Tadeusz Petelenz

---

Wykształcenie, kariera zawodowa i osiągnięcia naukowe

Ukończył szkołę podstawową oraz dwie klasy Gimnazjum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie. W czasie II wojny światowej kształcił się w krakowskim Gimnazjum Kupieckim oraz Liceum Chemii Technicznej. W latach 1943–1945 pracował w laboratorium gleboznawczym, a później w laboratorium Szpitala św. Łazarza, jednocześnie uczestnicząc w tajnych kompletach gimnazjalnych i licealnych. Po zdaniu matury w Liceum Humanistycznym w Krakowie, zdobył tytuł absolwenta Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w 1948 roku.

Równocześnie odbywał studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, a dyplom lekarza uzyskał w 1952 roku w Akademii Medycznej w Krakowie. Swoją karierę medyczną rozpoczął już na ostatnim roku studiów pod opieką prof. Tadeusza Tempki, pracując w Klinice Chorób Wewnętrznych tejże akademii. Następnie, jako asystent, rozpoczął pracę w Zakładzie Anatomii Prawidłowej Śląskiej Akademii Medycznej w Rokitnicy, a także pełnił różne wojskowe funkcje, m.in. wykładowcy epidemiologii i higieny w Studium Wojskowym oraz asystenta w Oddziale Wewnętrznym Szpitala Garnizonowego w Gliwicach, gdzie w 1956 roku uzyskał specjalizację pierwszego stopnia w dziedzinie chorób wewnętrznych.

Po przejściu do cywila, podjął pracę jako asystent w Klinice Chorób Wewnętrznych i Zawodowych ŚAM, a po uzyskaniu specjalizacji drugiego stopnia z zakresu chorób wewnętrznych, uzyskał tytuł doktora pod kierunkiem prof. Stanisława Kohmana. W latach 60. prowadził badania, w trakcie których odkrył, że pacjenci, u których podczas koronarografii występowały epizody bradykardii, mogli stabilizować rytm serca dzięki energicznemu, rytmicznemu kaszlowi. Przed każdym kaszlnięciem pacjenci wykonywali głęboki wdech, co dostarczało do płuc dużą ilość tlenu, wpływając na poprawę działania serca.

Wykazano również, że pacjenci pozostawali przytomni nawet podczas migotania komór, gdy regularnie kaszleli. Mechanizm pompujący klatkę piersiową mógł zastąpić skurcz serca i tym samym utrzymywać perfuzję mózgu, przynajmniej przez krótki czas. To kluczowe osiągnięcie, naukowo potwierdzone i dokumentowane w literaturze medycznej, ma trwałe znaczenie w kardiologii.

W latach 70. Tadeusz Petelenz leczył pacjentów w Klinice Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy w Zabrzu, początkowo jako asystent, a później jako adiunkt, pełniąc również kierownicze funkcje w wielu instytucjach. W kolejnych latach pracował głównie w dziale klinicznym, najpierw w szpitalu sióstr elżbietanek w Katowicach, a następnie w Ochojcu. Od połowy lat 70. XX wieku związał się z katowicką kardiologią, będąc konsultantem wojewódzkim ds. kardiologii najpierw w województwie częstochowskim, a później katowickim, aż do roku 1989. Równocześnie pełnił funkcję docenta w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Katowicach.

W 1987 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1993 roku nominację na profesora zwyczajnego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. W czasie swojej kariery pod jego opieką 33 lekarzy uzyskało I stopień oraz 25 II stopień specjalizacji z zakresu chorób wewnętrznych, a także 12 specjalizacji z kardiologii. Petelenz jest także promotorem 17 przewodów doktorskich.

Zainteresowania, staże i badania naukowe

Profesor Tadeusz Petelenz skupiał się na szerokim zakresie badań dotyczących układu krążenia, posługując się innowacyjnymi metodami elektrofizjologicznymi, laboratoryjnymi oraz histopatologicznymi. W jego pracy szczególne miejsce zajmowały analizy EKG o wysokiej rozdzielczości oraz zmienności rytmu serca (HRV), które umożliwiały głębsze zrozumienie funkcjonowania serca.

Badania profesora obejmowały także analizę ukrwienia pozawieńcowego serca człowieka w kontekście morfologiczno-klinicznym. Jego zainteresowania obejmowały choroby zawodowe takie jak ołowica, choroba popromienna, choroba wibracyjna oraz zatrucia innymi substancjami. Ponadto, koncentrował się na badaniu wad serca w kontekście choroby wieńcowej, gdzie angażował się w diagnostykę i leczenie tych schorzeń.

W sferze jego badań znajdowały się także zagadnienia dotyczące etiopatogenezy nabytych wad serca, a także wpływ ciąży u kobiet dotkniętych tymi wadami na zdrowie matki i dziecka. Jego uwagę skupiały także aspekty farmakoterapii i farmakologii klinicznej, rehabilitacji ruchowej oraz problemów klinicznych związanych z konsumpcją leków. W swojej karierze miał również do czynienia z kardiochirurgią oraz autoryzowaną resuscytacją.

