Błogosławiona Salomea

---

Źródła historyczne

Najważniejszym dokumentem historycznym związanym z Błogosławioną Salomeą jest jej Żywot (łac. Vita sanctae Salomeae Reginae Haliciensis auctore Stanislao Franciscano), stworzony przez franciszkańskiego teologa brata Stanisława w XIII wieku. Ten tekst, datowany na około 1401 rok, stanowi kluczową podstawę dla jej przyszłego procesu beatyfikacyjnego.

O Salomei wspominają także inne źródła z epoki średniowiecza, w tym Kronika Mierzwy, Kronika wielkopolska oraz Roczniki Małopolskie.

Życiorys

Okres dzieciństwa i młodości

Salomea, córka książęcia małopolskiego Leszka Białego, urodziła się w 1211 lub 1212 roku na Wawelu w Krakowie. Jej ród wywodził się bezpośrednio z dynastii Piastów, której protoplastą był Piast, a później kolejno: Siemowit, Lestek, Siemomysł, Mieszko I, Bolesław I Chrobry, Mieszko II Lambert i Kazimierz I Odnowiciel. Młoda Salomea została ochrzczona przez biskupa krakowskiego Wincentego Kadłubka, znanego ze swojej działalności kronikarskiej i późniejszego wyniesienia na ołtarze.

Jej życie w młodości było ściśle związane z sytuacją polityczną, a decyzje ojca Leszka skupiały się na zawieraniu korzystnych sojuszy małżeńskich, które miały zapewnić pokój pomiędzy sąsiadującymi państwami. W związku z obawą przed najazdem ze strony Węgrów, Leszek Biały podpisał traktat z królem węgierskim Andrzejem II, który miał na celu stworzenie królestwa halickiego. Salomea miała być żoną jego syna, Kolomana Halickiego. Początkowo jej rodzice planowali, że poświęci swoje życie Bogu jako zakonnica, ale z uwagi na uwarunkowania polityczne ich zamysł uległ zmianie.

W wyniku działań zmierzających do stworzenia koalicji, podpisano nowe porozumienia, które doprowadziły do małżeństwa Salomei z Kolomanem. Wkrótce po ich zaręczynach, jako jedenaścieletnia dziewczynka, Salomea przybyła razem z Kolomanem do Halicza. Mimo licznych trudnych okoliczności, jak najazd ruskich wojsk, młoda para przetrwała, choć nie bez trudności. Niestety, w 1221 roku, po zwycięskim kontrataku Rusi, musieli opuścić Halicz.

Małżeństwo Salomei z Kolomanem było źródłem pewnych wpływów politycznych, które sprzyjały rozwojowi działań misyjnych w regionie. Salomea, urodzona jako księżniczka, zmieniła swoje życie i oddała się aktywnej działalności; rozszerzała dzieła charytatywne, a po kilku latach, po rany odniesione przez męża w bitwie, sama postanowiła oddać się życiu religijnemu.

W zakonie sióstr klarysek

W 1243 roku, będąc wdową, Salomea postanowiła poświęcić się życiu duchowemu i wyruszyła do Krakowa. Dwa lata później, podczas pierwszej kapituły franciszkanów, przyjęła habit klaryski. Przyjął jej go biskup krakowski Jan Prandota. Na początku Salomea mieszkała najprawdopodobniej na dworze swojego brata, gdzie zyskała możliwość pomocy w fundowaniu klasztoru żeńskiego w Zawichoście, który ufundował jej brat Bolesław Wstydliwy. Klasykonki przybyły do Polski z Pragi, a Salomea kierowała grubą swoją uwagę na rozwój wspólnoty.

Bolesław wspierał również rozwój szpitala św. Franciszka, a dokumenty dotyczące fundacji klasztoru zostały pomyślnie potwierdzone przez papieża Aleksandra IV. Z uwagi na zagrożenie ze strony Tatarów, klasztor szybko przeniesiono w przeanalizowane miejsce) – Skałę, gdzie na nowo został potwierdzony przez papieża. Salomea wykazała wielką troskę o wspólnotę, a także intensywne życie duchowe, które obejmowało umartwienia i modlitwy.

W 1268 roku, otoczonego przez najbliższych, spisała swój testament, określając dziedzictwo dla klasztoru. Zmarła 17 listopada 1268 roku, a jej ciało umieszczono w klasztorze w Skale. Później została uroczyście przeniesiona do kościoła franciszkanów w Krakowie, co potwierdza jej wielką rolę w życiu duchowym i społecznym regionu, a także jej wpływ na rozwój zakonu klarysek w Polsce.

