Jan Ekier

---

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Jan Ekier pochodził z rodziny, w której muzyka odgrywała istotną rolę, będąc synem Stanisława (1880–1930), znanego kompozytora muzyki tanecznej i wodewilów. Jego siostra Halina (1915–1962) była utalentowaną pianistką oraz docentem w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie.

Ekier swoją przygodę z grą na fortepianie rozpoczął dzięki prywatnym lekcjom u Olgi Stolfowej w Krakowie, a od 1933 roku kontynuował naukę pod jej okiem w szkole muzycznej im. Władysława Żeleńskiego. Studia kompozycji miał przyjemność odbywać u Bernardina Rizziego. W okresie 1932–1934 studiował muzykologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie kształcił się u Z. Jachimeckiego, a lata 1934–1939 spędził na studiach muzycznych w warszawskim Konserwatorium, ucząc się fortepianu pod kierunkiem Zbigniewa Drzewieckiego oraz kompozycji u Kazimierza Sikorskiego. W latach 1940–1941 rozwijał swoje umiejętności gry na organach, ucząc się od profesora Bronisława Rutkowskiego.

Kariera pianistyczna

Już w wieku nastoletnim Ekier rozpoczął swoją karierę koncertową, w tym czasie często występował w duetach z siostrą Haliną. W 1937 roku zdobył VIII nagrodę na III Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Sukces ten otworzył przed nim drzwi do występów zarówno w Polsce, jak i za granicą. Angażował się w koncerty organizowane przez Ruch Muzyczny, mające na celu propagowanie muzyki na obszarach wiejskich.

W trakcie II wojny światowej aktywnie uczestniczył w koncertach konspiracyjnych oraz spotkaniach patriotycznych. Podczas powstania warszawskiego zagrał około trzydziestu recitalów. Po zakończeniu wojny Ekier wznowił działalność artystyczną, występując w różnych miejscach Europy, Ameryki Południowej oraz Japonii. Wielokrotnie był solistą Orkiestry Filharmonii Narodowej w czasie jej koncertów za granicą, wykonując m.in. utwory Chopina, a także dzieła Bacha, Szymanowskiego i Prokofjewa.

Praca pedagogiczna

Ekier rozpoczął swoją działalność pedagogiczną już w 1933/34 roku, ucząc solfeżu w Szkole Muzycznej im. W. Żeleńskiego w Krakowie. Po wojnie poświęcił się kształceniu nowych pokoleń pianistów. W latach 1946/47 nauczał w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej w Lublinie. Był jednym z współzałożycieli Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Sopocie, a w początkowych latach istnienia pełnił funkcję rektora (1947–1948). W 1953 roku uzyskał tytuł profesora sztuk muzycznych i rozpoczął pracę na Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, gdzie w latach 1964–1972 oraz od 1974 roku był kierownikiem katedry fortepianu. Dodatkowo, w latach 1962–1969 wykładał na Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie.

Ekier był również członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Od 1960 roku prowadził kursy mistrzowskie dla pianistów w takich miastach jak Annecy, Hamburg, Bonn, Kolonia, Darmstadt czy São Paulo. Jego uczniami byli znani pianistki i pianiści, jak Bronisława Kawalla, Piotr Paleczny, Alicja Paleta-Bugaj oraz Yuko Kawai.

W 1995 roku Jan Ekier otrzymał doktorat honorowy Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W 2000 roku przeszedł na zasłużoną emeryturę. Zmarł 15 sierpnia 2014 roku w Warszawie, a jego ciało pochowane zostało 25 sierpnia 2014 roku na cmentarzu Powązkowskim (kwatera e-5-2).

Życie prywatne

Jan Ekier, uznany kompozytor i pedagog muzyczny, był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą małżonką była Danuta Szaflarska, z którą doczekał się córki Marii, urodzonej w 1943 roku. Po zakończeniu tego małżeństwa, związał się z nauczycielką fortepianu, Marią Hanus, która żyła w latach 1923–2007, będąc córką Jakuba. Z tego małżeństwa przyszli na świat synowie: Stanisław, który przyszedł na świat w 1955 roku oraz Jakub, który urodził się w 1961 roku.

