Tadeusz Isakowicz-Zaleski

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Tadeusz Isakowicz-Zaleski przyszedł na świat w Krakowie w 1956 roku. Jego ojcem był filolog Jan Zaleski (1926–1981), a matką polska Ormianka, Teresa Zaleska, z domu Isakowicz (1932–2011). W rodzinie panowała atmosfera sprzyjająca nauce i kulturze, co z pewnością miało wpływ na jego późniejszą drogę życiową. Miał dwie siostry, bliźniaczki: Danutę i Joannę, które przyszły na świat w 1958 roku. W tym czasie, będąc uczniem liceum, Tadeusz związał się z ruchem oazowym, co stanowiło początek jego zaangażowania w życie duchowe oraz społeczne. Po ukończeniu szkoły średniej podjął ważną decyzję o wstąpieniu do Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie.

W 1975 roku, jako kleryk, został powołany do odbycia służby wojskowej w Brzegu. Podczas pobytu w seminarium, na początku lat 80., włączył się w działalność podziemną, współredagując pismo „Krzyż Nowohucki”. Jego debiut literacki miał miejsce w 1977 roku na łamach „Tygodnika Powszechnego”, co zapewne wzmocniło jego wolę do walki o prawdę i sprawiedliwość. Od 1980 roku Tadeusz aktywnie wspierał działalność NSZZ „Solidarność”, a pod okiem ks. prof. Bolesława Kumora napisał pracę magisterską.

W latach 1981–1983 odbywał praktyki diakonatu w parafii w Chrzanowie, Rajczy oraz w Krakowie-Woli Justowskiej. W dniu 22 maja 1983 roku przyjął święcenia kapłańskie w Katedrze Wawelskiej z rąk kard. Franciszka Macharskiego.

Działalność opozycyjna

W trakcie lat 80. XX wieku, Tadeusz Isakowicz-Zaleski odprawiał msze za ojczyznę w kościele św. Maksymiliana Kolbe w Krakowie, gromadząc rzesze mieszkańców Nowej Huty. Od 1982 do 1991 roku kierował XIV grupą Krakowskiej Pieszej Pielgrzymki na Jasną Górę, która była miejscem spotkań dla antykomunistycznych działaczy związanych z NSZZ „Solidarność”. Publikował artykuły pod pseudonimami w prasie podziemnej, takiej jak „Spotkania”, „Hutnik” czy „Biuletyn Informacyjny Hutników”. Jego teksty podejmowały ważne tematy, takie jak przymusowa służba wojskowa kleryków, Kresy Wschodnie, Polacy w ZSRR oraz problemy związane z Kościołem greckokatolickim.

Tadeusz doświadczył represji ze strony Służby Bezpieczeństwa, w tym brutalnych pobić przez ich funkcjonariuszy. Pierwszym takim incydentem było brutalne pobicie w Wielką Sobotę w jego rodzinnej kamienicy przy ul. Zyblikiewicza. Drugie, ciężkie napadnięcie miało miejsce 4 grudnia w klasztorze Córek Bożej Miłości na Woli Justowskiej, gdzie SB działało przebrane za sanitariuszy. Jego osobista historia stała się podstawą scenariusza filmu „Zastraszyć księdza” reżyserii Macieja Gawlikowskiego, który zadebiutował w 2006 roku.

W 1988 roku Tadeusz wziął udział w strajku jako duszpasterz robotników w Hucie im. Lenina. Oprócz tego, zaangażował się w działalność dobroczynną, szczególnie pomagając osobom niepełnosprawnym. W 1987 roku był współzałożycielem Fundacji im. Brata Alberta, która zajmowała się wsparciem osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi, prowadząc 36 placówek w Polsce.

Śmierć

Tadeusz Isakowicz-Zaleski odszedł 9 stycznia 2024 roku w Chrzanowie po zmaganiach z chorobą nowotworową (rak prostaty). Informację o jego śmierci przekazało stowarzyszenie Wspólnota i Pamięć. W dniu 18 stycznia Sejm RP uczcił jego pamięć minutą ciszy. Uroczystości pogrzebowe rozpoczęły się w środę 17 stycznia modlitwą przy zmarłym w kościele pw. św. Brata Alberta w Radwanowicach. Następnego dnia, po mszy pogrzebowej, duchowny został pochowany na cmentarzu w Rudawie.