Profesor Petelenz specjalizował się także w zakresie organizacji służby zdrowia, a jego wiedza obejmowała również specjalistyczne szkolenie podyplomowe w dziedzinie kardiologii. Jako profesor emerytowany aktywnie prowadził badania nad metodami ratowania osób dotkniętych nagłym zatrzymaniem krążenia, a swój dorobek naukowy zaprezentował na ponad 130 krajowych i międzynarodowych kongresach naukowych.

W ramach swojej kariery zawodowej odbył staże naukowe w prestiżowych ośrodkach na całym świecie, w tym w Berlinie, Sztokholmie oraz w Stanach Zjednoczonych, w miejscach takich jak Cleveland, Miami i Stanford. Dodatkowo prowadził badania w Paryżu, Wiedniu, Londynie, Bad-Nauheim oraz w klinice „Rechts der Isaar” w Monachium.

Działalność społeczna i organizacyjna

W okresie studiów Tadeusz Petelenz aktywnie uczestniczył w działalności AZS, co świadczy o jego zaangażowaniu w życie społeczne. W latach 1960-1972 pracował jako członek Rady Nadzorczej ZUS w Zabrzu, a również pełnił rolę w Radzie Konsultantów Wojewódzkich w latach 1967-1975. Jako dyrektor Szpitala nr 1 w Zabrzu, zainicjował budowę nowego budynku szpitalnego, który aktualnie jest siedzibą tej placówki.

Następnie, powiązał swoje działania z organizacją Górnośląskiego Ośrodka Kardiologii w Katowicach, a także współpracował z kardiologiem prof. Adamem Wolańskim przy formułowaniu medycznych założeń tego ośrodka. Jego wysiłki koncentrowały się na tworzeniu sieci lecznictwa specjalistycznego oraz organizacji szkoleń podyplomowych dla lekarzy z regionu Śląska.

Dodatkowo, pełnił funkcję redaktora Wiadomości Lekarskich, gdzie miał wpływ na rozwoju wiedzy w dziedzinie medycyny. Był również prezesem Fundacji Kardiologicznej w Katowicach, mającej na celu rozwój form lecznictwa poprzez stworzenie odpowiednich warunków do stałego rozwijania prac badawczo-naukowych, jak i popularyzację nowoczesnych form oświaty zdrowotnej oraz wsparcie w finansowaniu aparatury diagnostyczno-leczniczej.

Odznaczenia i nagrody

Osoba ta otrzymała liczne odznaczenia i nagrody, które są świadectwem jej niezwykłych osiągnięć w dziedzinie medycyny oraz edukacji. Wśród tych wyróżnień znajduje się Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, a także Medal Polskiego Towarzystwa Lekarskiego Gloria Medicine. Dodatkowo, przyznano jej Odznakę „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”.

Warto również wspomnieć, że ta wybitna postać zdobyła międzynarodową nagrodę Recordati podczas IV Światowego Kongresu Kardiologicznego, który odbył się w Meksyku w 1962 roku. Jej osiągnięcia zostały dodatkowo docenione Medalem Polskiego Towarzystwa Lekarskiego Gloria Medicine w roku 1995.

W 2017 roku uhonorowano ją Wyróżnieniem Izby Lekarskiej „Zasłużony Nauczyciel Lekarzy”, co jeszcze bardziej podkreśla jej znaczenie w kształceniu nowych kadr medycznych. W 2020 roku otrzymała Kryształowy Laur Umiejętności i Kompetencji z Diamentem, który jest symbolem jej wyjątkowych umiejętności oraz wiedzy.

Oprócz tych prestiżowych nagród, była także laureatką nagrody II stopnia Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz wielu nagród rektora Śląskiej Akademii Medycznej, które odzwierciedlają jej osiągnięcia naukowo-badawcze oraz dydaktyczne.

Życie prywatne

Tadeusz Petelenz wychował się w rodzinie nauczycielskiej. Jego rodzice, Ignacy oraz Zofia z domu Szumska, wpajali mu wartości edukacyjne od najmłodszych lat.

W 1951 roku ożenił się z Teresą Słomińską, która jest lekarzem specjalizującym się w kardiologii. Razem wychowali dwóch synów: Tomasza, który pracuje jako biofizyk i bioinżynier oraz Michała, który zdobył tytuł doktora medycyny.

W swoim życiu Tadeusz był zapalonym sportowcem, regularnie uprawiał wiele dyscyplin, w tym tenis, narciarstwo, pływanie, żeglarstwo oraz turystykę. Czas spędzony aktywnie na świeżym powietrzu był dla niego nieodłącznym elementem codzienności. Przez większość swojego życia mieszkał w Katowicach, gdzie łączył życie zawodowe z aktywnością fizyczną.

---

Oceń: Tadeusz Petelenz

---