Jan Mikołaj Smogulecki

Nauka i edukacja

Jan Mikołaj Smogulecki, który nosił także inne formy swojego nazwiska, takie jak Smogolecki, Smogolenski, Nicolo Smogulec czy Smogulekei, to postać o niezwykłym dorobku. W Chinach był znany jako 穆尼阁 Mù Nígé.

Urodził się w 1610 roku w Krakowie, a zmarł 17 września 1656 roku w Zhaoqing, gdzie pozostawił po sobie ślad jako polski misjonarz.

Był jezuitą, który prowadził działania misyjne, ale także wyróżniał się jako podróżnik, matematyk oraz astronom. Jego wszechstronność w różnych dziedzinach czyni go fascynującą postacią w kontekście historii Polski oraz zbiorowej kultury europejskiej. Identystyczne osiągnięcia w tych różnych aspektach życia nadają mu wyjątkową wartość w historii nauki i misji.

Życiorys

Jan Mikołaj Smogulecki, pochodzący z Krakowa, był synem Macieja, starosty bydgoskiego, oraz Zofii Zebrzydowskiej, córki Mikołaja Zebrzydowskiego. Swoje pierwsze kroki w edukacji stawiał w Kolegium Jezuitów w Braniewie, a następnie kontynuował naukę w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu oraz na uniwersytecie w Fryburgu, gdzie zaledwie w wieku 16 lat opublikował dzieło Sol illustratus ac propugnatus, dotyczące plam słonecznych.

W Rzymie, w Collegium Romanum, uzyskał tytuł doktora filozofii, a po ukończeniu studiów prawniczych na uniwersytecie w Padwie, jego życie nabrało nowych kierunków. W 1631 roku przyjął zaszczytne funkcje dworzanina królewskiego i starosty nakielskiego.

W swoim życiu politycznym wziął udział w wielu sejmikach: poseł na sejm koronacyjny w 1633 roku, a także na sejm w 1634 roku, i nadzwyczajny sejm w 1635 roku. W roku 1634 został wyznaczony na komisarza, odpowiedzialnego za płatności dla wojska, a w kolejnych latach pełnił funkcje deputata do Trybunału Głównego Koronnego.

Mimo obiecującej kariery politycznej, w 1636 roku postanowił zrezygnować i wstąpić do nowicjatu zakonu jezuitów w Krakowie. Zajmował się tam teologią w latach 1638–1640, a następnie udał się do Rzymu, gdzie w 1641 roku przyjął święcenia kapłańskie. W 1642 roku zakończył trzecią probację, a dwa lata później złożył profesję oraz cztery śluby zakonne.

Jego największym pragnieniem był wyjazd na misje w obce tereny, które spełniło się w 1644 roku, kiedy to wyruszył do Batawii, co czyni go prawdopodobnie pierwszym Polakiem na wyspie Jawa. W 1646 roku dotarł do Chin, gdzie w latach 1647–1651 pełnił rolę duszpasterza w prowincji Fujian oraz w mieście Nankin. Tam przekazywał Chińczykom dorobek europejskiej matematyki oraz innych nauk, w tym wiedzę o logarytmach, wcześniej im nieznanych.

Wspólnie z chińskim uczonym Xue Fengzuo (薛凤祚), którego wprowadził w tajniki europejskiej matematyki, wydał dzieło Obliczanie zaćmień według metod zachodnich (天步真原, Tiānbù zhēnyuán). Niektóre źródła podają, iż sam Smogulecki napisał również pracę pt. Mappa mundi elliptica.

W 1653 roku cesarz Shunzhi zezwolił mu na ewangelizację w Mandżurii, wręczając mu list żelazny. Jako misjonarz zyskał szacunek przez swoją wędrówkę po tym kraju, nawracając wiele osób. W 1655 roku osiedlił się w rejonie Kantonu, a następnie na wyspie Hajnan. Niestety, podróż ta okazała się tragiczna, gdyż podczas powrotu do Kantonu zachorował i zmarł.

Twórczość

Dzieła

W dorobku Jana Mikołaja Smoguleckiego znajduje się dzieło zatytułowane Sol illustratus ac propugnatus, które zostało wydane w Fryburgu w 1626 roku dzięki drukarni T. Meyer.

Listy

Wśród jego korespondencji znajduje się również list łaciński, który najprawdopodobniej był adresowany do Generała zakonu T. J. Został on datowany na 2 stycznia 1645 i spisany na Jawie. Polskie tłumaczenie tego dokumentu opublikowano w wydaniu E. Kosibowicza, zatytułowanym „Zapomniany misjonarz polski”, które ukazało się w Przeglądzie Powszechnym w 1929 roku, w tomie 181 na stronach 159–161. Rękopis (kopia) tego listu znajduje się w Bibliotece de Bourgogne w Brukseli pod nr MS. 4169-71.

Utwory o autorstwie niepewnym

W rąk badaczy trafiają także dzieła, których autorstwo jest kwestionowane. Przykładem może być utwór Quinque odae in laudem Sigismundi III, opublikowany w Rzymie w 1629 roku przez drukarnię F. Corbelletti. Warto zauważyć, że Estreicher podaje alternatywny tytuł: Odarum V ad Sigismundum regem. E. Kosibowicz w swoim opracowaniu nosi tytuł Augusto regi Sigismundo III, vigor Poloni Martis victoriam de Otthomanica tyrannide canorans. Utwór ten doczekał się kolejnych wydań, m.in. w zbiorze G. Jonina Lyrica… sive odarum libri IV et epodon I, opublikowanym w Kolonii w 1630 roku. Istnieją także inne wydania, m.in. w Lejdzie (1630?) oraz Paryżu (1635). W Warszawie w 1769 roku dzieło to wydano pod nazwiskiem M.K. Sarbiewskiego w Mathiae Casimiri Sarbiewski S.J. Opera posthuma. Z kolei T. Wall przypisuje je jako utwór M.K. Sarbiewskiego w Mathiae Casimiri Sarbiewski Poemata omnia, wydanym w Starawieści w 1892 roku, a następnie w 1911. K. Zubowski opublikował polski przekład tego dzieła w książce Zebrany wiersz, tom 1, Warszawa 1786, s. 16–44. Również W. Syrokomla umieszcza fragmenty utworu w książce Przekłady poetów polsko-łacińskich epoki Zygmuntowskiej, tom 6, Wilno 1852, w której dodaje dedykację dla Zygmunta III. Fragment listu dedykacyjnego do Zygmunta III, w polskim tłumaczeniu, znalazł się w Dykcjonarzu poetów polskich H. Juszyńskiego, tom 2, Kraków 1820, s. 197–198. Autorstwo tej pracy przypisuje się różnym badaczom, w tym K. Niesieckiemu, H. Juszyńskiemu, W. Syrokomli, J. Brownowi, G. Korbutowi oraz Estreicherowi. M.K. Sarbiewski jest niesłusznie wymieniany przez F. Bohomoleca. Według A.M. Duriniego wstępu do wydania S. Szymonowicza Opera omnia, Warszawa 1772, s. 26; K. Zubowskiego, T. Walla, E. Kosibowicza – prawdopodobnym autorem być może jest Francuz, Gilbert Jonin T.J.

Przypisy

  1. Mikołaj M. Smogulecki, Sol illustratus ac propugnatus, 1627 r.
  2. Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859 r., s. 397.
  3. Jan Dzięgielewski, Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992 r., s. 178.
  4. a b Iłowiecki 1981 r., s. 79.

Oceń: Jan Mikołaj Smogulecki

★★★★★
Średnia ocena:4.72 Liczba ocen:20