Działalność duszpasterska

W 1983 roku Tadeusz Isakowicz-Zaleski otrzymał święcenia kapłańskie, a jego dalsza nauka prowadziła go do słynnego Papieskiego Kolegium Ormiańskiego w Rzymie. Niezwykłym wyzwaniem okazało się dla niego uzyskanie paszportu; trzykrotnie jego próby kończyły się niepowodzeniem z uwagi na jego zaangażowanie w działalność podziemnej Solidarności. Poświęcił się duszpasterstwu, wspólnie z księdzem Kazimierzem Jancarzem stał się częścią Duszpasterstwa Ludzi Pracy, które miało swoje miejsce w Parafii św. Maksymiliana Marii Kolbego w nowohuckichMistrzejowicach.

W jego duszpasterkiej ścieżce ważnym momentem były czwartkowe Msze za Ojczyznę odprawiane przez ks. Jancarza, w których aktywnie uczestniczył. Kolejny owocny rozdział w jego życiu miał miejsce w latach 1994–2006, kiedy to współpracował z Radiem Maryja oraz Telewizją Trwam. Niestety, związek z tymi mediami zakończył się z powodu kontrowersyjnego sporu dotyczącego lustracji wśród duchowieństwa.

Przełomowym momentem w jego karierze duszpasterskiej były studia w Papieskim Kolegium Ormiańskim, które odbył w 2001 roku. Wówczas to ówczesny ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego, kardynał Józef Glemp, powierzył mu rolę duszpasterza Ormian w archidiecezji krakowskiej. W latach 2002–2009 Tadeusz Isakowicz-Zaleski sprawował obowiązki duszpasterza Ormian w Polsce Południowej, a od 2009 do 2017 roku pełnił funkcję proboszcza ormiańskokatolickiej parafii południowej pw. św. Grzegorza Oświeciciela, z siedzibą w kościele Trójcy Świętej w Gliwicach.

Działalność społeczna

Wśród Ormian

Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski był aktywnym uczestnikiem działań na rzecz społeczności ormiańskiej. Poświęcił swoje wysiłki na promowanie wiedzy na temat bogatej historii oraz kultury Ormian, zwłaszcza w kontekście Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego. Organizował zbliżenie pomiędzy tak zwaną starą a nową emigracją ormiańską, stając się orędownikiem upamiętnienia ofiar ludobójstwa Ormian. Regularnie angażował się w mediach, zarówno radiowych, jak i telewizyjnych, gdzie przedstawiał losy narodu ormiańskiego oraz bieżące problemy polskich Ormian. Warto zaznaczyć, że był on spokrewniony z zasłużonymi postaciami, jak przedostatni arcybiskup ormiańskokatolicki Lwowa, Izaak Mikołaj Isakowicz, a także z ks. Leonem Isakowiczem, proboszczem parafii ormiańskokatolickiej w Stanisławowie. Wśród jego krewnych znajdował się również ks. Stefan Moszoro-Dąbrowski, związany z Argentyną, który pełnił funkcję wikariusza regionalnego Prałatury Personalnej Opus Dei w Polsce.

W latach 2009-2014 reprezentował mniejszość ormiańską w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, mając istotny wpływ na politykę dotyczącą tej grupy społecznej.

Wśród osób z niepełnosprawnością

Od 1979 roku ks. Isakowicz-Zaleski brał udział w Ruchu „Wiara i Światło”, który integrował osoby z niepełnosprawnością intelektualną z ich rodzinami oraz przyjaciółmi. Od 1981 roku był kluczowym organizatorem wspólnot tego ruchu w Krakowie oraz Chrzanowie, a także pełnił rolę duszpasterza osób z niepełnosprawnościami. Wraz z Zofią Tetelowską i Stanisławem Pruszyńskim współzałożył Fundację im. Brata Alberta w Radwanowicach, której prezesem był od 1989 roku.

W latach 1997-2006 miał zaszczyt być kanonikiem honorowym archidiecezji krakowskiej, tytuł ten przyznany mu został przez kardynała Macharskiego jako uznanie jego ogromnych zasług w pracy z osobami z niepełnosprawnościami. Mimo tego zrezygnował z tytułu w 2006 roku, protestując przeciwko nieprawdziwym oskarżeniom pod jego adresem.

Od 2002 do 2022 roku pełnił rolę prezesa Oświatowego Towarzystwa Oświatowego w Radwanowicach, które prowadziło Integracyjne Przedszkole i Integracyjną Szkołę Podstawową. W 2009 roku wystąpił w programie telewizyjnym Potrzebni, emitowanym na antenie TVP Info, który prowadził wspólnie z Anną Dymną. Z kolei w 2021 roku, na skutek wniosków organizacji pozarządowych, został członkiem Rady Konsultacyjnej ds. Osób z Niepełnosprawnościami w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej.

