Krystyna Grzybowska (pisarka)

---

Życiorys

Córka historyka prawa oraz rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, Stanisława Estreichera, i Heleny Longchamps de Berier, Krystyna Grzybowska uczyła się w Gimnazjum Urszulanek w Krakowie. Na Wydziale Filozoficznym UJ studiowała filozofię oraz polonistykę. Swoją twórczą karierę zainaugurowała w 1924 roku, publikując pierwszy tekst w „Bluszczu”. Rok później przebywała w Szwajcarii, Włoszech oraz Francji w ramach rehabilitacji zdrowotnej.

Po powrocie z zagranicznych wojaży, Grzybowska rozpoczęła pracę jako przedszkolanka. Już od 1932 roku była aktywna jako krytyk teatralny, publikując artykuły w krakowskim dzienniku „Czas”. Dwa lata później przejęła redakcję samodzielnego dodatku „Przegląd Artystyczno-Literacki”, który ukazywał się co dwa tygodnie pod nazwą „Przegląd Teatralny”. W 1933 roku zaskoczyła publikacją kontrowersyjnej mistyfikacji literackiej zatytułowanej Nieznany list Juljusza Słowackiego, która trafiła do zbiorowego wydania dzieł poety, pomyłkowo włączona przez Tadeusza Piniego.

Równocześnie, Grzybowska angażowała się w działalność Komisji Teatralnej Miasta Krakowa oraz współpracowała z krakowską rozgłośnią Polskiego Radia, tworząc wiele słuchowisk. W 1935 roku odbyła podróż teatralną po Bałkanach, prezentując przedstawienie autorstwa Ludwika Hieronima Morstina, Mikołaj Kopernik.

Na początku II wojny światowej, Grzybowska wraz z rodziną została wysiedlona z mieszkania położonego przy Pl. Szczepańskim w Krakowie. Wkrótce potem straciła oboje rodziców – ojciec, aresztowany podczas Sonderaktion Krakau, zmarł w obozie Sachsenhausen w grudniu 1939 roku, matka zaś zmarła niedługo później. W tym trudnym czasie Grzybowska była często z rodziną w pałacu Morstinów w Pławowicach, gdzie ukrywał się wiele uchodźców. Wspierała Radę Główną Opiekuńczą oraz organizowała pomoc dla wojennych wysiedleńców z Warszawy.

Po zakończeniu wojny, Grzybowska pracowała w redakcji „Listów z Teatru”, jednocześnie tworząc popularne sztuki teatralne, takie jak Promieniści (1946) – skupiająca się na Mickiewiczu, Maryli i Puttkamerze, A działo się to w zapusty (1949) – o Edwardzie Dembowskim, Spotkanie w Tatrach (1950), Sprawa Marty (1954) oraz Szałas, publikowana w Dialogu nr 12 w 1957 roku. W późniejszych latach zafascynowała się różnorodnymi formami prozy, w tym literaturą dla dzieci i młodzieży.

Śmierć przerwała prace nad jej opus magnum – Kroniką rodzinną rodu Estreicherów, która ukazała się pośmiertnie w 1969 roku. Inspiracją do tej biograficznej powieści, która początkowo planowana była jako Gdzie cytryna dojrzewa, stała się korespondencja oraz dzienniki rodzinne jej ojca, Stanisława Estreichera, które zamierzał przeznaczyć jako materiał literacki dla córki. W maszynopisie pozostała również inna jej powieść biograficzna pod tytułem Sokoliki, poświęcona młodości i rodzinnej wsi jej babki Wandy z Dybowskich Longchamps de Berier (1842-1915), członkini Stowarzyszenia im. Klaudyny Potockiej, znanego jako lwowskie Klaudynki.

Życie prywatne

Krystyna Grzybowska była wnuczką niezapomnianego historyka literatury Karola Estreichera (st.), a także siostrą innego znanego historyka sztuki, Karola Estreichera (mł.). Jej życie osobiste zmieniało się po 1927 roku, kiedy to zawarła związek małżeński z prawnikiem Konstantym Grzybowski.

W wyniku tego małżeństwa przyszły na świat dwie pociechy: syn, Stanisław Grzybowski, który również zajął się karierą w dziedzinie historii, oraz córka Teresa, która wyszła za pisarza Macieja Słomczyńskiego.

Krystyna była prawdziwą miłośniczką Tatr, co podkreślało jej zamiłowanie do natury i piękna górskich krajobrazów. Pożegnano ją z wielką czcią, spoczywa bowiem na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w rodzinnej nekropolii, w kwaterze Ba.

Twórczość

Krystyna Grzybowska jako utalentowana pisarka stworzyła wiele dzieł, które do dziś pozostają w pamięci czytelników. W jej bogatej twórczości znajdziemy zarówno reportaże, jak i powieści, które odkrywają różne aspekty życia i kultury.

• Penelopa i mandarynki: Reportaż z podróży po Grecji, Nasza Księgarnia, Warszawa, 1959,
• Zuzia (powieść autobiograficzna), Nasza Księgarnia, Warszawa, 1960, 1962, 1968,
• Julian czyli O końcu świata: Żart z pewnym sensem (powieść fantastyczna), Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1961,
• I ja i Franuś (powieść z motywami autobiograficznymi), Nasza Księgarnia, Warszawa, 1962, 1982,
• Kronika rodzinna, 1969, Ossolineum, Wrocław (ponownie wydana przez Wydawnictwo Literackie w 1999 i 2010 pod tytułem Estreicherowie: Kronika rodzinna, bogato ilustrowana, zaopatrzona w tablicę genealogiczną rodziny Estreicherów).

Wszystkie te prace nie tylko ukazują jej talent pisarski, ale także osobiste doświadczenia i związki z historią oraz kulturą. Krystyna Grzybowska z pewnością pozostawiła trwały ślad w polskiej literaturze.

---

Oceń: Krystyna Grzybowska (pisarka)

---