Tadeusz Tempka

---

Życiorys

Tadeusz Józef Michał Tempka przyszedł na świat w rodzinie Błażeja (1845–1896), który był urzędnikiem, oraz Heleny z Nowakowskich (1855–1936), nauczycielki. Wychowywał się z trójką braci oraz dwiema siostrami, które niestety zmarły we wczesnym dzieciństwie. Wśród jego braci wyróżniał się Zygmunt, który odniósł sukces jako aktor, reżyser oraz publicysta, a także Władysław, znany prawnik, polityk i poseł na Sejm RP.

W młodości uczęszczał do Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie w 1904 roku zdał maturę. Po zakończeniu nauki, rozpoczął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. W lutym 1910 roku uzyskał tam absolutorium, a jego studia zakończyły się z wyróżnieniem, co zaowocowało otrzymaniem dyplomu doktora wszech nauk lekarskich.

Po ukończeniu nauki, przez pół roku, od marca do października 1910 roku, pracował jako lekarz uzdrowiskowy w Bad Kissingen, a w latach 1910-1914 pełnił funkcję lekarza w Szpitalu Św. Łazarza w Krakowie. W trakcie I wojny światowej działał jako lekarz armii austriackiej, gdzie brał udział w walkach na froncie włoskim oraz bałkańskim.

W 1918 roku powrócił do Krakowa, gdzie kontynuował swoją pracę w szpitalu św. Łazarza. Już od 1919 roku był asystentem w Klinice Lekarskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przy tym, w 1923 roku, uzyskał habilitację i objął stanowisko docenta w II Klinice Chorób Wewnętrznych. W 1928 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a także został kierownikiem I Kliniki Chorób Wewnętrznych na Wydziale Lekarskim UJ. W roku akademickim 1937–1938 piastował funkcję dziekana tego wydziału.

W 1939 roku Rada Wydziału Lekarskiego zgłosiła jego kandydaturę na profesora zwyczajnego. Jednak 6 listopada tego samego roku został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau i trafił do obozu Sachsenhausen. Po zwolnieniu 8 lutego 1940 roku wrócił do Krakowa, gdzie w trakcie okupacji pracował jako lekarz, m.in. w getcie krakowskim, a także angażował się w tajne nauczanie oraz kontynuował prace naukowe, przygotowując podręcznik z zakresu hematologii, który wydano w 1950 roku.

W 1947 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego i został kierownikiem II Kliniki Chorób Wewnętrznych UJ oraz Akademii Medycznej, gdzie pozostał do emerytury w 1963 roku. Od 1946 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a dwa lata później dołączył do Polskiej Akademii Nauk. W 1949 roku powołał do życia Polskie Towarzystwo Hematologiczne, a w latach 1962–1968 był przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Hematologii w Warszawie.

Tadeusz Tempka uznawany był za pioniera polskiej szkoły hematologicznej oraz profesora chorób wewnętrznych na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Akademii Medycznej w Krakowie. Zajmował się badaniami cytologii szpiku kostnego przy użyciu technik takich jak nakłucie mostka oraz biopsja śledziony. Dodatkowo specjalizował się w niedokrwistości złośliwej, dokładając starań do opisu komórek białaczkowych, znanych jako komórki Tempki-Browna. Jego dorobek naukowy obejmował ok. 70 prac z zakresu balneologii klinicznej, w tym także badania kliniczne wody Zuber. W okresie międzywojennym przewodniczył Polskiemu Towarzystwu Balneologicznemu oraz redagował pismo „Acta Balneologica Polonica”. Po II wojnie światowej objął obowiązki konsultanta i nadzorował działalność naukową nad sanatorium „Lwigród”, a później również nad Nowym Domem Zdrojowym.

W 1954 roku został uhonorowany Nagrodą Państwową I stopnia, a w 1970 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Medycznej we Wrocławiu. Tadeusz Tempka był dwukrotnie żonaty – pierwszy raz z Marią z Kowalskich (1889–1957), a następnie z Luizą Jakubowicz. Zmarł w Krakowie, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się w grobie Rodziny Kowalskich na cmentarzu Rakowickim (kwatera PAS 42-wsch-4).

Ordery i odznaczenia

W ciągu swojej kariery Tadeusz Tempka otrzymał szereg prestiżowych nagród i odznaczeń, które doceniają jego wkład w rozwój kraju. Do najważniejszych z nich należą:

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany w 1970 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1956 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, który otrzymał 13 stycznia 1955 roku.

Upamiętnienie

Źródło, znane obecnie jako szczawa wodorowęglanowo-żelazista „Tadeusz”, zostało nazwane na cześć wybitnego profesora. To miejsce jest znane z właściwości leczniczych i skutecznie zwalcza niedokrwistość spowodowaną niedoborem żelaza.

W dniu 20. rocznicy śmierci profesora Tadeusza Tempki, jego uczniowie postanowili uhonorować jego pamięć, fundując tablicę pamiątkową. Na tablicy znajduje się piękna płaskorzeźba, autorstwa profesora Bronisława Chromego. Umieszczono ją w budynku przy ulicy Kopernika 15, gdzie znajdowała się II Klinika Chorób Wewnętrznych UJ, w której profesor prowadził wykłady po drugiej wojnie światowej.

Swoją pamięć związaną z Tadeuszem Tempką, zachowuje także Rada Miasta Krakowa, która 7 lutego 2024 roku, uchwałą Nr CXXVIII/3516/24, nadała imię profesora bezimiennemu rondu w Dzielnicy XII Bieżanów-Prokocim. Rondo to zlokalizowane jest przy skrzyżowaniu ulic Marii Orwid i Macieja Jakubowskiego.

---

Oceń: Tadeusz Tempka

---