Tadeusz Grzesło

---

Dzieciństwo i dwudziestolecie międzywojenne

Urodził się jako syn Antoniego Grzesły (1875-1941), który był kawalerzystą, brał udział w I wojnie światowej, a także pracował jako krawiec oraz angażował się w działalność spółdzielczą i związkową. Jego matka, Antonina z d. Mirocha (1887-1970), była pracownicą fabryki cygar. Tadeusz miał dwóch braci: Mariana, znanego pod pseudonimem „Nycz” (1913-1997), który pracował jako technik elektromechanik, a także brał udział w kampanii wrześniowej w 20 pp, był sierżantem Armii Krajowej oraz aktywnym działaczem harcerskim, oraz Stefana, którego pseudonim brzmiał „Ciateko” i który urodził się w 1926 roku. Stefan był mistrzem elektromonterem i członkiem Szarych Szeregów, a podczas II wojny światowej przebywał w obozie pracy w Niemczech. Po wojnie służył jako porucznik Wojska Polskiego i był podharcmistrzem.

Tadeusz rozpoczął swoją edukację w Szkole Powszechnej im. św. Mikołaja w Krakowie, gdzie w 1933 roku zakończył naukę w siódmej klasie. W tym okresie rozpoczął swoją przygodę z harcerstwem, dołączając najpierw do gromady wilcząt, a następnie w 1933 roku do 11 Krakowskiej Drużyny Harcerzy. W latach 1936/1937 oraz 1937/1938 kontynuował naukę w Seminarium XX. Salezjanów w Jaciążku, znajdującym się w pobliżu Makowa Mazowieckiego w powiecie przasnyskim, a w 1938/1939 uczył się w Daszawie, w powiecie Stryj. W okresie od września 1936 roku do sierpnia 1938 był członkiem 40 Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej, a następnie dołączył do próbnej drużyny w Daszawie, gdzie pełnił rolę zastępowego.

Podczas swojej drogi harcerskiej ukończył kurs drużynowych w Hufcu Stryj i uzyskał stopnie drużynowego po próbie oraz Harcerza Orlego. Po powrocie do Krakowa, w lipcu 1939 roku pełnił funkcję zastępowego w 9 Podgórskiej Drużynie Harcerskiej podczas obozu w Chełmcu Polskim, koło Nowego Sącza.

II wojna światowa

W okresie od 16 sierpnia do 6 września 1939 roku Tadeusz Grzesło aktywnie uczestniczył w działaniach krakowskiego Pogotowia Harcerzy, pełniąc rolę łącznika komendanta, hm. dr Władysława Szczygła. Oprócz tego, był drużynowym grupy harcerskiej przy Komitecie Blokowym LOPP. Grupa ta miała za zadanie przygotowanie kwartału kamienic na wypadek ataku lotniczego, a w skład jej działań wchodziło sformowanie posterunku sanitarnego przez dziewczęta uczestniczące w projekcie. W dniach od 28 sierpnia do 6 września harcerze wspomagali obsługę działka przeciwlotniczego, które znajdowało się na dachu budynku Szkoły Powszechnej im. Świętego Mikołaja, a także zajmowali się transportowaniem rannych osób do szpitali.

Już od początku okupacji Tadeusz włączył się w działalność konspiracyjną harcerzy. W grudniu 1939 roku objął stanowisko drużynowego w nowopowstałej drużynie Szarych Szeregów „Bellafenita”, która składała się z trzech zastępów. Ta grupa angażowała się w działania związane z samokształceniem, organizacją życia kulturalnego poprzez przedstawienia, a także przysposobienie wojskowe oraz różnorodne zajęcia harcerskie. W czasie swojej działalności, „Bellafenita” brała udział w kolportażu wydawnictw konspiracyjnych, prowadziła wywiad, oraz organizowała przerzut osób zagrożonych aresztowaniem w kierunku Węgier.

W okresie przełomu 1940/1941 Tadeusz uczestniczył w akcjach małego sabotażu, prowadzonych pod kryptonimem „Victoria”. W latach 1939–1941 pracował dorywczo w firmie „Solvay” jako pomocnik murarski oraz inkasent. Jednocześnie ukończył kurs handlowo-biurowy. Niestety, 28 maja 1941 roku został aresztowany. Po krótkim pobycie w obozach przejściowych, od czerwca 1941 roku stał się więźniem obozu pracy przymusowej przy Hucie Hohenzollern w Laucherthal w Badenii-Wirtembergii. Po nieudanej próbie ucieczki, przebywał kolejno w więzieniach w Wiedniu, Salzburgu, Monachium, Ulm i Stuttgarcie. Po zwolnieniu z więzienia, ponownie trafił do obozu w Laucherthal, jednak 13 października 1942 roku udało mu się uciec i wrócić do Krakowa.