Proces beatyfikacyjny

Początkowo kult błogosławionej Salomei koncentrował się wokół jej grobu umiejscowionego w kościele franciszkanów. To miejsce przyciągało pielgrzymów, aż z czasem cześć dla niej zaczęto okazywać również w pobliskim kościele św. Andrzeja, dokąd około 1318 roku przeniosły się siostry klaryski. W podziękowaniu za doznane łaski, pielgrzymi składali liczne wota u jej grobu, a następnie zaczęto zbierać świadectwa o cudach, które miały stanowić w przyszłości podstawę dla jej wyniesienia na ołtarze.

W 1340 roku przeprowadzono otwarcie jej grobowca, a szczątki zostały rozdzielone do dwóch trumien. W drewnianej trumnie złożono czaszkę oraz kości do pasa, natomiast pozostałe kości przeniesiono do drugiej, ołowianej trumny. Obydwie trumny umieszczono z powrotem w jednym grobowcu. W drugiej połowie XVI wieku nad tym miejscem zbudowano ołtarz z wizerunkiem błogosławionej oraz baldachimem.

Na skutek inicjatywy ojców franciszkanów i sióstr klarysek podjęto starania mające na celu rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego, który był odpowiedzią na cuda i łaski przypisywane jej wstawiennictwu. 6 marca 1630 roku dokonano ponownego otwarcia jej grobowca z myślą o przeniesieniu szczątków na inne miejsce w kościele. Połączono wtedy szczątki z obu trumien, umieszczając je w nowej ołowianej trumience, jednocześnie wydzielając dwie cząstki (małe fragmenty ręki i nogi) dla klasztoru klarysek w Krakowie. Nowa trumienka znalazła swoje miejsce w specjalnej kaplicy kościelnej Cechu Cieśli, znanej jako kaplica Salomei. Kaplica ta została odnawiana, a w marmurowym ołtarzu fundacji Zborowskich umieszczono wizerunek błogosławionej ofiarowany przez abp. Henryka Firleja. W tej samej kaplicy złożono również szczątki jej brata, Bolesława Wstydliwego.

Bazując na upoważnieniu Kongregacji ds. Obrzędów z Rzymu, biskup krakowski Piotr Gembicki dekretem z 6 września 1650 roku powołał trybunał w celu przeprowadzenia procesu informacyjnego, który zasiadał w następującym składzie:

• bp dr Mikołaj Oborski – przewodniczący trybunału, sufragan krakowski,
• ks. dr M. A. Rudzki – protonotariusz apostolski, prepozyt kolegiaty wieluńskiej, profesor seminarium katedralnego,
• ks. Jan Romiszewski – scholastyk krakowski, prepozyt łętowski, profesor kolegium św. Floriana w Krakowie, sekretarz królewski,
• ks. dr J. Speroniusz – profesor Akademii Krakowskiej, kanonik kolegiaty św. Floriana w Krakowie,
• o. dr Jacek Liberiusz CRL – prepozyt Kanoników Regularnych klasztoru Bożego Ciała w Krakowie,
• o. dr Franciszek Marcinkowski OFMConv. – reprezentant polskiej prowincji franciszkanów i sióstr klarysek, prokurator procesu,
• dr J. Smoleński – protokolant, notariusz Stolicy Apostolskiej,
• W. Gniewisz – relator,
• A. Razowski – relator,
• S. Stankiewicz – woźny,
• K. Kozanecki – woźny.

W okresie od 9 grudnia 1650 roku do 8 lutego 1651 roku trybunał przesłuchał 43 świadków w Krakowie i Skale, którzy zeznawali w sprawie kultu błogosławionej oraz łask, które miały miejsce dzięki jej wstawiennictwu. Proces informacyjny został zamknięty 12 kwietnia 1651 roku przez bp. Piotra Gembickiego, a zgromadzone akta przekazano Stolicy Apostolskiej do dalszego rozpatrzenia. Jednak ze względów proceduralnych, związanych z nieścisłościami w dokumentacji, proces nie zakończył się pomyślnie, a wniosek o beatyfikację został odrzucony.