Działalność edytorska

Po zakończeniu II wojny światowej, Ekier rozpoczął swoją działalność edytorską jako członek zespołu redakcyjnego «Biblioteki Pedagogicznej» PWM. Współpracował wówczas z takimi osobistościami jak Z. Drzewiecki, J. Hofmann, S. Szpinalski, H. Sztompka i B. Woytowicz. Jego twórczość obejmowała także publikację własnych opracowań utworów wielkiego kompozytora, J.S. Bacha, w tym Inwencji, Suit francuskich i angielskich, Koncertu włoskiego, a także Chromatycznej fantazji i fugi.

Od 1959 roku pełnił zaszczytną funkcję redaktora naczelnego Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina, które miało na celu publikację wszystkich kompozycji Chopina w ich oryginalnym kształcie. W uznaniu za swoje osiągnięcia, otrzymał m.in. Nagrodę Chopinowską w 1998 roku oraz nagrodę specjalną Ministra Kultury w 2004 roku. Dodatkowo, współpracował z Universal Edition, gdzie redagował dzieła, takie jak Impromptus w 1977 roku, Scherzi w 1979 oraz Nocturnes Fryderyka Chopina w serii «Wiener Urtext Edition» w 1980 roku. Ekier był również autorem wielu publikacji poświęconych tematyce chopinowskiej.

Przynależność do organizacji

W latach 1945–1946 Jan Ekier był członkiem prezydium Związku Kompozytorów Polskich, a w latach 1946–1947 pełnił rolę sekretarza zarządu głównego tej organizacji. Należał też do grona założycieli reaktywowanego Związku Zawodowego Muzyków RP oraz SPAM. W okresie 1955–1961 oraz 1972–1976 zasiadał w zarządzie i radzie naukowej TIFC, przyczyniając się do rozwoju organizacji i polskiego życia muzycznego.

Juror konkursów muzycznych

Ekier brał udział jako jurorem w dziewięciu Konkursach Chopinowskich (w latach 1949, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990 oraz 1995), z czego trzykrotnie przewodniczył jury w latach 1985, 1990 i 1995. W 2000 oraz 2010 roku pełnił natomiast rolę honorowego przewodniczącego.

Rola jurora również rozciągała się na międzynarodowe konkursy, w tym te w Budapeszcie w 1956 roku, Lipsku w 1964, Paryżu w 1967, Terni w latach 1971 i 1973, Pradze w 1973, Bolzano w latach 1975 i 1977, Genewie w 1975 i 1986, Seregano w 1977 roku, Monzy w 1980 oraz w Monachium w 1977. Wziął także udział w konkursach w Tel Awiwie (1980), Tokio (1983), Wiedniu (1985), Hamburgu (1987) oraz Fort Worth (1989).

Kompozycje

Jan Ekier, uznany kompozytor, stworzył szereg unikalnych dzieł, które odzwierciedlają jego twórczą wrażliwość. Wśród jego kompozycji na fortepian oraz inne formy muzyczne, znajdziemy różnorodne utwory, które zyskały uznanie. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego najważniejszych dzieł:

• Dwa preludia na fortepian (1932),
• Humoreska na fortepian (1933),
• Straszak balet dziecięcy (1933),
• Śmierć fauna obrazek sceniczny (1933),
• Dwa mazurki na fortepian (1933),
• Kołysanka na fortepian (1933) odznaczony,
• Tempo dnia balet (1934),
• Toccata na fortepian (1935),
• Mazurek na fortepian (1935),
• Suita góralska (wersja I) na orkiestrę kameralną (1935),
• Krakowiak na fortepian (1936),
• Suita góralska (wersja II) na orkiestrę symfoniczną (1937),
• Wariacje i fuga na kwartet smyczkowy (1937),
• Taniec góralski na fortepian (1938),
• Kolorowe melodie na fortepian (1949),
• Koncert fortepianowy (1949),
• Kolorowe melodie na chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1951).

Kompozycje Ekiera przyczyniają się do ożywienia polskiej sceny muzycznej oraz są świadectwem jego talentu i innowacyjności jako kompozytora.