Tadeusz powrócił do pracy konspiracyjnej, a od stycznia 1943 do lipca 1944 roku pełnił funkcję zastępcy dowódcy pocztu III Odcinka „Granit” Zgrupowania „Żelbet” AK. W tym czasie pracował w miejskim ośrodku zdrowia, a także uczestniczył w kursie dywersji i małego sabotażu, a później w kursie dla podoficerów piechoty, co zaowocowało uzyskaniem stopnia kaprala. W swojej działalności brał udział w akcjach „N” i „M”, „October”, oraz „Dożynki u Franka”, a także w przygotowywaniu i kolportażu ulotek satyrycznych. Zajmował się również kierowaniem wywiadem wojskowym oraz organizowaniem akcji sabotażowych na terenie PKP, w tym Parowozowni na Dworcu Głównym. Również uczestniczył w rozpoznaniu przed przeprowadzeniem akcji „Luty”, mającej na celu próbę odbicia pułkownika J. Spychalskiego.

W trakcie tych przygotowań, 26 maja 1944 roku, patrol AK zastrzelił dwóch policjantów. W odpowiedzi Niemcy, w dniu 27 maja 1944 roku, przeprowadzili egzekucję na 40 żołnierzach podziemia, więźniach w Montelupich. Tadeusz Grzesło zdołał przeprowadzić obserwację tej egzekucji oraz zidentyfikować część ofiar.

Po rozbiciu oddziału wskutek aresztowań, od lipca 1944 do 18 stycznia 1945 roku, objął stanowisko drużynowego 3 drużyny „Wrzos” w 14 kompani 5 baonu Zgrupowania „Żelbet”. W dniu 11 listopada 1944 roku awansował na stopień plutonowego. W grudniu 1944 roku zorganizował pięcioosobową grupę swoich podkomendnych, która działała w ramach akcji „NIE” i na polecenie dowództwa, wprowadzili ją pod koniec stycznia 1945 roku do organizującego się Związku Walki Młodych (ZWM).

Okres powojenny

W okresie między lutym a majem 1945 roku Tadeusz Grzesło pełnił ważną rolę w organizacji młodzieżowej, kierując grupą operacyjną w Zarządzie Wojewódzkim ZWM. W tym czasie stworzył pierwszy młodzieżowy zespół artystyczny, znany jako Teatr Ziemi Krakowskiej ZWM. Ponadto, działał jako instruktor w Wydziale Organizacyjnym Komendy Chorągwi Harcerzy w Krakowie.

Po zakończeniu swoich zadań w Krakowie, w dniu 28 maja 1945 roku, dołączył do grupy operacyjnej Bolesława Drobnera, z którą udał się do Wrocławia. Tam skupił wokół siebie zespół nastolatków, organizując ich w grupę operacyjną ZWM. Już 27 lipca 1945 roku został przewodniczącym Zarządu Miejskiego ZWM we Wrocławiu, funkcję tę sprawował do stycznia 1946 roku. Równocześnie, rozpoczął działalność harcerską, gdzie wspólnie z phm Edwardem Emilskim zorganizował, od 29 lipca 1945 roku, szkoleniowy oboz harcerski na terenach miejskich gazowni.

Od 11 sierpnia 1945 roku Tadeusz Grzesło został członkiem Komitetu Organizacyjnego ZHP, a 7 października tego samego roku objął funkcję zastępcy komendanta. Już 20 grudnia 1945 roku pełnił obowiązki Hufcowego, a od 10 lutego 1946 roku stał się hufcowym I Hufca Harcerzy we Wrocławiu. Na początku 1946 roku uzyskał stopień Harcerza Rzeczypospolitej, a także zainicjował kurs dla drużynowych oraz oboz wędrowny szlakiem „Orlich Gniazd”, którym kierował do 10 listopada tego samego roku. Działalność harcerska w tym okresie skupiła się głównie na wspieraniu szkół w organizacji normalnych zajęć oraz integracji dzieci i młodzieży z różnych środowisk.

1 września 1945 roku Tadeusz Grzesło rozpoczął pracę w milicji, w stopniu szeregowego. Po ujawnieniu swojej działalności w marcu 1947 roku przed organami WUBP we Wrocławiu, miesiąc później został zwolniony z tej służby. W konsekwencji, poddano go inwigilacji przez służby bezpieczeństwa, która trwała do 1952 roku.

Po przerwie w zatrudnieniu, we wrześniu 1947 roku podjął pracę w Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci we Wrocławiu, gdzie już od 1945 roku był inspektorem organizacyjnym. W tym czasie pełnił funkcję kierownika referatu w Delegaturze Dolnośląskiej, a następnie pracował jako inspektor Zarządu Wojewódzkiego do kwietnia 1952 roku.

