Jacek Baluch

---

Życiorys

Jacek Baluch był synem Walentego i Jadwigi. W roku 1957 z powodzeniem zdał maturę w V liceum Ogólnokształcącym im. Augusta Witkowskiego w Krakowie. Następnie kontynuował naukę na studiach slawistycznych oraz polonistycznych, które odbywał na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Uniwersytecie Karola w Pradze. W 1962 roku uzyskał tytuł magistra slawistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, broniąc pracy magisterskiej dotyczącej twórczości Jiříego Wolkera, którą napisał pod okiem Marii Bobrownickiej.

Po uzyskaniu magisterium, Jacek Baluch został studentem doktoranckim w Instytucie Literatury Czeskiej Czechosłowackiej Akademii Nauk. W 1968 roku obronił doktorat z nauk humanistycznych, a jego praca naukowa, zatytułowana Poetyzm. Propozycja czeskiej awangardy lat dwudziestych, ukazała się w formie książki w roku 1969. Ponadto, w 1970 roku zdobył tytuł magistra polonistyki, pracując nad tematem związanym z Adamem Ważykiem, pod kierunkiem Kazimierza Wyki. W 1982 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na Uniwersytecie Jagiellońskim, przedstawiając rozprawę na temat Język krytyczny F.X. Šaldy. W dniu 31 stycznia 2008 roku został uhonorowany tytułem profesora nauk humanistycznych.

Jacek Baluch przez wiele lat pracował jako asystent i adiunkt na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1962–1989, a potem pełnił funkcje docenta oraz na innych stanowiskach profesorskich. Zahamował również kierownicze funkcje w Instytucie Filologii Słowiańskiej, gdzie był zastępcą dyrektora w latach 1984–1986 oraz dyrektorem w latach 2002–2008. Był także kierownikiem Katedry Literatury Czeskiej i Łużyckiej od roku 2001 do 2010, kiedy to przeszedł na emeryturę.

W latach 1973–1974 Jacek Baluch pełnił rolę lektora języka polskiego i czeskiego na Uniwersytecie w Würzburgu. W 1991 roku był wykładowcą na Uniwersytecie Karola w Pradze, a od 1995 roku związał się z Uniwersytetem Opolskim, gdzie zajmował stanowiska profesora w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa oraz w Instytucie Filologii Polskiej. W ramach swojej kariery naukowej wypromował pięcioro doktorów na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz czworo na Uniwersytecie Opolskim, w tym Piotra Gierowskiego oraz Aleksandrę Pająk-Głogiewicz.

Był aktywnym członkiem zarówno czeskiego, jak i polskiego PEN Clubu. Zasiadał w prezydium Komitetu Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk oraz pełnił rolę przewodniczącego Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego i Polsko-Słowackiej Komisji Nauk Humanistycznych. Jego specjalizacją była literatura czeska XX wieku, teoria literatury, teoria przekładu oraz wersyfikacja. Angażował się także w publicystykę kulturalną oraz polityczną dotyczącą Czech, Słowacji i Europy Środkowej. Przetłumaczył na język czeski LokomotywęJuliana Tuwima, określaną jako kongenialną.

W latach osiemdziesiątych Jacek Baluch był aktywnym działaczem NSZZ „Solidarność”. Brał udział w stronie zakładowej tego związku na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1980–1981. Został internowany w Załężu od 31 grudnia 1981 do 7 kwietnia 1982. Władze czechosłowackie interweniowały w jego sprawie z uwagi na jego związki z opozycją w Czechosłowacji. Wspólnie z Krzysztofem Bryniarskim oraz Bogdanem Klichem był współautorem popularnej piosenki z okresu stanu wojennego pt. „Zielona WRONa”. Od 5 kwietnia 1990 do 12 września 1995 piastował stanowisko ambasadora RP w Czechosłowacji i Czechach.

W latach 2017–2018 toczył się proces dotyczący zarzutu tzw. kłamstwa lustracyjnego, które zostało postawione Jackowi Baluchowi w oświadczeniu lustracyjnym złożonym 14 stycznia 2008. W 2017 roku Sąd Okręgowy w Krakowie orzekał, że nie zaistniały przesłanki do współpracy z SB, a po odwołaniu prokuratora IPN w kwietniu 2018, Sąd Apelacyjny w Krakowie potwierdził tę decyzję.

W dniu 22 października 2018 roku w auli Collegium Novum UJ miała miejsce uroczystość odnowienia doktoratu Jacka Balucha. Osobiste życie Jacka Balucha również zasługuje na uwagę – jego żoną była Alicja, z którą miał troje dzieci: Małgorzatę, Wojciecha i Katarzynę. Jego pasją były szachy, które uprawiał z dużym zaangażowaniem.

Po śmierci został pochowany na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, w sektorze H/4/1.

Publikacje

Jacek Baluch jest autorem wielu interesujących publikacji, które mają znaczący wpływ na badania literackie oraz kulturę czeską. Wśród jego prac można znaleźć szereg monografii i antologii, które przyczyniły się do zrozumienia czeskiej poezji awangardowej i współczesnej.

W 1969 roku Baluch opublikował monografię dotyczącą międzywojennej czeskiej poezji awangardowej pt. Poetyzm. Propozycja czeskiej awangardy lat dwudziestych, wydaną we Wrocławiu. W 1982 roku ukazało się jego opracowanie Język krytyczny F.X. Šaldy, które również zdobyło uznanie w Krakowie.

Kolejnym ważnym dziełem jest antologia Czescy symboliści, dekadenci, anarchiści przełomu XIX i XX wieku, opublikowana w 1983 roku w Wrocławiu. Baluch zredagował również Wybór poezji Františka Halasa, wydany w 1975 roku. Istotną pozycją w jego dorobku literackim jest także antologia czeskiej miłosnej liryki średniowiecznej zatytułowana Drzewo się liściem odziewa, która ukazała się w Krakowie w 1981 roku.

Warto również podkreślić, że Baluch zajął się przekładami, w tym powieści Cierpienia księcia Sternenhocha autorstwa Ladislava Klímy oraz Historia Partii Umiarkowanego Postępu (w Granicach Prawa) Jaroslava Haška. Jego prace obejmują także zbiory limeryków. Wspólnie z Piotrem Gierowskim zredagował Czesko-polski słownik terminów literackich, który ukazał się w Krakowie w 2016 roku.

W 2018 roku Baluch wydał quasi-słownik języka czeskiego pt. Powiedz coś po czesku! Igraszki językowo-literackie, co stanowi kolejny krok w jego edukacyjnej działalności. Oprócz wymienionych publikacji, Baluch jest również autorem tomiku własnej poezji, który nosi tytuł Praska ironia i został wydany w 1998 roku.

Odznaczenia i wyróżnienia

Jacek Baluch ma na swoim koncie liczne odznaczenia i wyróżnienia, które świadczą o jego znaczącym wkładzie w rozwój współpracy międzynarodowej oraz działalności naukowej.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 2014 roku, wyróżnia go za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce oraz osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej w dziedzinie literatur słowiańskich,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, zdobyty w 2001 roku, honoruje jego wkład w rozwój polsko-czeskiej oraz polsko-słowackiej współpracy,
• Order Podwójnego Białego Krzyża III klasy, przyznany mu na Słowacji w 1998 roku,
• Medal Za Zasługi I stopnia, który otrzymał w Czechach w 1997 roku,
• Medal „Dziękujemy za wolność”, przyznany w 2017 roku,.

---

Oceń: Jacek Baluch

---