Publikacje

Jan Ekier był wybitnym muzykiem i autorem licznych publikacji, w których dzielił się swoimi przemyśleniami oraz analizami na temat muzyki, zwłaszcza twórczości Fryderyka Chopina. Poniżej znajduje się zestawienie jego znaczących prac w chronologicznym porządku:

• 1936 – J. Ekier, Moje najgłębsze wzruszenie muzyczne, „Muzyka” 1936, z. 1/6,
• 1947 – J. Ekier, Jeszcze o Festiwalu w Pradze, „Ruch Muzyczny” 1947 nr 17,
• 1948 – J. Ekier, Nowa pozycja, „Ruch Muzyczny” 1948 nr 11,
• J. Ekier, Wiosna w Pradze, „Ruch Muzyczny” 1948 nr 13/14,
• 1949 – J. Ekier, Czym jest dla mnie Chopin?, „Ruch Muzyczny” 1949 nr 5/6,
• 1950 – J. Ekier, W dwóchsetną rocznicę śmierci Johanna Sebastiana Bacha, „Muzyka” 1950 nr 2,
• 1952 – J. Ekier, Zagadnienie opracowań akompaniamentów orkiestrowych koncertów fortepianowych Fryderyka Chopina, „Muzyka” 1952 nr 3/4,
• 1954 – J. Ekier, J. S. Bacha Inwencje dwugłosowe w wydaniu PWM, „Muzyka” 1954 nr 3/4,
• 1960 – J. Ekier, Le probleme d’authenticité de six oeuvres de Chopin, „The Book of the First International Musicological Congress devoted to the works of. F. Chopin: 16-22.02.1960”,
• J. Ekier, Nationalupplagen av Chopins verk, „Musikrevy” 1960 nr 6,
• J. Ekier, Chopin – Wydanie Narodowe. Prospekt, Kraków 1960,
• 1964 – J. Ekier, O Wydaniu Narodowym Dzieł Fryderyka Chopina, „Polska” 1964 nr 10,
• 1966 – J. Ekier, Chopin jako pedagog, Zeszyty Naukowe PWSM w Warszawie 1966 nr 1,
• 1968 – J. Ekier, The National Edition of the Works of Frédéric Chopin. Fr. Chopins werke Nationalausgabe, „Polnische Musik” 1968 nr 1,
• 1969 – W. Waliszewska, M. Münz, J. Ekier, Niezwykła nauczycielka muzyki. O Oldze Stolfowej, „Ruch Muzyczny” 1969, nr 19,
• 1970 – Fryderyk Chopin. Ballady – Komentarze źródłowe. Opracował Jan Ekier, Kraków 1970,
• 1972 – Jan Ekier odpowiada na pytania Ruchu Muzycznego, „Ruch Muzyczny” 1972 nr 17,
• 1974 – J. Ekier, Chopin jako pedagog, „Ruch Muzyczny” 1974 nr 10 i 11,
• J. Ekier, Przed IX Konkursem Chopinowskim, „Trybuna Ludu” 1974 nr 41,
• J. Ekier, Opinia, „Ruch Muzyczny” 1974 nr 15,
• J. Ekier, The purpose, scope and character of the national edition, „Polish Music” 1974 nr 3,
• J. Ekier, Wstęp do Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina. Cz. I – Zagadnienia edytorskie, Kraków 1974,
• 1978 – J. Ekier, Das Impromptu cis-moll (op. 66) von Frédéric Chopin, „Neue Zesischrift für Musik” 1978 nr 3,
• 1980 – J. Ekier, Grać Chopina, „Kultura” 1980 nr 8 i nr 9,
• 1983 – J. Ekier, Problemes d’intrerptrétation des oeuvres de Chopin, „Polish Art Studies” 1983 vol. 4,
• 1985 – J. Ekier, Fair play, „Radar” 1985 nr 40,
• J. Ekier, Nie zgubić muzyki. Przed XI Konkursem Chopinowskim, „Rzeczpospolita” 1985 nr 75,
• 1986 – J. Ekier, Jak grał Chopin?, „Rocznik Chopinowski” 1986 nr 20,
• J. Ekier, Zagadnienia pianistyki związane z wyższą warszawską Uczelnią Muzyczną. Materiały z sesji naukowej w 175-lecie Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie. Zeszyt Naukowy AMFC 1986 nr 20,
• J. Ekier, Szturmówka, [w:] Opowieść o piosence. Wspomnienia o piosence z czasów wojny, Warszawa 1986,
• 1988 – J. Ekier, Ostateczny tekst czy ostateczne teksty Chopina? Zagadnienie wariantów, „Rocznik Chopinowski” 1988 nr 20,
• J. Ekier, Historia i teoria interpretacji pianistycznej dzieł Chopina. Dyskusja okrągłego stołu, „Rocznik Chopinowski” 1988 nr 20,
• 1994 – J. Ekier, Frederick Chopin: how did he play?, „Chopin Studies” 1994 nr 4,
• J. Ekier, The final text of Chopin? The problem of variants, „Chopin Studies” 1994 nr 4,
• 1996 – J. Ekier, Julian Fontana jako wydawca 'Oeuvres posthumes’ Chopina: z zagadnień wydawania utworów pośmiertnych Fryderyka Chopina, „Rocznik Chopinowski” 1996/97 nr 22/23,
• 1999 – J. Ekier, Koncepcja edytorska 'Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina’, [w:] Dzieło Chopina jako źródło inspiracji wykonawczych, 1999,
• 2003 – J. Ekier, The reconstruction of the works of Chopin, [w:] Chopin’s work. His inspirations and creative process in the light of the sources, 2003,
• 2005 – J. Ekier, Four communiqués on the work of the National Edition, [w:] Chopin in Performance: History, Theory, Practice, Warsaw 2005,
• 2006 – J. Ekier, Adolf Gutmann: the Second „Great” Copyist of Chopin’s Works, [w:] Chopin in Paris. The 1830s, Warsaw 2006,
• 2012 – Wstęp do Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina. Cz. II. Zagadnienia wykonawcze. Współpraca Paweł Kamiński, Warszawa 2012,
• 2013 – Jan Ekier, Słowo wstępne, [w:] Ewa Sławińska-Dahlig, Adolphe Gutmann. Ulubiony uczeń Chopina, Warszawa 2013.