W ramach Fundacji im. Brata Alberta od lat 90. XX wieku wspierał ośrodki dla dzieci niewidomych, prowadzone przez Siostry Franciszkanki Służebniczki Krzyża w różnych lokalizacjach na Ukrainie. A od lutego 2020 roku wręcz aktywnie uczestniczył w inicjatywach pomocowych skierowanych do uchodźców z Ukrainy przybywających do Polski.

Konwoje humanitarne

Ks. Isakowicz-Zaleski był zarówno uczestnikiem, jak i organizatorem wielu konwojów humanitarnych, odbywających się do krajów byłej Jugosławii, Czeczenii, Albanii i Ukrainy. Współpraca z Polską Akcją Humanitarną, prowadzoną przez Janinę Ochojską, oraz z Stowarzyszeniem Lekarzy Nadziei, na czele z prof. Zbigniewem Chłapem, pokazuje jego zaangażowanie w pomoc szczególnie potrzebującym.

Upamiętnianie ludobójstwa na Kresach

W 2008 roku ks. Isakowicz-Zaleski wystąpił z inicjatywą potępienia przez władze polskie ludobójstwa Polaków, które miało miejsce na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej, a związane było z działalnością OUN-UPA. Przez wiele lat angażował się w działania mające na celu upamiętnienie ofiar tych zbrodni.

1 lipca 2009 roku zorganizował protest w Lublinie sprzeciwiający się nadaniu tytułu doktora honoris causa Wiktorowi Juszczence przez KUL. Wspierał również protesty przeciwko tzw. „Rajdowi Bandery”, kiedy ukraińscy nacjonaliści grozili mu śmiercią. Ponadto 5 lutego 2010 roku zorganizował demonstracje w związku z nadaniem tytułu bohatera narodowego Ukrainy Stepani Bandery przez prezydenta Juszczenkę, co spotkało się z biernością polskich władz. Tego samego dnia miały miejsce pikiety przed ukraińskimi placówkami dyplomatycznymi w takich miastach jak Warszawa, Kraków czy Gdańsk.

Był także prezesem Fundacji Kresowej „Memoria et Veritas”, a także organizował konkursy wiedzy dotyczącej Kresów oraz przewodniczył komitetowi honorowemu budowy pomnika „Rzeź Wołyńska” autorstwa prof. Andrzeja Pityńskiego w Domostawie. Wspierał kampanię Stowarzyszenia „Wspólnota i Pamięć” związaną z hasłem „Wołyń na Powązki”. W latach 2022 i 2023 ks. Isakowicz-Zaleski był w ostrych polemikach z prezydentem RP Andrzejem Dudą, zarzucając mu niewypełnianie obietnic wyborczych dotyczących pochówku Polaków, którzy zginęli z rąk OUN-UPA. W dniu 8 lipca 2023 roku, podczas konferencji prasowej Episkopatu Polski, protestował przeciwko zakazowi ekshumacji ofiar ludobójstwa na Ukrainie, co zakończyło się interwencją policji, wezwanej przez władze kościelne.

Kontrowersje

Tadeusz Isakowicz-Zaleski stał się osobą kontrowersyjną w polskim Kościele katolickim, szczególnie po wydarzeniach z lutego 2006 roku, kiedy to domagał się ujawnienia tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa w środowisku duchowieństwa archidiecezji krakowskiej. Samodzielnie badał dokumenty SB, które jako poszkodowany otrzymał z Instytutu Pamięci Narodowej. Jego inicjatywy wywołały szeroką debatę na temat lustracji w Kościele oraz spotkały się z oporem ze strony niektórych środowisk kościelnych.

Bezskutecznie wielokrotnie zwracał się do krakowskiej Kurii Metropolitalnej o ustosunkowanie się do tej kwestii oraz pomoc w opracowywaniu niezbędnych dokumentów. Chcąc kontynuować swoje badania, planował zorganizowanie konferencji prasowej 31 maja 2006 roku, jednak po wydaniu przez kurię zakazu zajmowania się tematem współpracy duchownych z SB oraz zastosowaniu krytycznych środków karnych kanonu 1339, ostatecznie zrezygnował z tego zamiaru.

