Rafał Malczewski (malarz)

---

Życiorys

Rafał Malczewski, uznawany za istotną postać polskiego malarstwa, ukończył gimnazjum św. Jacka w Krakowie. W latach 1910–1915 zgłębiał wiedzę w Wiedniu, gdzie studiował różnorodne dziedziny, takie jak filozofia, architektura oraz agronomia. Po powrocie do kraju podjął naukę w krakowskiej ASP, a także zdobywał umiejętności malarskie pod okiem swojego ojca w jego atelier. W okresie od 1915 do 1939 roku mieszkał w Zakopanem, gdzie aktywnie uprawiał taternictwo oraz narciarstwo i pełnił rolę ratownika TOPR. W 1917 roku, podczas wspinaczki na Zamarłą Turnię, stracił towarzysza, Stanisława Bronikowskiego, a sam przez całą noc oczekiwał na ratunek, będąc przywiązanym do haka.

W październiku 1917 roku zawarł związek małżeński z Bronisławą Dziadosz, nauczycielką angielskiego, która była od niego starsza o cztery lata. Ich syn, Krzysztof, przyszedł na świat w listopadzie tego samego roku. Uznano, że ich małżeństwo nie było udane, o czym wspominała m.in. Maria Kasprowicz. Para doczekała się dwojga dzieci. W obliczu problemów finansowych Rafał uzyskał wsparcie od swojego ojca, który zakupił willę Marysin, do której wprowadziła się rodzina w 1923 roku.

Rafał Malczewski miał bliskie relacje z wieloma wybitnymi osobistościami swojej epoki, w tym Witkacem, Karolem Szymanowskim oraz Kornlem Makuszyńskim. W 1932 roku wstąpił do Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm” i zajął się projektowaniem scenografii dla Teatru Formistycznego w Zakopanem. W 1938 roku przekazał część swoich prac Muzeum Narodowemu w Warszawie oraz, z powodu trudnej sytuacji finansowej, sprzedawał spuściznę po ojcu.

W obliczu wybuchu II wojny światowej w 1939 roku, Malczewski wraz z Zofią Mikucką uciekł przez Słowację, Budapeszt i Wenecję do Paryża. Otrzymał pomoc materialną z polskiej ambasady, a następnie przez Hiszpanię dotarł do Portugalii, gdzie przebywał przez cztery miesiące. Wczesnym 1941 roku przeniósł się do Brazylii, zamieszkując Rio de Janeiro, gdzie sprzedawał swoje obrazy. Malował akwarelami widoki Rio de Janeiro oraz krajobrazy Parany. W 1942 roku przeprowadził się do Kurytyby, gdzie mieszkał u kuzynki, Marii Bochdan-Niedenthal.

Po uzyskaniu wizy kanadyjskiej dla siebie i Zofii Mikuckiej, dotarł do Ottawy przez Miami i Nowy Jork. W grudniu 1942 roku miał swoją pierwszą wystawę w montrealskim Museum of Art. Przez kolejne lata Malczewski przemierzał Kanadę oraz USA w poszukiwaniu inspiracji do swoich prac. Dzięki wsparciu kanadyjskich kolei miał prawo do bezpłatnych przejazdów dla siebie oraz Zofii. Zimę 1943 roku spędził w Górach Skalistych, co owocowało serią obrazów, które były eksponowane na licznych wystawach między 1944 a 1949 rokiem. Pobyt w Nowym Jorku w 1950 roku przyczynił się do stworzenia wielu dzieł, z których część udało mu się sprzedać.

Pomimo kłopotów ze wzrokiem, Malczewski intensywnie tworzył zarówno w dziedzinie plastyki, jak i literatury. Po zmarłej w 1953 roku żonie, Bronisławie Dziadosz, pojął Zofię Mikucką za żonę. W 1957 roku doznał udaru mózgu oraz częściowego paraliżu, co zmusiło go do ograniczenia techniki malarskiej do akwareli. Wspierało go Radio Wolna Europa oraz rząd Quebecu. W 1959 roku, po zaproszeniu córki Zofii Malczewskiej-Kondrackiej, odwiedził Polskę, jednak, mimo tęsknoty za Zakopanem, nie zdecydował się na stały powrót. W swoich „Wspomnieniach z Polski” opisał podróż oraz swoje przemyślenia.

Od 1961 roku Rafał Malczewski był na utrzymaniu córki i w 1964 roku odbyła się jego ostatnia wystawa w Montrealu. Zmarł w szpitalu w Montrealu i tam został pochowany. W okresie międzywojennym zdobył on renomę i uznanie jako artysta. Prezentował swoje prace na licznych wystawach, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, w tym na Międzynarodowym Biennale w Wenecji w 1932 roku oraz w Berlinie, Helsinkach, Los Angeles, Moskwie i Nowym Jorku. Otrzymał prestiżowe nagrody, w tym złoty laur Polskiej Akademii Literatury i złoty medal na Wystawie Światowej Sztuki i Techniki w Paryżu w 1937 roku za obraz „Wiosna w górach”. Malował różnorodne tematy, od krajobrazów po portrety, a jego specyficzny styl charakteryzował się upraszczaniem form oraz ograniczeniem palety kolorystycznej do podstawowych barw.

Rafał Malczewski był również autorem felietonów, które ukazywały atmosferę Zakopanego w okresie międzywojennym:

• Od cepra do wariata,
• Narkotyk gór. Nowele tatrzańskie (1928),
• Pępek świata. Wspomnienia z Zakopanego (wydane w postaci książkowej w Wydawnictwie LTW).

Wywód genealogiczny

Aby zrozumieć genealogiczne tło Rafała Malczewskiego, warto zapoznać się z poniższą tabelą, która obrazuje kluczowe połączenia rodzinne artysty.

4. Julian Malczewski	_			_		_
	_	_	2. Jacek Malczewski (ur. 1854, zm. 1929)
5. Maria Korwin-Szymanowska (zm. 1898)	_	_		_	_
	_			_	_	1. Rafał Malczewski (ur. 1892, zm. 1965)
6. Fortunat Gralewski				_	_
	_	_	3. Maria Gralewska	_	_
7. Maria (zm. po 1913)	_	_		_
	_

---

Oceń: Rafał Malczewski (malarz)

---