Ekier znacząco przyczynił się do popularyzacji wiedzy na temat Chopina oraz jego twórczości, zarówno poprzez swoje prace, jak i jako pedagog. Jego publikacje pozostają cennym źródłem dla badaczy i miłośników muzyki klasycznej.

Ordery i odznaczenia

Jan Ekier, wybitny kompozytor, pianista oraz pedagog, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które świadczą o jego znaczącym wkładzie w kulturę i sztukę. Poniżej przedstawiamy listę jego najważniejszych nagród oraz odznaczeń:

• Order Orła Białego, nadany 29 września 2010,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 17 kwietnia 2000,
• Order Sztandaru Pracy II klasy, otrzymany w 1960 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 11 lipca 1955,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 22 lipca 1952,
• Medal 40-lecia Polski Ludowej, nadany w 1984 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955,
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, nadany 9 września 2005,
• Odznaka Honorowa „Zasłużony dla Mazowsza”.

Nagrody i wyróżnienia

Jan Ekier, wybitny przedstawiciel świata muzyki, zdobył liczne nagrody i wyróżnienia na przestrzeni swojej kariery, co potwierdza jego ogromny wkład w rozwój kultury muzycznej w Polsce oraz na świecie.

• Państwowa Nagroda Artystyczna I stopnia (zespołowa) za przygotowanie kandydatów do IV Międzynarodowego Konkursu im. Chopina (1950),
• Nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki (1964, 1974),
• Doktor honoris causa Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie (1995),
• Nagroda Chopinowska przyznana przez Międzynarodową Fundację im. Fryderyka Chopina (1998),
• Nagroda specjalna Ministra Kultury RP (2004),
• Koryfeusz Muzyki Polskiej w kategorii Nagroda Honorowa (2013).

---

Oceń: Jan Ekier

---