1695 roku.

Gorczyn to nie tylko polski drukarz, ale również wydawca i rytownik. Jego działalność artystyczna obejmowała także techniki sztycharzowskie, co świadczy o jego umiejętnościach w zakresie grafiki i sztuki wizualnej.

Oprócz pracy w dziedzinie druku i grafiki, Gorczyn był również pisarzem dewocyjno-religijnym, co znaczy, że twórczość jego skupiała się na tematyce religijnej. Warto dodać, że interesował się także matematyką i heraldyką, co czyni go postacią o szerokich horyzontach intelektualnych.

Nie można zapomnieć o jego zdolnościach kompozytorskich, które ukazują ogromne zróżnicowanie talentów tej niezwykłej osoby.

Życiorys

Jan Aleksander Gorczyn był synem Urszuli i Piotra, którzy byli mieszczanami z Gorczyna, małej miejscowości nieopodal Poznania. Jego rodzina pierwotnie nosiła nazwisko Ulanowski. W 1634 roku rozpoczął swoją edukację na Wydziale Sztuk Akademii Krakowskiej, jednakże nie zakończył swoich studiów.

W Krakowie zamieszkiwał we własnym domu, gdzie prowadził księgarnię. Z czasem zajął się również drukarstwem, co rozszerzyło zakres jego działalności biznesowej. Dodatkowo, wykazywał zainteresowanie sztycharstwem, co świadczy o jego zdolnościach artystycznych.

W 1647 roku Gorczyn wstąpił w związek małżeński z Dorotą, która prawdopodobnie była córką Jakuba Celesty. Jego życie nie było wolne od problemów; wielokrotnie stawał przed sądem krakowskim zarówno jako powód, jak i pozwany, w różnych sprawach związanych głównie z działalnością edytorską.

W wyniku swoich zobowiązań finansowych, spędził aż 15 miesięcy w więzieniu, od lutego 1683 do kwietnia 1684 roku, z powodu długów. Jan Aleksander Gorczyn zmarł po roku 1695, pozostawiając po sobie ślad w historii Krakowa.

Twórczość

W roku 1647 Jan Aleksander Gorczyn opublikował trzy znaczące dzieła: modlitewnik zatytułowany „Kwiatki liliowe albo modlitwy nabożne”, podręcznik arytmetyki noszący tytuł „Nowy sposób arytmetyki” oraz podręcznik muzyczny „Tabulatura muzyki abo zaprawa muzykalna”. Sześć lat później, w 1653 roku, zaprezentował swoje wybitne dzieło „Herby Królestwa Polskiego”, które wzbogacił autorskimi ilustracjami. Kolejnym osiągnięciem Gorczyna było wydanie, w roku 1661, na zlecenie Jana Kazimierza, a przy współpracy marszałka Łukasza Opalińskiego oraz sekretarza Hieronima Pinocciego, pierwszego polskiego czasopisma „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”, które najpierw ukazało się w Krakowie, a później w Warszawie. Ponadto skomponował utwór muzyczny „Gaude”, który obecnie jest zaginiony. Ostatnie jego publikacje pochodziły z roku 1694.

Ważniejsze utwory

  • Tabulatura muzyki abo zaprawa muzykalna, Kraków 1647, drukarnia W. Piątkowski,
  • Nowy sposób arytmetyki, Kraków 1647, drukarnia K. Schedel,
  • Kwiatki liliowe albo modlitwy nabożne, Kraków 1647, drukarnia Akademicka; kolejne edycje: Gdańsk 1671, Gdańsk 1702, Kalisz 1704, oraz jedna edycja w połowie XVIII wieku,
  • Pamięć o cnotach, szczęściu, dzielności… Władysława IV, Kraków 1648, drukarnia S. Bertutowic,
  • Herby Królestwa Polskiego, Kraków 1653, „Odezwy do czytelnika” przedr. Gazeta Literacka 1822, t. 1.

Prace edytorskie

  • czasopismo Merkuriusz Polski dzieje wszystkie świata w sobie zamykający dla informacjej pospolitej…, wyd.: Kraków (nr 1-27: od stycznia do 4 maja 1661), Warszawa (nr 28-41: od 14 maja do 22 lipca 1661); według Estreichera egzemplarz Biblioteki Zamoyskich – obecnie zaginiony – posiadał wszystkie numery do końca roku 1661; fragment przedrukował W. Taszycki w „Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII wieku”, Lwów 1928; wyd. 2 Warszawa 1955; cały tekst wyd. krytycznie A. Przyboś, Kraków 1960, Biblioteka Wiedzy o Prasie t. 3; tygodnik redagowany głównie przez H. Pinocciego, gdzie Gorczyn pełnił rolę redaktora technicznego i korektora; egzemplarze bardziej kompletne znajdują się w Bibliotece Gdańska PAN, sygn. 7 i nast., N. L. 7820 (nr: 1-10, 12-35, 37-38 i 40-41); Biblioteka Jagiellońska, sygn. Starodruki 311299 (nr 1-38); Biblioteka Publiczna w Warszawie, sygn. Starodruki 506/II (nr: 1-41, 28 w fotokopii); Biblioteka Uniwersytecka we Lwowie, sygn. 207610, I (nr 1-39),

Materiały

  • Liczne dokumenty (m.in. przywilej królewski, dat. Warszawa, 12 stycznia 1647, na drukowanie „Kwiatków liliowych…”; oświadczenie z października 1648 związane z kupnem domu w Krakowie) dostępne są w rękopisach Archiwum Państwowego miasta Krakowa i województwa krakowskiego; a także fragmenty niektórych tekstów podaje J. Lankau w „Prasa staropolska na tle rozwoju prasy w Europie 1513-1729”, Kraków 1960, Biblioteka Wiedzy o Prasie t. 1,
  • tekst oświadczenia przed sądem miejskim krakowskim z 2 lutego 1683 o cesji Jerzemu Romualdowi Schedlowi praw wydawniczych „Herbarza Polskiego” – ogł. J. Lankau w „Prasa staropolska na tle rozwoju prasy w Europie 1513-1729”, Kraków 1960, Biblioteka Wiedzy o Prasie t. 1, s. 160; egzemplarz: Biblioteka Miejska w Gdańsku, Biblioteka Jagiellońska.

Przypisy

  1. Jan AleksanderJ.A. Gorczyn, Pamięc o cnotach, szczęsciu, dzielnosci, naiasnieyszego y niezwyciezonego monarchy Władysława IV, z Bozey łaski Krola Polskiego, Wielkiego Xiążęcia Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego, Inflandzkiego, Smoleńskiego, Czerniechowskiego, Szwedzkiego, Gottow, Wandalow, &c.&c. dziedzicznego krola., 1648 r.

Oceń: Jan Aleksander Gorczyn

★★★★★
Średnia ocena:4.91 Liczba ocen:21