W dniu 22 czerwca 2006 roku doszło do spotkania księdza Zaleskiego z kardynałem Stanisławem Dziwiszem. Po rozmowie hierarcha zapewnił, że duchowny może kontynuować swoje badania. Mimo to, kilka miesięcy później arcybiskup ponownie zdyscyplinował księdza, nakazując mu powstrzymanie się od publicznych wypowiedzi na temat współpracy niektórych duchownych ze Służbą Bezpieczeństwa. Ksiądz Zaleski w oczach krakowskiej kurii „poważnie nadużył zaufania”, a jego działalność „wypacza obraz kapłana”. Ksiądz ogłosił gotowość podporządkowania się tej decyzji, a jej konsekwencje stały się przedmiotem licznych dyskusji wśród komentatorów związanych z Kościołem w Polsce.

Dnia 13 października 2006 roku, duchowny dowiedział się także, że wygasły jego uprawnienia jako duszpasterza Ormian, które jednak zostały mu przywrócone zaledwie miesiąc później. Na podstawie dokumentów zgromadzonych przez IPN, ksiądz Zaleski opublikował książkę zatytułowaną Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, która ukazała się 28 lutego 2007 roku. Publikacja, wydana przez Znak, zawierała szczegółowe opisy przypadków współpracy duchownych z aparatem represji PRL oraz przykłady heroicznego oporu wobec SB. Została doceniona przez krytyków, co zaowocowało przyznaniem księdzu Zaleskiemu w listopadzie 2007 roku Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza.

Działania księdza wzbudziły wiele emocji wśród przedstawicieli duchowieństwa. Prymas Józef Glemp nazwał go wręcz „nadUbowcem” poszukującym sensacji, za co później przeprosił. Tadeusz Isakowicz-Zaleski podejrzewał, że wśród władz kościelnych oraz świeckich istnieje wrogo nastawione lobby antylustracyjne.

W 2020 roku wystąpił jako ekspert w filmie Zabawa w chowanego, który dotykał kwestii pedofilii w polskim Kościele katolickim. Premiera miała miejsce w marcu tego samego roku w serwisie YouTube. Na pod koniec maja udzielił wywiadu dla internetowego portalu tygodnika katolickiego Niedziela, krytykując reakcje niektórych hierarchów i kapłanów na zgłaszane przypadki nadużyć seksualnych. Artykuł jednak szybko zniknął z portalu na decyzję redaktora naczelnego, ks. Jarosława Grabowskiego.

Pod koniec czerwca 2020 roku Isakowicz-Zaleski został zgłoszony jako kandydat Koalicji Polskiej oraz Konfederacji do powołanej przez Sejm komisji ds. pedofilii, lecz podczas głosowania 15 lipca jego kandydatura nie została zaakceptowana przez większość posłów. Przeciwko niemu głosowała większość parlamentarzystów Prawa i Sprawiedliwości oraz większość posłów Koalicji Obywatelskiej i Lewicy. Ksiądz przyznał, że był wywierany na niego również nacisk przez niektórych hierarchów, aby rozważył rezygnację z kandydowania. Niemniej jednak, brak było jasnych sygnałów od jego przełożonych na ten temat.

Krytykował kardynała Stanisława Dziwisza za popieranie Platformy Obywatelskiej w czasie, gdy pełnił funkcję metropolity krakowskiego, jak również wyrażał swe obawy związane z popieraniem Prawa i Sprawiedliwości przez arcybiskupa Marka Jędraszewskiego. Występował także negatywnie wobec decyzji hierarchy dotyczącej drugiego ślubu kościelnego Jacka Kurskiego, udzielonego w tak ważnym miejscu, jak Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach.

Jednakże, sam również nie unikał angażowania się w działalność polityczną. W 2010 roku był członkiem Krakowskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego podczas przedterminowych wyborów prezydenckich, a w wyborach parlamentarnych w 2015 roku wspierał Pawła Kukiza i jego ugrupowanie.