W latach 1947-1948 ukończył Specjalne Kursy Pedagogiczne organizowane przez Ministerstwo Oświaty. W 1947 roku otrzymał tytuł podharcmistrza, a od listopada tego samego roku, będąc instruktorem Dolnośląskiej Chorągwi Harcerzy, kolejno pełnił funkcje zastępcy komendanta oraz kierownika referatu Harcerskiej Służby Informacyjnej, a także komendanta Hufca Wrocław-Zachód w okresie od 2 lutego 1948 do 2 marca 1949 roku.

Rok 1952 przyniósł powrót Tadeusza Grzesły do Krakowa, gdzie objął stanowisko inspektora organizacyjnego w Zarządzie Wojewódzkim TPD. Od września 1956 roku pełnił rolę instruktora lustracyjnego w drużynach szkolnych w Wojewódzkiej Komendzie OHPL w Krakowie. Następnie, od grudnia 1956 do października 1958 roku, pracował jako instruktor Wydziału Organizacyjnego krakowskiej Komendy Chorągwi Harcerstwa, a 1 listopada 1959 roku uzyskał stopień harcmistrza.

W okresie od października 1958 do października 1961 roku Tadeusz Grzesło był komendantem Hufca Kraków-Grzegórzki, po czym do kwietnia 1963 roku pełnił rolę kierownika Referatu Starszoharcerskiego w komendzie tego hufca, a następnie ponownie objął stanowisko komendanta hufca Kraków-Grzegórzki od maja do października 1963 roku. W tym czasie aktywnie uczestniczył także w pracach Chorągwianej Komisji Dyscyplinarnej.

W 1962 roku Tadeusz Grzesło rozpoczął pracę w III Wydziale PAN w Krakowie, gdzie zajął stanowisko dyrektora biura w Zarządzie Głównym PTMA oraz redakcji „Uranii”. 22 lipca 1970 roku nadano mu honorowy stopień Harcmistrza Polski Ludowej. Jako szef Sztabu Akcji „Operacja 1001-Frombork” (1969-1973) oraz członek Chorągwianej Komisji Kształcenia i Stopni Instruktorskich, a także szef Chorągwianego Sztabu Obchodów 500. Rocznicy Urodzin Mikołaja Kopernika, w znaczący sposób wpłynął na rozwój harcerstwa. Po przejściu na emeryturę w czerwcu 1979 roku, kontynuował swoją działalność, zostając członkiem Komisji Historycznej Krakowskiej Komendy Chorągwi ZHP. Od 1992 roku piastował funkcję przewodniczącego Harcerskiego Kręgu Seniorów-Kombatantów, a od 2005 roku był honorowym przewodniczącym tej organizacji.

Współpracował aktywnie z Komisją Historyczną Wrocławskiej Chorągwi ZHP oraz redakcją „Słownika biograficznego instruktorów harcerskich Dolnego Śląska 1945-1990”. W roku 2004 otrzymał stopień podporucznika rezerwy.

Życie prywatne

W dniu 10 kwietnia 1944 roku, Tadeusz Grzesło połączył swoje życie z Władysławą Panek, która urodziła się w 1921 roku. Władysława była mistrzem krawieckim, a także nauczycielem zawodu oraz podharcmistrzynią. W ich związku przyszedł na świat dwóch synów:

• Andrzej, który urodził się w 1944 roku i związał swoją karierę z techniką górniczą oraz geodezją, pełniąc także rolę podharcmistrza,
• Czesław, urodzony w 1952 roku, który z wykształcenia jest technikiem kolejnictwa.

Śmierć i pogrzeb

27 sierpnia 2007 roku, Tadeusz Grzesło odszedł w Krakowie. Jego pogrzeb odbył się 4 września 2007 roku, podczas którego został uroczyście pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Ordery, odznaczenia i medale

Tadeusz Grzesło jest uhonorowany wieloma odznaczeniami, które odzwierciedlają jego znakomite osiągnięcia oraz zaangażowanie w różnorodne dziedziny działalności społecznej i kulturowej. Poniżej przedstawiamy listę medali i odznaczeń, które otrzymał na przestrzeni lat:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2005) za wybitne zasługi w działalności na rzecz odnowy zabytków Krakowa,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1983),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975),
• Złoty Krzyż Zasługi (1959),
• Krzyż Partyzancki (1985),
• Krzyż Armii Krajowej (1977),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1974),
• Medal Wojska (1948-czterokrotnie),
• medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” (1988),
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1958),
• Medal Rodła (1988),
• Medal Komisji Historycznej Krakowskiej Chorągwi ZHP (2007),
• Złoty Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” (1969),
• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” z „Rozetą z Mieczami” (1988),
• Odznaka „Honoris Gratia” miasta Krakowa (2006),
• Odznaka Grunwaldzka (1958),
• Odznaka „Pioniera Wrocławia”,
• Odznaka „Budowniczego Wrocławia”,
• Odznaka „Zasłużony dla Chorągwi Wrocławskiej”.

---

Oceń: Tadeusz Grzesło

---