W 1660 roku król Jan Kazimierz oraz jego żona Ludwika Maria Gonzaga, w porozumieniu z biskupami, zwrócili się do papieża Aleksandra VII z prośbą o wznowienie procesu beatyfikacji. Papież zlecił 2 lipca tegoż roku Kongregacji ds. Obrzędów wznowienie postępowania. Kongregacja ta 13 grudnia 1660 roku zleciła bp. Andrzejowi Trzebickiemu powołanie nowego trybunału do przeprowadzenia procesu informacyjnego. Trybunał został utworzony przez bp. Trzebickiego 9 lipca 1663 roku i pracował w następującym składzie:

• bp dr Mikołaj Oborski – przewodniczący trybunału, sufragan krakowski,
• ks. dr Jan Chryzostom Bodzenta – protonotariusz apostolski,
• ks. dr Paweł Sarnowski,
• ks. dr Andrzej Kucharski – profesor Akademii Krakowskiej,
• o. dr Franciszek Marcinkowski OFMConv. – prokurator procesu,
• ks. dr Mateusz Kazimierz Ostrowski – notariusz apostolski, subpromotor procesu,
• Jakub Andrzej Pawłowski – protokolant, notariusz apostolski,
• J. Skierczyński – notariusz apostolski,
• o. Albert Wielecki OFMConv. – woźny,
• o. Jan Stawicki OFMConv. – woźny.

W okresie od 26 listopada 1663 roku do 26 listopada 1664 roku trybunał przesłuchał kolejne 42 świadków w Krakowie i Skale, w tym abp. lwowskiego Jana Tarnowskiego. Drugi proces informacyjny został zamknięty 7 marca 1665 roku w kaplicy kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie, a akta przekazano do Stolicy Apostolskiej 15 grudnia tegoż roku. Kongregacja, po dokładnym przestudiowaniu dokumentacji, 6 maja 1673 roku przedstawiła sprawę papieżowi Klemensowi X, który 17 maja 1673 roku zatwierdził kult Służebnicy Bożej s. Salomei, ogłaszając ją w ten sposób błogosławioną. Potwierdzeniem tego faktu był dekret Kongregacji ds. Obrzędów z 16 września 1673 roku. Brewe papieża nosząca datę 18 grudnia 1673 roku ogłaszała ją błogosławioną i zezwalała na odprawienie ku jej czci mszy świętej oraz oficjum o świętych dziewicach. Uroczystości pobeatyfikacyjne miały miejsce 16 listopada 1673 roku, a procesja z jej relikwiami odbyła się od kościoła klarysek pw. św. Andrzeja do kościoła franciszkanów, z udziałem bp. Mikołaja Oborskiego oraz licznego duchowieństwa i wiernych.

Po beatyfikacji kaplica została ponownie odnowiona. Jej dach pokryto miedzią, a na jego szczycie umieszczono złocistą koronę z gałką i krzyżem. Już w 1671 roku o. Franciszek Marcinkowski OFMConv. ufundował nową miedzianą trumienkę (relikwiarz), która zdobiły srebrne ornamenty, trybowany orzeł oraz symboliczne figurki. W wyniku pożaru kościoła franciszkanów w 1850 roku, kaplica poddana została ponownemu odnowieniu. Pod mensą znalazła się leżąca marmurowa figura bł. Salomei dłuta Stanisława Wójcika.

Warto zauważyć, że w 2011 roku, w odpowiedzi na prośbę s. Barbary Dragon OSC, ksieni klasztoru Sióstr Klarysek w Krakowie, kard. Stanisław Dziwisz przy współpracy z Kongregacją Spraw Kanonizacyjnych powołał Komisję, która miała na celu kanoniczne oględziny i pobranie relikwii czczonych w relikwiarzach w tym klasztorze. W wyniku tych działań przeprowadzono ich oczyszczenie, a także pobrano cząstki kości do nowych relikwiarzy, nakładając nowe lakowe pieczęcie Krakowskiej Kurii Metropolitalnej.

Upamiętnienie

W krakowskim kościele franciszkanów, obok kaplicy, gdzie złożone są doczesne szczątki błogosławionej Salomei, znajduje się duża, mosiężna płyta umieszczona na posadzce prezbiterium, tuż przy ołtarzu głównym. Ta płyta jest umiejscowiona nad kryptą, w której pierwotnie spoczywała od 1269 do 1630 roku. W obrębie tego kościoła znajduje się także witraż poświęcony jej osobie, zrealizowany według projektu Stanisława Wyspiańskiego.