Nagrody i wyróżnienia

Wiele lat działalności Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego zaowocowało licznymi prestiżowymi nagrodami i wyróżnieniami, które doceniają jego wkład w życie społeczne oraz kulturalne. Oto niektóre z nich:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1999),
• Krzyż Wolności i Solidarności (2016),
• Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019),
• Medal „Pro Bono Poloniae” (2019),
• Order Uśmiechu (1997),
• Tytuł Kustosza Pamięci Narodowej (2010),
• Nagroda Rzecznika Praw Obywatelskich im. Pawła Włodkowica (2007),
• Nagroda Literacka im. Józefa Mackiewicza (2007),
• Nagroda Zasłużony dla NSZZ „Solidarność” (2008),
• Nagroda Lodołamacz Specjalny (2008),
• Skrzydła Super-Expressu (2007),
• Nagroda św. Grzegorza Niezależnej Gazety Polskiej (2007),
• Medal świętego Jerzego (1997, zwrócony 2008),
• Honorowe członkostwo Światowego Kongresu Kresowian (2011),
• Krzyż Czynu Zbrojnego Polskiej Samoobrony na Kresach Wschodnich RP (2011),
• Krzyż Pamięci Ofiar Banderowskiego Ludobójstwa (2012),
• Nagroda Toruński Anioł otrzymana od prezydenta Torunia (2011),
• Honorowe obywatelstwo Zgierza (2012),
• Honorowe obywatelstwo gminy Zielona Góra (2013),
• Honorowe obywatelstwo gminy Zabierzów (2013),
• Honorowe obywatelstwo gminy Borów (2014),
• Honorowe obywatelstwo Chełmka (2014),
• Honorowe obywatelstwo Zielonej Góry (2016),
• Honorowe obywatelstwo gminy Kadzidło (2017),
• Honorowy ambasador miasta i gminy Prabuty (2014),
• Medal „Za Zasługi dla Rozwoju Miasta i Ziemi Chrzanowskiej” (2014),
• Srebrna odznaka „Za zasługi w pracy penitencjarnej” (2014),
• Medal „Pro Memoria” (2017),
• Medal Opoka im. Piotra Skórzyńskiego (2014),
• Nagroda metropolity lwowskiego Eugeniusza Baziaka (2019),
• Człowiek Roku Klubów Gazety Polskiej (2008),
• Człowiek Roku Gazety Krakowskiej (2020).

Działalność literacka

Publicystyka

W okresie od 2011 do 2014 roku Tadeusz Isakowicz-Zaleski pełnił rolę felietonisty w takich tytułach jak Gazeta Polska Codziennie oraz Gazeta Polska. Jednakże, z powodu różnic w poglądach oraz obaw o obiektywność przekazywanych informacji, zdecydował się zakończyć tę współpracę. Jego działalność publicystyczna obejmowała również pisanie dla portali takich jak Prawy.pl, Myśl.pl i wPolityce.pl. Zgłębiał tematy w mediach takich jak RMF FM, Onet, Polsat News, Do Rzeczy oraz Salon24.pl, a także angażował się w projekty Telewizji Wrealu oraz Mediów Narodowych. Poza tym prowadził bloga na swojej stronie internetowej.

Publikacje

• Tadeusz Zaleski-Isakowicz: Oblężenie. Kraków: Wyd. Krzyża Nowohuckiego, 1981, brak numerów stron w książce,
• Oblężenie. Wyd. II. Kraków: Rota, 1985, OCLC 79914547, brak numerów stron w książce,
• Tadeusz Zaleski-Isakowicz: Wspomnienia. Kraków: Rota, 1985, brak numerów stron w książce,
• Tadeusz Isakowicz-Zaleski: Morze Czerwone. Wiersze. Kraków: Libertas, 1987-1988, brak numerów stron w książce,
• Świętych obcowanie (1993) – tomik poezji,
• Kronika Życia (opracowane wspomnienia Jana Zaleskiego) (Kraków 1999),
• Słownik biograficzny księży ormiańskich i pochodzenia ormiańskiego w Polsce w latach 1750–2000 (2001),
• Arcybiskup ormiański Izaak Mikołaj Isakowicz „Złotousty”: duszpasterz, społecznik i patriota 1824–1901 (2001),
• Wiersze (2006),
• Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej (2007),
• Moje życie nielegalne (2008), wywiad-rzeka udzielony Wojciechowi Bonowiczowi w 2007 roku,
• Przemilczane ludobójstwo na Kresach (2008),
• Ludzie dobrzy jak chleb (2010),
• Kronika Życia (opracowane wspomnienia Jana Zaleskiego, wyd. poszerzone) (Kraków 2010),
• Nie zapomnij o Kresach (2011),
• Chodzi mi tylko o prawdę, wywiad-rzeka z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim, rozmawia Tomasz Terlikowski (Fronda, 2012),
• Personalnik subiektywny (Małe Wydawnictwo, Kraków 2014),
• Żywa historia (2014),
• Na ścieżkach historii (2015),
• Franciszek od Brata Alberta (Wydawnictwo Rafael 2018),
• Od Podola i Pokucia wieje wiatr (opracowane wspomnienia Rozalii Fernández) (Kraków 2019),
• Kościół ma być przezroczysty, wywiad-rzeka z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim, rozmawia Tomasz Terlikowski (Wydawnictwo Esprit 2020).

---

Oceń: Tadeusz Isakowicz-Zaleski

---