Stefan Zwoliński

---

Życiorys

Stefan Zwoliński od najmłodszych lat przejawiał pasję do Tatr. W okresie 1913-1917, wspólnie z bratem Tadeuszem, eksplorował szereg jaskiń, takich jak Zimna, Magurska, Mylną, Raptawicką oraz Kasprowa Niżnia, odkrywając jednocześnie nowe korytarze. W tym samym czasie zafascynował się fotografią oraz narciarstwem. W wieku czternastu lat postanowił ochotniczo dołączyć do Legionów Polskich, gdzie, w stopniu sekcyjnego, pełnił rolę instruktora w I Kompanii Narciarskiej, służąc w Karpatach.

Po siedmiu miesiącach musiał jednak zrezygnować z tej służby ze względu na zapalenie płuc. W latach 1916-1917 był ochotnikiem w Tatrzańskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym. W 1917 roku zdał maturę w Zakopanem, a następnie ponownie wstąpił do wojska. Rok później zaczął studia na Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie, jednak musiał je przerwać, by powrócić do armii. Od 1920 roku studiował mechanikę na Politechnice Warszawskiej, lecz po trzech latach przerwał naukę z powodu choroby ojca, która zmusiła go do prowadzenia rodzinnej księgarni.

W 1921 roku Stefan ponownie zaczął angażować się w działalność speleologiczną, a w 1923 roku był jednym z założycieli Koła Grotołazów, pierwszej organizacji skupiającej amatorów jaskiń tatrzańskich. Przez wiele lat, od 1924 do 1950, zarządzał wspólnie z bratem księgarnią ojca (Leonarda), w tym przez pewien czas również jej filią w Zakopanem. To był okres intensywnego rozwoju jego pasji fotograficznej, a wiele zdjęć publikowanych było w formie pocztówek przez księgarnię Zwolińskich. Stefan bierze też aktywny udział w wystawach i konkursach, zdobywając liczne nagrody i wyróżnienia.

Jego zainteresowania wykraczały poza Polskę – interesował się również Ameryką Północną, Słowacją, Bułgarią, Jugosławią oraz Kaukazem. Od 1929 roku kontynuował badania jaskiniowe, część z nich była wspierana finansowo przez Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. Odkrył nowe partie jaskiń, w tym w Zimnej, Miętusiej oraz Kasprowej Niżniej. Eksplorował również Jaskinię Bystrej i regularnie przeszukiwał tereny krasowe w Tatrach Zachodnich, jednak nie publikował swoich odkryć, co skutkowało ich ponownym „odkrywaniem” przez innych badaczy w późniejszych latach.

W czasie II wojny światowej Zwoliński został aresztowany przez gestapo i spędził kilka miesięcy w więzieniu w hotelu „Palace”. Po wyjściu z aresztu, prowadził ograniczone badania nad jaskiniami, gromadząc materiały do Inwentarza jaskiń tatrzańskich, którego jednak nigdy nie ukończył. W 1948 roku, dzięki funduszom z ministerstwa komunikacji, rozpoczął większe badania. W tym okresie również zaczął pracować w Polskim Towarzystwie Tatrzańskim (później PTTK), gdzie przewodził pracom Kierownictwa Badań Jaskiniowych. Doprowadził do udostępnienia jaskini Mylnej i Mroźnej dla ruchu turystycznego.

Przez kilka miesięcy był również pracownikiem naukowym Muzeum Ziemi, gdzie prowadził badania nad hydrologią oraz genezą jaskiń. W 1955 roku dołączył do Zespołu Historii Górnictwa i Hutnictwa Tatrzańskiego przy Zakładzie Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk, przyczyniając się do odkrycia ruin hutniczych na polanie Stare Kościeliska oraz w Dolinie Lejowej i Chochołowskiej. Przez wiele lat pracował także w Tatrzańskim Parku Narodowym, angażując się w turystykę, a później jako członek Rady TPN. Brał również udział w Zarządzie TOPR i był przewodniczącym GOPR-u w latach 1952-1956. Działał także w Lidze Ochrony Przyrody.

Stefan Zwoliński aż do osiemdziesiątego roku życia zwiedzał nowe jaskinie tatrzańskie oraz regularnie wędrował po Tatrach. Zmarł dwa lata później po długotrwałej chorobie serca, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na Starym Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Jego wkład w rozwój badań jaskiniowych oraz ochronę przyrody został doceniony wieloma nagrodami, w tym Złotym Krzyżem Zasługi, odznakami PTTK oraz GOPR-u. Był honorowym członkiem PTTK, Speleoklubu Warszawskiego, a także uczestniczył w wyprawie Sekcji Grotołazów Wrocław w 1959 roku do jaskiń masywu Triglavu w Alpach Julijskich.

Odkrycia jaskiniowe

Stefan Zwoliński jest znany z licznych odkryć jaskiniowych, które miały istotny wpływ na rozwój speleologii w Polsce. Wspólnie z bratem Tadeuszem odkrył Jaskinię Bystrej oraz Mroźną, współpracując w tym przypadku z Tadeuszem Zahorskim. Jego działalność obejmowała również eksplorację takich miejsc jak Dziura nad Wapiennikiem oraz wiele innych obszarów jaskiniowych.

Jednym z jego kluczowych osiągnięć było odkrycie znacznych partii Jaskini Zimnej, gdzie wcześniej znano jedynie 127-metrowy korytarz. Ponadto, przyczynił się do poznania nowych obszarów w innych jaskiniach, takich jak: Mylna, Kasprowa Niżnia, Magurska, Wodna pod Pisaną, Kalacka i Lodowa w Ciemniaku.

Publikacje

Stefan Zwoliński zyskał uznanie jako autor książek i artykułów, które znacząco wzbogaciły literaturę o Tatrach oraz speleologii. Jego najbardziej znane dzieło to „W podziemiach tatrzańskich”, które zajmuje się tajemniczymi zakątkami górskich jaskin. Warto również wspomnieć, że był on współautorem „Przewodnika po Tatrach i Zakopanem”, który służył wielu turystom jako nieocenione źródło informacji.

W jego dorobku znajdziemy liczne artykuły publikowane w fachowych czasopismach. W szczególności, wiele z nich ukazało się w piśmie „Wierchy”, które jest znane w środowisku miłośników górskich wędrówek. Poza tym, Zwoliński publikował również w „Dzienniku Polskim”, a jego prace można znaleźć w kilkunastu innych tytułach, co świadczy o jego wszechstronności i szerokim zasięgu.

---

Oceń: Stefan Zwoliński

---