W kościele św. Andrzeja w Krakowie jeden z bocznych ołtarzy jest jej dedykowany. Można tam podziwiać liczne malowidła oraz obrazy, które nawiązują do jej bogatego życia. W chórze zakonnym umieszczony jest ołtarzyk z częścią jej relikwii. Ponadto, klasztor w Krakowie posiada cenne artefakty, w tym jej włosiennicę, różaniec, a także odręczny testament i graduał późnoromański z XIII wieku, napisany na pergaminie. Wartością artystyczną jest również mozaika z XII wieku, wykonaną z kolorowych kamyczków, ukazująca wizerunek Matki Bożej, a na szafach zakrystyjnych w kapitularzu znajduje się zbiór 24 obrazów przedstawiających jej życie, ufundowanych przez ksienię Ludwikę Zamoyską OSC w 1690 roku.

Powstało wiele modlitw oraz około 35 pieśni ku jej chwale. Specjalne godzinki oraz litanie dedykowane jej osobie stały się częścią duchowej praktyki. Szczególną uwagę na nią zwracają siostry klaryski, które 6 marca obchodzą dzień odnalezienia jej relikwii oraz – od reformy kalendarza liturgicznego – 19 listopada, jako jej liturgiczne wspomnienie.

W Grodzisku znajduje się Pustelnia błogosławionej Salomei, która ma kształt zbliżony do kwadratu, wyposażona w kamienne łóżko oraz ołtarzyk poświęcony błogosławionej, przy którym – według przekazów – miała się modlić. W 1689 roku, ks. Sebastian Piskorski, określił skałę wydobywaną w dolinie Prądnika, w rejonie wzgórza Grodzisko, mianem „Marmuru bł. Salomei”, co wskazuje na jej unikatowe walory kamieniarskie.

W Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy znajduje się obraz, który namalował w 1837 roku Maksymilian Piotrowski, przedstawiający błogosławioną.

W 1889 roku we Lwowie powołano Towarzystwo bł. Salomei, którego misją była pomoc potrzebującym oraz opieka nad wdowami. Dodatkowo, w Polskiej Parafii Personalnej w Budapeszcie, przy ulicy Óhegy utca 11 (węg. Lengyel nemzetiségi templom), znajduje się witraż poświęcony jej czci.

Na mocy dekretu biskupa kieleckiego Kazimierza Ryczana, 18 listopada 2012 roku utworzono kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa Robotnika w Ojcowie-Grodzisku, który zyskał status diecezjalnego sanktuarium Salomei Piastówny. W tym miejscu znajduje się relikwiarz ozdobiony koralami, w którym umieszczono cząstkę jej kości. W 2012 roku, dzięki inicjatywie Rady Parafialnej kościoła św. Jana Chrzciciela oraz akceptacji lokalnych władz, błogosławiona stała się patronką Zawichostu. Dodatkowo, 5 czerwca 2017 roku, na mocy dekretu Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z Rzymu, została ogłoszona patronką miasta Skały. Na wniosek lokalnej społeczności gimnazjum, w 2012 roku uchwałą Rady Miasta, została patronką tamtejszego gimnazjum (od 2017 roku szkoły podstawowej nr 2).

24 września 2013 roku, na terenie Żukowa, z inicjatywy Teresy Dyl-Sosnowskiej, powstała fundacja „Ocalić Źródło” im. bł. Salomei, która zajmuje się szerokim zakresem działań na rzecz ekologii i ochrony środowiska.

W sześciu miejscowościach w Polsce, a mianowicie w Częstochowie, Głogowie, Leszczach, Skale, Szczecinie oraz Zielonej Górze, jedną z ulic nazwano jej imieniem.

Na mocy decyzji konwentu klarysek pod przewodnictwem ksieni Joanny Długiej OSC, okres od 19 listopada 2017 do 19 listopada 2018 roku uznano za szczególny jubileuszowy rok, który zbiegał się z uroczystościami 750-lecia jej śmierci. Z tej okazji w krakowskim klasztorze miały miejsce specjalne nowenny, odbywające się co miesiąc 19 dnia. W ramach obchodów roku jubileuszowego, 11 marca 2018 roku, klasztor odwiedził prezydent Polski Andrzej Duda. Z kolei 29 lipca 2018 roku, cząstka relikwii bł. Salomei została przekazana przez siostry klaryski do kościoła Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu, związanym z Radiem Maryja.

---

Oceń: Błogosławiona Salomea

---